Μετά την κήρυξη της ελληνικής επανάστασης το 1821 η Υψηλή Πύλη θορυβήθηκε και προσπάθησε να αντεπεξέλθει στο δύσκολο έργο της καταστολής της. Όταν ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ αντιλήφθηκε ότι δε μπορούσε με τις δυνάμεις του να αντιμετωπίσει τους Έλληνες ζήτησε τη βοήθεια του αντιβασιλέα της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή. Σε αντάλλαγμα του παραχωρούσε την Κρήτη, την Κύπρο και την ηγεμονία της Πελοποννήσου για τον Ιμπραήμ Πασά, τον θετό του γιo. Σύμφωνα με το σχέδιο των Οθωμανών πρώτα θα κατέστρεφαν τον ελληνικό στόλο και τα πέντε ναυτικά νησιά, Κάσο, Σάμο, Ψαρά, Ύδρα και Σπέτσες. Σε δεύτερη φάση οι τουρκικές δυνάμεις θα αναλάμβαναν την κατάπνιξη της επανάστασης στη Στερεά Ελλάδα, ενώ ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Ο Μεχμέτ Αλή έστειλε τον Ιμπραήμ στην Ελλάδα, με στόχο αρχικά την επίθεση του τουρκικού και του αιγυπτιακού στόλου κατά των επαναστατημένων νησιών του Αιγαίου. Έτσι τον Ιούνιο του 1824 ο αιγυπτιακός στόλο κατέστρεψε ολοκληρωτικά την Κάσο και λίγο αργότερα ο τουρκικός στόλος ερήμωσε τα Ψαρά. Επόμενος στόχος θα ήταν η Σάμος. Ο τουρκικός στόλος με τον Χοσρέφ πασά κινήθηκε προς τη Σάμο, ενώ ο ελληνικός στόλος αντιστάθηκε σθεναρά.
Ο Χοσρέφ κατευθύνθηκε ανάμεσα στην Κω και την Αλικαρνασσό περιμένοντας ενισχύσεις. Στα μέσα Αυγούστου εμφανίστηκε ο αιγυπτιακός στόλος με τον Ιμπραήμ.
Ο ελληνικός στόλος βρισκόταν αγκυροβολημένος κοντά στα νησιά Λέρο και Πάτμο. Η πρώτη σύγκρουση των εχθρικών στόλων έγινε στις 24 Αυγούστου στα στενά μεταξύ Κω και Αλικαρνασσού. Έπειτα λόγω κακοκαιρίας ο ελληνικός στόλος κατέφυγε στον κόλπο του Γέροντα απέναντι από τη Λέρο.
Ήδη από τις 28 Αυγούστου ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις. Κάποια πλοία του ελληνικού στόλου βγήκαν από τον κόλπο και ο αιγυπτιακός στόλος κινήθηκε για να διεισδύσει μεταξύ των δύο τμημάτων του ελληνικού στόλου. Εδώ διακρίθηκαν τα πυρπολικά του Δ.Παπανικολή και του Λ.Ματρόζου. Ο ελληνικός στόλος ενώθηκε ξανά και ξεκίνησε ανοιχτά του ακρωτηρίου Ποσείδιο, η ναυμαχία του Γέροντα στις 29 Αυγούστου 1824, η σπουδαιότερη ναυμαχία του 1821. Συγκρούστηκαν ο ελληνικός στόλος με επικεφαλής το ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη και δύναμη 70 πλοίων και ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος με τους πασάδες Χοσρέφ και Ιμπραήμ και τετραπλάσιο σχεδόν αριθμό πλοίων. Τα ελληνικά πλοία ήταν υδραίικα, σπετσιώτικα και λίγα ψαριανά, όσα είχαν γλιτώσει από την καταστροφή των Ψαρών.
Το πρωινό της Παρασκευής 29 Αυγούστου του 1824 οι δύο αντίπαλοι στόλοι βρέθηκαν αντιμέτωποι στις βραχονησίδες Τσατάλια. Εννιά ελληνικά πλοία μαζί και το πλοίο του Μιαούλη με δύο πυρπολικά έπλεαν στον κόλπο του Γέροντα κι εναντίον τους στράφηκαν αρκετά εχθρικά σκάφη. Στα ελληνικά εκείνα πλοία βρίσκονταν, εκτός απ’ τον Μιαούλη και άλλοι ικανοί πλοίαρχοι, όπως ο Σαχτούρης, ο Κολανδρούτσος, ο Κριεζής, ο Κυριακός, ο Παπανικολής, ο Τομπάζης, ο Τσαμαδός και ο Λεμπέσης.
Αν η ναυμαχία δινόταν κατά παράταξη ο ελληνικός στόλος δεν είχε καμία ελπίδα λόγω του πολυάριθμου στόλου των αντιπάλων. Έτσι τα ελληνικά πλοία διείσδυσαν ανάμεσα στα εχθρικά και δόθηκε η ευκαιρία στα πυρπολικά να δράσουν ανενόχλητα. Πολύ γρήγορα τα ελληνικά πυρπολικά, τα «μπουρλότα» έφεραν το πολυπόθητο αποτέλεσμα βυθίζοντας μια αιγυπτιακή φρεγάτα και ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος άρχισε να υποχωρεί προς την Κω, ενώ ο ελληνικός αγκυροβόλησε στον κόλπο του Γέροντα. Ο Υδραίος Κυριάκος Βατικιώτης βύθισε μια τυνησιακή φρεγάτα.Την ναυμαχία παρακολούθησαν πολλοί κάτοικοι της Λέρου από τα υψώματα του νησιού. Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος διασπάσθηκε .Η ναυμαχία αυτή προκάλεσε στους Τούρκους ζημιές σε δύο φρεγάτες, δύο κορβέτες, δύο μπρίκια, 50 φορτηγά πλοία αιχμαλωτίστηκαν, ένας ναύαρχος και 4.000 στρατιώτες, ανάμεσά τους και 500 Άραβες συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στο Ναύπλιο.
Η στρατιωτική ιδιοφυΐα του Μιαούλη και το μεγαλοφυές σχέδιό του να εκμεταλλευτεί τον ευνοϊκό για τα ελληνικά πλοία άνεμο, ώστε να πλησιάσει τα τουρκικά πλοία για μία μάχη από πολύ κοντινές αποστάσεις και χωρίς να είναι οι δύο στόλοι σε παράταξη έδωσε στον ελληνικό στόλο τη νίκη. Η μεγάλη επιτυχία αυτή του ελληνικού ναυτικού αναπτέρωσε το ηθικό των ανδρών του, διέσωσε τη Σάμο και καθυστέρησε την απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Η ναυμαχία του Γέροντα θεωρείται ακόμη και σήμερα λαμπρή επιτυχία και τελείται η αναπαράστασή της.
Αντιγόνη Καρύτσα*
Φιλόλογος
♦ Αν θέλετε να ενημερώνεστε για όλες τις νέες δημοσιεύσεις, ακολουθήστε τη σελίδα μας στο facebook επιλέγοντας τον σύνδεσμο • schooltime
