O Iωάννης Καποδίστριας, έρχεται στην Ελλάδα μετά την πρόσκληση της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης ως Κυβερνήτης της χώρας με επταετή θητεία. Πασίγνωστος σε ολόκληρη την Ευρώπη για την διπλωματική του σταδιοδρομία – είχε διατελέσει διπλωματικός σύμβουλος του τσάρου και Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας- έρχεται για να αναλάβει το δύσκολο έργο της ανασυγκρότησης της «Ψωροκώσταινας». Αν και έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής από τον ελληνικό λαό στο Ναύπλιο και προέβη σε μεταρρυθμίσεις σε όλους τους τομείς, πολύ γρήγορα προκάλεσε τη δυσαρέσκεια πολλών λόγω του συγκεντρωτικού συστήματος διακυβέρνησης. Ο ίδιος την υιοθέτησε ως το μόνο πρόσφορο δρόμο για την επίλυση των σοβαρών προβλημάτων της χώρας. Η διάρρηξη των σχέσεών του με ισχυρές φατρίες, καθώς έθιγε τα συμφέροντα των κοτζαμπάσηδων, των Φαναριωτών και των πλοιοκτητών, οδήγησε ακόμη και στην αντίδραση διανοουμένων όπως ο Κοραής που στιγμάτιζε την αυταρχικότητα του Καποδίστρια. Αλλά και οι Μεγάλες Δυνάμεις – η Αγγλία και η Γαλλία- αντέδρασαν στην πολιτική του, καθώς πίστευαν πως ήταν εκτελεστικό όργανο της ρωσικής πολιτικής . Προπύργια της αντικαποδιστριακής δράσης υπήρξαν η Ύδρα και η Μάνη.
Πολύ γρήγορα οργανώθηκε το σχέδιο δολοφονίας του Κυβερνήτη. Ο ίδιος αν και ενημερώνεται για την επικείμενη δολοφονία του λέει χαρακτηριστικά: «Οι Έλληνες δεν θα φθάσουν ποτέ μέχρι του σημείου να με δολοφονήσουν». Σαν να προφητεύει το θάνατό του θα πει: «Εάν οι Μαυρομιχάλαι θέλουν να με δολοφονήσουν, ας με δολοφονήσουν. Τόσο το χειρότερον δι’ αυτούς. Θα έλθη κάποτε η ημέρα, κατὰ την οποίαν οι Έλληνες θα εννοήσουν την σημασίαν της θυσίας μου».
Το ρόλο των εκτελεστών αναλαμβάνουν δύο μέλη της οικογένειας των Μαυρομιχάληδων. Το πρωί της 9ης Οκτωβρίου 1831, ο Καποδίστριας ξεκινάει για την κυριακάτικη θεία λειτουργία. Ο Γιώργης και ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης περίμεναν τον κυβερνήτη και έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος στο Ναύπλιο, στις 06:35 π.μ. τον πυροβόλησαν και τον μαχαίρωσαν θανάσιμα. Ο Κων/νος Μαυρομιχάλης, τράβηξε τη σκανδάλη και τον πυροβόλησε από πίσω στη δεξιά πλευρά της κεφαλής, ενώ συγχρόνως ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης, που στεκόταν στην εσωτερική πλευρά της πόρτας, όρμησε και τον χτύπησε με μαχαίρι στη δεξιά πλευρά της κοιλιάς στη βουβωνική χώρα.
Ο Κωνσταντίνος, συλλαμβάνεται, διαπομπεύεται στους δρόμους του Ναυπλίου, και πεθαίνει απ’ τα χτυπήματα του πλήθους ενώ το πτώμα του το πετάνε στη θάλασσα. Τον Γιώργη τον παραδίδουν οι Γάλλοι στις ελληνικὲς αρχὲς καὶ καταδικάζεται σε θάνατο με τουφεκισμό. Το σώμα του Καποδίστρια θα εκτεθεί σε λαϊκὸ προσκύνημα, ως τις 18 του Οκτώβρη 1831 που κηδεύεται μέσα σε εκδηλώσεις οδύνης και θρήνου.
