Ο συμβολισμός του μήλου σαν αρχέγονο σύμβολο της ερωτικής ένωσης συναντιέται στους μύθους, στα παραμύθια, από τον Αδάμ και την Εύα ως το μήλο της χιονάτης.
Στην αρχαία Ελλάδα, όπου καλλιεργείται από τον 7ο αιώνα π.Χ., ήταν σύμβολο ερωτικής προτίμησης και γονιμότητας. Όταν ο νεαρός Αθηναίος ήθελε να κάνει πρόταση γάμου, έριχνε ένα μήλο στη μεριά της κόρης και η αποδοχή γινόταν, αν αυτή το έπιανε. Ωστόσο σπάνιζαν στην Αθήνα τα μήλα και ο Σόλων όρισε ότι οι νεόνυμφοι μπορούσαν να φάνε μαζί μόνον ένα μήλο.
Τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων είχαν δοθεί σαν γαμήλιο δώρο στην Ήρα και συμβόλιζαν την γονιμότητα και τον έρωτα. Η νύμφη Αταλάντη έχασε την παρθενιά της εξαιτίας των μήλων των Εσπερίδων. Ο Ιππομένης τα έριξε στη γη κατά τη διάρκεια ενός αγώνα δρόμου, τον οποίο η Αταλάντη έχασε γιατί κοντοστάθηκε για να τα μαζέψει.
Ο τρωικός πόλεμος ξεκίνησε με αφορμή το χρυσό μήλο της Έριδος, το οποίο ο Πάρις πρόσφερε στην Αφροδίτη. Η Ήρα, η Αθηνά και η Αφροδίτη, οι τρεις πιο σπουδαίες θεές του Ολύμπου, διεκδίκησαν καθεμιά για τον εαυτό της το χρυσό μήλο ως βραβείο ομορφιάς. Το κέρδισε η Αφροδίτη και ένας μεγάλος πόλεμος ξεκίνησε.
Τα μήλα σαν σύμβολα ερωτικά τα συναντάμε και σε δυο επιγράμματα της Παλατινής ανθολογίας:
Παλατινή Ανθολογία, V 79
Μήλο σου στέλνω, αν δέχεσαι και εσύ να αγαπηθούμε, κράτα το και την παρθενιά, δικό σου δώρο, δος μου. Μα αν ό,τι δεν επιθυμώ στοχάζεσαι και πάλι πάρε το, να ιδείς η ομορφιά τι λίγο που βαστάει.
Παλατινή Ανθολογία V 80
Μήλο είμαι εγώ, που στο πετά κάποιος που σ αγαπά.
Ξανθίππη, δέξου, τι κι εσύ κι εγώ θα μαραθούμε.
Ένα μήλο κόστισε ένα θρόνο σε δυο σπουδαίες γυναίκες στο Βυζάντιο. Η Ειρήνη η Αθηναία, με το κατοπινό της όνομα Ευδοκία, άθελα της προκάλεσε την παράφορη ζήλεια του αυτοκράτορα συζύγου της Θεοδόσιου και έχασε τον θρόνο της. Η Αθηναΐς παντρεύτηκε τον αυτοκράτορα το 421 και έγινε μια πολύ πετυχημένη αυτοκράτειρα. Μια μέρα ένας ζητιάνος πρόσφερε στον αυτοκράτορα ένα τεράστιο φρυγικό μήλο. Ο ερωτευμένος σύζυγος το έστειλε στην Ευδοκία σαν δώρο αγάπης. Η Ευδοκία με τη σειρά της το έστειλε στον αδελφικό φίλο του αυτοκράτορα Παυλίνο, ο οποίος εκείνες τις μέρες ήταν άρρωστος. Ο Παυλίνος πάλι με τη σειρά του το πρόσφερε στον αυτοκράτορα και φίλο του για να τον ευχαριστήσει. Ο έκπληκτος ηγεμόνας καλεί σε εξηγήσεις την αγαπημένη σύζυγο. Η Ευδοκία απερίσκεπτα απάντησε ότι το έφαγε και επέμενε μέχρι που ο αυτοκράτορας το βγάζει κάτω από τον μανδύα του και η Ευδοκία κατηγορείται για ψεύτρα. Η αδελφή του Θεοδόσιου Πουλχερία κατηγορεί την αυτοκράτειρα για ερωτική σχέση με τον Παυλίνο και έτσι ο μεν Παυλίνος δολοφονείται, η δε Ευδοκία εξορίζεται στα Ιεροσόλυμα και παραμένει εκεί 20 χρόνια, μέχρι τον θάνατο του Θεοδοσίου.
Τέσσερις αιώνες μετά ένα μήλο αλλάζει χέρια και μια πανέμορφη και χαρισματική νέα χάνει έναν θρόνο. Το 829 η αυτοκράτειρα Ευφροσύνη θέλοντας να παντρέψει τον γιο της στέλνει αγγελιοφόρους σε όλες τις επαρχίες να βρουν και να φέρουν στην Πόλη τις πιο όμορφες νέες. Μετά την πρώτη διαλογή οι έξι επικρατέστερες εμφανίστηκαν στην αίθουσα του μαργαριταριού, όπου ο Θεόφιλος θα επέλεγε την σύζυγό του και μελλοντική αυτοκράτειρα. Κρατώντας ένα μήλο μπήκε στην αίθουσα για την τελική επιλογή. Το βλέμμα του μαγνήτισε η Κασία, εκπάγλου καλλονής και πανέξυπνη. Ο αμήχανος Θεόφιλος της απεύθυνε το αγενές κομπλιμέντο «από την γυναίκα προέρχονται όλα τα κακά». Η πνευματώδης Κασία απάντησε «από την γυναίκα πηγάζουν και τα καλύτερα». Η απάντηση αυτή καθόρισε την τύχη της. Ο Θεόφιλος τρομοκρατημένος από την ομορφιά και την εξυπνάδα της, την τόλμη και το θάρρος της, γύρισε την πλάτη και έδωσε το μήλο στην αμέσως επόμενη τη Θεοδώρα.
Έτσι ένα μήλο έγινε αιτία να χαθεί ο Παράδεισος, να αρχίσει ένας πόλεμος και να χάσουν τον θρόνο τους δυο βασίλισσες.
Γιώτα Ιωακειμίδου*
Φιλόλογος
