Στο ευρύτερο πλαίσιο της σφαιρικής κατανόησης της πολιτικής φιλοσοφίας και ειδικότερα της θεωρίας των πολιτευμάτων του Αριστοτέλη πρέπει να γίνει αναφορά στο «αθροιστικό» επιχείρημα.
Αν και ο Αριστοτέλης θεωρείται «συντηρητικός» από πολλούς μελετητές, πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο φιλόσοφος αναλύει το δημοκρατικό πολίτευμα με νηφαλιότητα και με όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικό τρόπο[1]. Σημαντικό στοιχείο αυτής της άποψης (δηλαδή περί της αντικειμενικότητας) αλλά και εν γένει για την πολιτική φιλοσοφία και ειδικότερα την θεωρία περί πολιτευμάτων, αποτελεί το γεγονός ότι ο Αριστοτέλης δέχεται το «αθροιστικό επιχείρημα» των δημοκρατικών[2].
Κατά το «αθροιστικό» επιχείρημα θεωρείται ότι η γνώμη των πολλών υπερτερεί σε σχέση με την γνώμη του ατόμου ως μονάδα. Η προϋπόθεση για να ισχύει αυτό το επιχείρημα των δημοκρατικών είναι ότι πρέπει να λειτουργεί το «πολιτικό σώμα» ως ολότητα (σύμπαντας) και όχι ως ένα απλό άθροισμα ατομικών απόψεων.
Η άποψη αυτή προσιδιάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό με την θεωρία της γενικής βούλησης όπως την διατύπωσε ο μεγάλος διαφωτιστής Ζαν Ζακ Ρουσσώ[3], η οποία μπορεί να εκφραστεί μόνο με «ολιστικό» τρόπο και όχι ατομικά και με ιδιοτέλεια[4].
Όπως είναι φανερό πρέπει να πραγματοποιηθεί μία υπέρβαση της ατομικής βούλησης, η οποία μπαίνει εμπόδιο στο συμφέρον του κοινωνικού συνόλου και ο Αριστοτέλης δεν αποκλείει σε κανένα βαθμό την άποψη αυτή[5].
Όπως αναφέρει και ο Α.Κ. Μπαγιόνας στο «Ελευθερία και Δουλεία στον Αριστοτέλη», αν συνδέσουμε τις πολιτικές απόψεις του φιλοσόφου με τα σύγχρονα πολιτικά δεδομένα θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι ο Αριστοτέλης πιθανότατα θα ήταν θετικός ως προς την συλλογική ψήφο (π.χ σωματεία εργαζομένων, σύλλογοι φοιτητών), όπως επίσης θα τασσόταν υπέρ της καθολικής ψηφοφορίας (δημοψήφισμα) με την προϋπόθεση φυσικά την κατοχύρωση της ενιαίας βούλησης και όχι το επιφανειακό άθροισμα των ετερόκλητων ιδιωτικών και ιδιοτελών βουλήσεων και συμφερόντων[6].
__________________________
[1] Aύγουστος-Κωσταντίνος Μπαγιόνας, Ελευθερία και Δουλεία στον Αριστοτέλη, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2003, σ.197.
[2] Πολιτικά, Γ, 1281 b 1-14.
[3] Ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ (1712 – 1778) ήταν φιλόσοφος, συγγραφέας, πολιτικός θεωρητικός, και αυτοδίδακτος συνθέτης στην περίοδο του Διαφωτισμού. Οι πολιτικές ιδέες του Ρουσσώ επηρέασαν τη Γαλλική Επανάσταση, ενώ είναι ευρέως γνωστή η θεωρία του για την γενική βούληση.
[4] Η γενική βούληση δηλαδή μπορεί να εκφραστεί σωστά μόνο όταν στόχος του πολιτικού σώματος είναι το συνολικό κοινωνικό συμφέρον και όχι επιμέρους συμφέροντα και σκοπιμότητες.
[5] Πολιτικά, Γ, 1281a 40-42,1281b 17-18.
[6] Aύγουστος-Κωσταντίνος Μπαγιόνας, Ελευθερία και Δουλεία στον Αριστοτέλη, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2003, σ.198.
Φιλόλογος, ΜSC Συστηματικής Φιλοσοφίας
