Γνωρίσαμε, τουλάχιστον η μεγάλη πλειοψηφία, τον “Γιούγκερμαν” και τον Μ. Καραγάτση μέσα από την τηλεόραση. Όμως, η εικόνα και σκηνοθετικές και σκηνογραφικές ανάγκες δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη φαντασία του αναγνώστη. Εξάλλου και ο σκηνοθέτης ενός έργου δεν είναι παρά ένας αναγνώστης και θα καταθέσει τη δική του φαντασία και τη δική του άποψη. Ο Μ. Καραγάτσης, όμως, και ο “Γιούγκερμαν” (όπως και τα υπόλοιπα έργα του) χρήζουν πιο βαθιάς ανάγνωσης.

Η ιστορία του Βασίλι Κάρλοβιτς Γιούγκερμαν δεν είναι απλά ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα. Είναι μια βαθύτερη ενδοσκόπηση τόσο της Ελλάδας του Μεσοπολέμου όσο και της ανθρώπινης ψυχής. Περιγράφονται η ζωή των μεγαλοαστών Σκλαβογιάννηδων, η άνοδος και η χρεωκοπία τους, η ματαιοδοξία τους και η νέμεσή τους, αλλά και η καθημερινή ζωή των μικρών και ασήμαντων κατοίκων της Καστέλας του Πειραιά, τα όνειρα και οι πόθοι τους. Μας δίνονται ανάγλυφα τόσο το υψηλό ιδανικό του αγνού και ανεκπλήρωτου έρωτα του Γιούγκερμαν με τη Βούλα όσο και το ζωώδες και χυδαίο κυνηγητό της εφήμερης απόλαυσης στα καταγώγια μαζί με τον Μόγια και τον Νάσο τον καμπούρη. Η υψηλόφρων μορφή του συγγραφέα Καραμάνου (alter ego του ίδιου του Καραγάτση) σπιλώνεται από το ερωτικό του πάθος για την Ντάινα Σκλαβογιάννη. Ο άγριος καυγάς των δυο φίλων (Γιούγκερμαν και Καραμάνη) και η τόσο συγκλονιστική επανένωσή τους. Η γλυκύτατη και πονεμένη μορφή της Αλκμήνης Γιαγκοπούλου και το πικρό τέλος της. Η μεγάλη δυστυχία του επιτυχημένου Γιώργου Μάζη. Κι ένας σωρός από εικόνες οι οποίες, σαν μικρές οι ψηφίδες, συνθέτουν ένα υπέροχο μωσαϊκό.

Να σημειωθεί εδώ ότι αυτές οι ψηφίδες, οι περιφερειακοί ήρωες του “Γιούγκερμαν” δεν είναι απλές, περαστικές και αναλώσιμες μορφές. Θα μπορούσε ο καθένας τους να αποτελεί κεντρικό ήρωα αυτοτελούς ιστορίας. Κυριαρχεί, όμως, ο Βασίλι Κάρλοβιτς Γιούγκερμαν. Ο αμοραλιστής αξιωματικός του τσαρικού στρατού που έρχεται μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση στην Ελλάδα για να βολευτεί. Καταφερτζής, ανήθικος και αδίστακτος χαρακτήρας, τα καταφέρνει και σιγά σιγά ανελίσσεται σε πολύ υψηλές (και προσοδοφόρες οικονομικά) θέσεις. Η γνωριμία του, τόσο με τον Μιχάλη Καραμάνο όσο και με την Βούλα Παπαδέλλη και την οικογένεια Γιαγκόπουλου, είναι μια ευκαιρία (ή μια αφορμή) να βγουν από μέσα του κι άλλα πράγματα που κρύβονταν επιμελώς από την εποχή της τραυματισμένης παιδικής του αθωότητας.

Το τέλος του Γιούγκερμαν; Αντάξιο της ζωής του. Μια ζωή περιπετειώδης, γεμάτη αναζητήσεις, ερωτισμό αλλά και κυνισμό, μελαγχολία, σαρκασμό και εκείνη την πικρή αίσθηση που αφήνει ο ανεκπλήρωτος έρωτας και η αδυναμία προσαρμογής σε μια κοινωνία στην οποία δεν ανήκε.

Θα κρατήσω για το τέλος δυο πράγματα: Τη διαθήκη του Καραγάτση (δια στόματος Καραμάνου) και τη φράση η οποία, πάλι μέσω Καραμάνου, έγινε ο μοχλός για την ψυχική ωρίμανση του Βασίλι Κάρλοβιτς Γιούγκερμαν: “Η μοίρα των ανθρώπων είναι ο θάνατος. Η μοίρα των θεών είναι η λήθη”.

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Εστία”

Αχιλλέας Ε. Αρχοντής*
Οικονομολόγος

© schooltime.gr