Η δολοφονία είχε τόσο μεγάλη απήχηση που έγινε και δημοτικό τραγούδι στα χείλη του λαού που θρηνεί για το χαμό του Κυβερνήτη όπως μαρτυρά και το παρακάτω:
«Ένα πουλάκι ξέβγαινε ‘πό μέσ’ από τ’ Ανάπλι, στην Κόρθο κάνει κολατσιό και στη Βοστίτσα γιόμα, στην Πάτρα μπαρκαρίζεται, στο Μεσολόγγι πάει, πάει χαμπέρια των Κλεφτών και των καπεταναίων.-Πες μας, πες μας, πουλάκι μου, κανα καλό χαμπέρι.-Τι να σας πω, μωρέ παιδιά, τι να σας μολογήσω, εψές, προψές που πέρναγ’ από μέσ’ από τ’ Ανάπλι, άκουσα το μουσαφερέ και την κρυφή κουβέντα, τον Κυβερνήτη σκότωσαν οι Μαυρομιχαλαίοι. Τρεις ντουφεκιές του ρίξανε με τρι’ ασημένια βόλια. Το ‘να τόν πήρε στηνκαρδιά και τ’ άλλο στο πλεμόνι, το τρίτο το φαρμακερό τόν πήρε στο κεφάλι. Το στόμα τ’ αίμα γέμισε, τ’ αχείλι του φαρμάκικ’ η γλώσσα τ’ αηδονολαλεί σαν το χελιδονάκι».
Άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρει:«Μια Κυριακή ξημέρωσε, να μη είχε ξημερώσει ο Κυβερνήτης κίνησε να πάει στην Εκκλησία, στην πόρτα όπου επάτησε, σκύβει να προσκυνήσει, ο Γιώργης και ο Κωνσταντής δυο μπέηδες της Μάνης, μια μπιστολιά του ρίξανε, φαρμακερό μαχαίρι.»
Αλλά και πολλοί έγραψαν για τον τραγικό θάνατο του. Ανάμεσά τους και ο Ιταλός γιατρός Τζεκκίνι, ο οποίος είχε σπουδάσει στην Ιταλία μαζί με τον Καποδίστρια, και όταν αυτός ανέλαβε Κυβερνήτης, τον κάλεσε κοντά του ως γιατρό του. Γράφει ο Τζεκκίνι: «Άφησα τον σκοτωμένο μεταξύ μερικών στρατηγών του, υπουργών του και γερουσιαστών, οι οποίοι από τη λύπη τους ήσαν άφωνοι σαν τον νεκρό, κι εβγήκα στους δρόμους για να προσφέρω τις υπηρεσίες μου, αν παρουσιαζόταν ανάγκη. Διέτρεξα όλη την πόλη χωρίς να συναντήσω ψυχή ζωντανή, παρά μερικούς στρατιώτες που έστεκαν σε κάθε γωνιά δρόμου ακίνητοι, σαν αγάλματα, με το τουφέκι έτοιμο, να πυροβολήσουν όποιον θα τολμούσε να κάνει το παραμικρό. Νεκρική σιωπή τρόμου βασίλευε σ’ όλην αυτή την έρημο που ωνομάζετο Ναύπλιο. Όλες οι πόρτες των σπιτιών ήσαν κλειστές και τα παράθυρα κατάκλειστα. Ούτε ένα μαγαζί δεν ήταν ανοιχτό…». Ενώ ο αυστριακός καγκελάριος Μέτερνιχ γράφει στο Μαίτλαντ, τον άγγλο αρμοστή των Ιονίων νήσων, που είχε συγκρουσθεί με τον Κυβερνήτη : «Λοιπόν στρατηγέ μου, η αρχή του κακού εξεριζώθη. Ο κόμης Καποδίστριας ετάφη δια το υπόλοιπο της ζωής του. Θα ζήσετε ησύχως εν Επτανήσω και η Ευρώπη θα έχει απαλλαγεί των μεγάλων κινδύνων δι ΄ων την ηπείλει η επιρροή του ανδρός τούτου».
Για την δολοφονία του Καποδίστρια ο Ελβετός φιλέλληνας Ι.Γ. Εϋνάρδος είπε: «Όστις δολοφόνησε τον Καποδίστρια, δολοφόνησε την πατρίδα του. Ο θάνατός του είναι συμφορά για την Ελλάδα και δυστύχημα ευρωπαϊκόν». Ο λαός τον έκλαψε και τον κλαίει ακόμα σαν πατέρα και ευεργέτη του, σημειώνει ένας σύγχρονος σφοδρός επικριτής του Κυβερνήτη.
Ο Καποδίστριας έθιξε συμφέροντα συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων και γι’ αυτό δολοφονήθηκε. Διακόπηκε έτσι η προσπάθεια εκσυγχρονισμού του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και η Ελλάδα μεσούντος του εμφυλίου πόλεμου που είχε ξεσπάσει μετά το θάνατο του Κυβερνήτη, αναγκάστηκε να δεχτεί το νεαρό βασιλιά Όθωνα και τη «βαυαροκρατία» που ουσιαστικά της επιβλήθηκε από τις Δυνάμεις.
*Πρώτη δημοσίευση στο schooltime.gr – Οκτώβριος 2014
Αντιγόνη Καρύτσα*
Φιλόλογος
