Η πόλις για τον ρεαλιστή φιλόσοφο αποτελεί ένα αδιαχώριστο σύνολο μερών. Ο Αριστοτέλης αντιλαμβάνεται την πόλη ως «όλον», ως μία δηλαδή ολότητα, η οποία συνίσταται από επιμέρους κομμάτια (μέρη), τα οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το ευρύτερο σύνολο. Ο ολισμός του Αριστοτέλη είναι ευρύτατα προφανής αφού δεν μπορεί να θεωρήσει τα μέρη ενός συνόλου «απομακρυσμένα» από το ίδιο το σύνολο που τους δίνει στην ουσία την ύπαρξή τους (π.χ. άγαλμα).
Μέσα από αυτόν τον τρόπο σκέψης είναι δυνατό να ειπωθεί ότι η σχέση όλου και μερών χαρακτηρίζεται από μία διαλεκτικότητα, η οποία αποτελεί και την ίδια την ουσία τους. Στο πλαίσιο της πολιτικής φιλοσοφίας του Αριστοτέλη είναι αδύνατον να νοήσει κάποιος την πόλη-όλον χωρίς να αναφέρει και να συμπεριλάβει σε αυτή τους πολίτες (μέρη του συνόλου), όπως είναι συνάμα αδιανόητο να αναλύσει κάποιος την έννοια του πολίτη χωρίς να αναφερθεί σε όρους όπως η πόλις, το πολίτευμα, το πολιτικόν εν γένει.
Ο Αριστοτέλης καταδεικνύοντας αυτές τις διαλεκτικές σχέσεις μεταξύ όλου και μερών αποφεύγει με ένα περίτεχνο αλλά και ουσιαστικό τρόπο να περιπέσει σε έναν «partes extra partes»[1] οργανικισμό και αναδεικνύει την ολιστική του αντίληψη για το πραγματικό. Ο Αριστοτέλης αν και δε θεωρείται ιδιαίτερα διαλεκτικός φιλόσοφος, ενώ χαρακτηρίζεται από την πλειοψηφία ως σχολαστικός και αναλυτικός πρέπει να ειπωθεί ότι με μια βαθιά κατανόηση του η διαλεκτικότητα του είναι διάχυτη. Χωρίς φυσικά να αποκλείουμε τους άλλους ευρύτατα αποδεκτούς χαρακτηρισμούς για την φιλοσοφία του Αριστοτέλη είναι δόκιμο να αναφερθεί ότι η φιλοσοφία του χαρακτηρίζεται και από μία βαθιά διαλεκτική εσωτερικών σχέσεων, η οποία εντοπίζεται έντονα στις σχέσεις που προαναφέρθηκαν (όλου-μερών). Επίσης αν και δε μπορεί να μιλήσει κανείς για καθαρό διαλεκτικό υλισμό στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη, ο ίδιος αναγνωρίζει ότι κάποιες συγκρούσεις στα πλαίσια της πόλης διαδραματίζονται από οικονομικά αίτια, δηλαδή υλικά.
Ο Σταγειρίτης, επίσης, ορίζει τον σκοπό της πόλης (τέλος). Το τέλος της πόλης δεν αποτελεί απλά το ζην αλλά το ευ ζην. Το ζην για τον Αριστοτέλη, δηλαδή η απλή επιβίωση, αποτελεί μόνο μέσο και όχι αυτοσκοπό για την πόλη. Ύψιστος σκοπός στο πλαίσιο της πόλης αποτελεί η Ευδαιμονία μία έννοια βαρυσήμαντη στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη, την οποία συναντούμε και στα Ηθικά Νικομάχεια. Φυσικά η κοινή χρήση αυτού του όρου και στα δύο μεγάλα έργα του φιλοσόφου συνδέει με άμεσο και σαφή τρόπο την Ηθική και την Πολιτική φιλοσοφία του Αριστοτέλη ενώ καταδεικνύει πασίδηλα το φιλοσοφικό πέρασμα της τελεολογίας και στη θεωρία του περί «πολιτικού».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Σωκράτης Δεληβογιατζής, Ζητήματα Διαλεκτικής, Το πολιτικό διακύβευμα στον Αριστοτέλη, Ερωδιός, 4η Έκδοση, σ.143-159.
[1] Όλα δηλαδή τα μέρη ενός συνόλου δεν αυτονομούνται αλλά χαρακτηρίζονται από διαλεκτικές σχέσεις όλου-μερών.
Φιλόλογος, ΜSC Συστηματικής Φιλοσοφίας
