Η παροιμιώδης αυτή φράση του Σόλωνα, που σημαίνει «γερνάω, μαθαίνοντας ολοένα και περισσότερα…» αποτέλεσε τη θεμέλιο λίθο, πάνω στην οποία εδράστηκε ολόκληρος ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός. Ένας πολιτισμός πνεύματος και όχι μόνο. Ένας πολιτισμός που επένδυσε πάνω στην εκπαίδευση και δε βγήκε τελικά χαμένος. Μήπως είναι καιρός να κάνουμε κι εμείς το ίδιο;
Σήμερα, η σύγχρονη εκδοχή της ρήσης του Σόλωνα θα λέγαμε ότι ακούει στο όνομα δια βίου μάθηση και εκπαίδευση. Δια βίου μάθηση, που περιλαμβάνει τόσο την άτυπη, όσο και την τυπική μάθηση και διά βίου εκπαίδευση, που στηρίζεται κυρίως στις διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης.
Διά βίου μάθηση λοιπόν. Μια μακροχρόνια διαδικασία μάθησης, ένα ατελείωτο ταξίδι στον χώρο των γνώσεων. Κάθε μέρα προσθέτουμε ένα λιθαράκι, χτίζοντας το οικοδόμημα του πνεύματός μας. Κάθε μέρα ολοκληρωνόμαστε ολοένα και περισσότερο κι εφοδιαζόμαστε με γνώσεις, εμπειρίες, εικόνες, βιώματα που μόνο ο αστείρευτος κόσμος των γνώσεων μπορεί να μας προσφέρει. Ιδιαίτερα σήμερα τα μέσα είναι πολλά. Αρκεί μία οθόνη ενός υπολογιστή ή ένα κινητό και το μαγικό ταξίδι ξεκινά. Αρκεί βέβαια η πορεία να είναι η σωστή. Γιατί όσο εύκολο είναι να ταξιδέψεις μέσω της τεχνολογίας σε πραγματικά μαγικά μέρη γνώσης, άλλο τόσο επικίνδυνο είναι, καθώς όλες οι πηγές γνώσης δεν είναι πάντα και οι πλέον κατάλληλες ή και αξιόπιστες.
Η διά βίου μάθηση δεν γνωρίζει ηλικίες. Από την ηλικία των 3-4 ετών, μέσω της άτυπης μάθησης το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται και να μαθαίνει. Ο περιβάλλων χώρος του αποτελεί μια ανεξάντλητη πηγή γνώσεων και ατελείωτων περιπλανήσεων. Ό,τι ακούει και βλέπει αποτελούν ερεθίσματα της σκέψης του. Το ταξίδι σιγά σιγά αρχίζει.
Ακολουθεί το σχολείο. Εκεί πλέον συγκροτείται η προσωπικότητά του. Εκεί κοινωνικοποιείται και γίνεται μέλος μιας ομάδας συνομηλίκων με ίδιους στόχους, δικαιώματα και υποχρεώσεις. Από εκεί και έπειτα κάθε βήμα στη ζωή του, είτε ακολουθήσει πανεπιστημιακές σπουδές είτε όχι, συνοδεύεται από γνώσεις. Γνώσεις που μας ολοκληρώνουν ως νοήμονα όντα και μας γεμίζουν με ένα αίσθημα πληρότητας και ψυχικής ικανοποίησης. Γνώσεις που βοηθούν στην υγιή πολιτικοποίησή μας και στην ευκολότερη προσαρμογή μας στα νέα δεδομένα της ταχύτατης εποχής μας.
Βέβαια, πολλά και απροσπέλαστα εμπόδια καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολο το έργο της διά βίου μάθησης. Πρώτο και καλύτερο, η έλλειψη ενημέρωσης και πληροφοριών σχετικά με την πρόσβαση στη διαδικασία της. Μάλιστα ο λεγόμενος ψηφιακός αναλφαβητισμός αποτελεί τροχοπέδη για πολλούς ενήλικες, σε συνδυασμό πολλές φορές με την έλλειψη κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού, ικανού να ανταποκρίνεται σε ιδιαίτερες απαιτήσεις. Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι ούτε και η ίδια η Πολιτεία δεν είναι αρωγός της όλης προσπάθειας, λόγω των γενικευμένων οικονομικών προβλημάτων που έχουν πλήξει ιδιαίτερα και το χώρο της εκπαίδευσης.
Τι πρέπει να γίνει λοιπόν; Ο Σωκράτης κάποτε χρησιμοποιούσε τη «μαιευτική» μέθοδο, προκειμένου να εκμαιεύσει την αλήθεια από τον εκάστοτε συνομιλητή του. Μήπως πρέπει να μάθει και το παιδί να αναζητά ενίοτε και μόνο του τη γνώση; Άλλωστε, ο ρόλος του δασκάλου πλέον δεν είναι αυτός του μοναδικού πληροφοριοδότη γνώσεων, αλλά του παιδαγωγού που θα πάρει από το χέρι τον νέο και θα του υποδείξει τον σωστό τρόπο «αλίευσης» των γνώσεων. Ίσως επίσης κάποια στιγμή καλό θα ήταν να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση και στην καταπολέμηση του αναλφαβητισμού και δη του ψηφιακού, καθώς και να διερευνηθούν σε βάθος οι πραγματικές επιμορφωτικές ανάγκες των ενηλίκων, σε σχέση πάντα με τις ανάγκες που υπάρχουν στο χώρο της εργασίας. Μα πάνω απ’ όλα πρέπει να μάθει ο καθένας μας ότι οι γνώσεις είναι ό,τι πολυτιμότερο στη ζωή μας, και αποτελούν την ειδοποιό διαφορά μας από κάθε άλλο ον.
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος
