Έκθεση Γ’ Λυκείου – Κριτήριο αξιολόγησης: Ο ρόλος της παιδείας, του σχολείου και του εκπαιδευτικού

«Έκθεση Γ’ Λυκείου: Ο ρόλος της παιδείας, του σχολείου και του εκπαιδευτικού (Κριτήριο αξιολόγησης)

Η παιδεία, με την πραγματική και όχι με την τρέχουσα του όρου σημασία, ορίζεται σαν ανθρωποπλαστικό ιδανικό, που στοχεύει στη μετατροπή του ανθρώπου σε Άνθρωπο, σύμφωνα με το παλιό παιδευτικό ιδανικό που όριζε τη μόρφωση ως αναγκαία συνθήκη για τη μεταμόρφωση, δηλαδή την πνευματική ολοκλήρωση και την ηθική του αρτίωση.

Αυτό όμως δεν είναι ένας απλός αλλά πολλαπλός στόχος. Έτσι, αρχίζοντας από το περιλάλητο «νους υγιής εν σώματι υγιεί», μπορούμε να θέσουμε σαν πρώτο στόχο της παιδείας την ανάπτυξη των σωματικών και πνευματικών δυνάμεων του ανθρώπου, που θα του χαρίσουν φυσική και πνευματική υγεία κι ομορφιά και θα πολλαπλασιάσουν τα ενδιαφέροντά του, αναπτύσσοντας την κρίση και την αντίληψή του. Κι ακόμη μια υγιής παιδεία αποσκοπεί στη διάπλαση μιας αυτοδύναμης και αυτοτελούς προσωπικότητας, με ισχυρή βούληση και ηθική ενέργεια, εφοδιασμένης με τα απαραίτητα ηθικά και πνευματικά εφόδια, ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται με επιτυχία σ’ όλα τα ατομικά και δημόσια καθήκοντα.

Στους στόχους της παιδείας εντάσσεται και ο λεγόμενος εκκοινωνισμός ή, κατά τη λαθεμένη έκφραση, κοινωνικοποίηση. Με αυτό εννοούμε την προετοιμασία του παιδιού για την ομαλή ένταξή του στο κοινωνικό σύνολο. Η ένταξη αυτή προϋποθέτει μια διαδικασία μύησης στους κοινωνικούς κανόνες και παράλληλα τη διάπλαση ενός υπεύθυνου ατόμου, που θα έχει συνείδηση του καθήκοντος και των υποχρεώσεών του αλλά παράλληλα κι αναπτυγμένο πνεύμα συνεργασίας, συναδελφικότητας και αλτρουισμού.

Περ’ από αυτά, βασικός στόχος της παιδείας παραμένει η συναδέλφωση παρόντος και παρελθόντος για τη δημιουργία υγιέστερου μέλλοντος. Να διατηρήσει όλες τις παραδοσιακές αξίες, αλλά και παράλληλα να τροφοδοτήσει τα παιδιά με τις κατακτήσεις του παρόντος, ώστε να υπάρχει ένας σωστός συνδυασμός και συγκερασμός του παλιού με το νέο. Γιατί μια σωστή κοινωνία οικοδομείται με βάση την παράδοση αλλά και σύμφωνα με τις εξελίξεις της τεχνολογίας και τις νέες απαιτήσεις της ζωής.

Σήμερα όμως η παιδεία απέχει πολύ από τους ανθρωπιστικούς της προσανατολισμούς. Το σχολείο έχει μεταβληθεί σε τεράστιο εργοτάξιο κατασκευής πρότυπων τεχνοκρατών, έτοιμων να δώσουν τη μάχη για την κατάκτηση μιας θέσης πίσω από ένα μηχάνημα. Οι καθηγητές, που θα έπρεπε να είναι «ποιητές ψυχών», περιμένουν στη σειρά, στον ατέρμονα ιμάντα, για να εμφυτεύσουν, ο καθένας με τη σειρά του, ξερές ανομοιογενείς γνώσεις στα παιδιά, που περνούν από μπροστά τους. Το βιομηχανικό εργασιακό «σύστημα-αλυσίδα» έχει μεταφερθεί και στην παιδεία. Κάθε καθηγητής τοποθετεί ή στρίβει τη δική του βίδα στο μυαλό κάθε παιδιού.

Φυσικά, μ’ ένα τέτοιο μηχανικό σύστημα παιδείας παραμελείται η πνευματική και σωματική ολοκλήρωση του παιδιού με βάση τις προσωπικές του κλίσεις και τα προσωπικά του ενδιαφέροντα. Το παιδί δεν γίνεται αυτό που είναι «φύσει» να γίνει αλλ’ αυτό που του επιβάλλει το σύστημα να γίνει. Με άλλα λόγια αλλοτριώνεται μέσα σε μια διαδικασία αγωγής, που ισοπεδώνει τα ενδιαφέροντά του, καθώς δεν επιτρέπει την έκφραση της ελεύθερης δημιουργίας. Η προσωπικότητα του μαθητή όχι μόνο δεν αναπτύσσεται στο σχολείο αλλά πολλές φορές μειώνεται, καθώς η σχέση μαθητή-δασκάλου μοιάζει με τη σχέση φυλακισμένου-δεσμοφύλακα, σ’ ένα κάπως υψηλότερο επίπεδο. Οι χειροπέδες εδώ ή τα κάγκελα ονομάζονται ‘’βαθμολόγια’’ ή ‘’εξετάσεις’’ διαφόρων τύπων. Έτσι ο νέος άνθρωπος κοινωνικοποιείται μ’ ένα αίσθημα γυμνότητας και αμηχανίας, νιώθει μπαίνοντας στην κοινωνία πως βρίσκεται έξω από τα νερά του, όπως ο κατάδικος που αποφυλακίζεται και μπαίνει σε μια άλλη φυλακή, που λέγεται «κοινωνία». Έτσι σιγά-σιγά, διαβρωτικά και αποσαθρωτικά, χάνει ο νέος την πίστη στον εαυτό του, στις κοινωνικές αξίες, χάνει πια τη συνείδηση της ευθύνης του.

Τέλος, η ολική παραμέληση των παραδοσιακών μας αξιών, απομακρύνει δυο αλληλένδετους παράγοντες για την ολοκλήρωση της μάθησης. Δηλαδή, ενώ μαθαίνουμε πολλά για την πολιτισμική μας κληρονομιά και για τις νέες κατακτήσεις, δεν μαθαίνουμε να βρίσκουμε τη «χρυσή τομή» αυτών των δύο, για να προσανατολίσουμε προς μια θετικότερη κατεύθυνση τον πολιτισμό μας.

Δυστυχώς η παιδεία μας σήμερα υπηρετεί το «ιδανικό» ενός φτηνού επαγγελματισμού. Δημιουργεί άτομα που μοναδικό σκοπό έχουν την κατάληψη μιας θέσης, που θα τους προσφέρει επαγγελματική απασχόληση και οικονομική ασφάλεια. Δημιουργεί ανθρώπους με κομφορμιστική νοοτροπία, επαναστατικούς ίσως στα λόγια, συντηρητικούς όμως στα έργα, στη συμπεριφορά και τη νοοτροπία. Το σχολείο διδάσκει τη «γραμματική του συστήματος». Πρέπει να δεχτούμε το χώρο δουλειάς σαν χώρο καταναγκαστικών έργων, για να μπορέσουμε να προκόψουμε.

Τέλος, το σχολείο μικρογραφία μιας εγωιστικής και ανταγωνιστικής κοινωνίας, αντί να προάγει τη συνεργασία, προάγει τον ανταγωνισμό. Η ομαδική και η συλλογική εργασία έχουν παραχωρήσει τη θέση τους στον ατομισμό και τη βαθμοθηρία, που οδηγούν τους μαθητές στην εσωτερική διαίρεση. Το σχολείο προάγει ένα κανιβαλικό ιδανικό, μια και το πρόβλημα των μαθητών είναι το «ποιος θα φάει τον άλλο». Αυτό όμως σκοτώνει μέσα τους κάθε ευαισθησία, μια και κάνει το μαθητή να αισθάνεται χαρά για την αποτυχία του συμμαθητή του και θλίψη για την επιτυχία του. Δυστυχώς, ο βαθμολογικός ανταγωνισμός και το αυξανόμενο άγχος των κάθε λογής εξετάσεων κάνουν τα παιδιά να λειτουργούν σαν ξένοι και να μην έρχονται σε βαθύτερη ψυχική επαφή.

Να, λοιπόν, γιατί παρουσιάστηκε η κρίση στην παιδεία· αντί να κάνει το μαθητή άνθρωπο, τον κάνει απάνθρωπο. Δημιουργεί ρωγμές στις ευαίσθητες παιδικές ψυχές κι αδυνατεί να φέρει στην κοινωνία άτομα υγιή, με συναίσθηση του καθήκοντος και όρεξη για δημιουργική εργασία.

Αλλά τι θα συνέβαινε, αν στη σημερινή κοινωνία λειτουργούσε μια σωστή παιδεία, που θα υλοποιούσε απόλυτους σκοπούς της; Όσο κι αν ζούμε σε μια εποχή πεζή, δεν παύουμε στο βάθος να είμαστε ρομαντικοί και να κάνουμε όνειρα. Η ουτοπία είναι μέσα στη φύση μας. Έτσι ας μας επιτραπεί να οραματιζόμαστε μια παιδεία, που πάνω απ’ όλα και περ’ από κάθε χρησιμοθηρική σκοπιμότητα, θα ήταν παιδεία ανθρώπου.

Τότε η νέα γενιά, ώριμη πνευματικά, υγιής ψυχικά, αλώβητη ηθικά, θα έφερνε ένα μήνυμα ελπίδας, θα σκόρπιζε την ατμόσφαιρα της απαισιοδοξίας, που διαποτίζει την ύπαρξή μας και ο πολιτισμός μας θα ικανοποιούσε όλες τις απαιτήσεις. Γιατί, αν έχουμε εύρωστη παιδεία, θα έχουμε και εύρωστο πολιτισμό. Από την παιδεία ξεκινάνε τα πάντα και τα πάντα καταλήγουν σ’ αυτήν.

Είναι όμως εφικτό κάτι τέτοιο; Μπορούμε να ελπίζουμε σε μια αναγέννηση της παιδείας, που θα σημάνει αναγέννηση του ανθρώπου; Οι «ρεαλιστές» μιλάνε για το θάνατο της παιδείας και για σχολεία-βιομηχανίες γνώσεων. Οι απαισιόδοξοι μάλιστα λένε ότι ήδη βαδίζουμε στο «μονόδρομο της καταστροφής». Δεν μπορούμε όμως να γυρίσουμε πίσω; Νομίζουμε ότι αξίζει τον κόπο να προσπαθήσουμε.

ΣΑΡΑΝΤΟΣ ΚΑΡΓΑΚΟΣ

(Κείμενο ελαφρώς διασκευασμένο)

Παρατηρήσεις

Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου σε 100 – 120 λέξεις.

Μονάδες 25

Β1. «Η ένταξη αυτή προϋποθέτει μια διαδικασία μύησης στους κοινωνικούς κανόνες και παράλληλα τη διάπλαση ενός υπεύθυνου ατόμου, που θα έχει συνείδηση του καθήκοντος και των υποχρεώσεών του αλλά παράλληλα κι αναπτυγμένο πνεύμα συνεργασίας, συναδελφικότητας και αλτρουισμού». Να αναπτύξετε την παραπάνω θέση σε μια παράγραφο 100-120 λέξεων.

Μονάδες 10

Β2. Να ερευνήσετε τη συνεκτικότητα και όλες τις μορφές συνοχής μεταξύ της 1^ης, 2^ης, 3^ης, 4^ης και 5^ης παραγράφου του κειμένου.

Μονάδες 8

Β3. Ποιος o τρόπος ανάπτυξης των ιδεών της 1^ης και της 6^ης παραγράφου του κειμένου; Στην 6^η παράγραφο να εντοπίσετε επίσης και τα δομικά της μέρη.

Μονάδες 5

Β4. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στις τελευταίες παραγράφους του κειμένου ερωτήματα. Ποιο σκοπό εξυπηρετεί η χρήση τους;

Μονάδες 2

Β5. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ιδανικό, αρτίωση, αποσκοπεί, αυτοτελούς, βούληση, καθήκοντα., αλτρουισμού, να τροφοδοτήσει, ανθρωπιστικούς, αλλοτριώνεται, αναπτύσσεται, ουτοπία.

Μονάδες 6

(Ή ΩΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ:

Β5. Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: κοινωνικοποιείται, συνείδηση , ευθύνης, παραδοσιακών, απομακρύνει, αλώβητη.)

Β6. Να εξηγήσετε το ρόλο που παίζουν τα εισαγωγικά σε καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις:

«νους υγιής εν σώματι υγιεί»

«ποιητές ψυχών»

«σύστημα-αλυσίδα»

«φύσει»

«χρυσή τομή»

«ιδανικό»

«γραμματική του συστήματος».

«μονόδρομο της καταστροφής».

Μονάδες 4

Γ. Σε ένα άρθρο που θα αναρτηθεί στη σχολική σας εφημερίδα να εκθέσετε τις απόψεις σας για το ρόλο που πρέπει να διαδραματίζει το σχολείο στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας των νέων και στην ένταξή τους στον κοινωνικό στίβο και τη συμβολή του εκπαιδευτικού στο σκοπό αυτό. [500-600 λ]

Μονάδες 40

Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση Λυκείου

Ο Πρόλογος, το Κύριο Θέμα και ο Επίλογος στην Έκθεση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr