Lucius Anneus Seneca «De brevitate vitae (περί της συντομίας της ζωής)» της Ελευθερίας Μπέλμπα

14. Soli omnium otiose sunt qui sapientiae vacant, soli vivunt; nec enim suam tantum aetatem bene tuentur. Omne aevum suo adiciunt; quidquid annorum ante illos actum est, illis adquisitum est. Nisi ingratissimi sumus, illi clarissimi sacrarum opinionum conditores nobis nati sunt, nobis vitam praeparaverunt. Ad res pulcherrimas ex tenebris ad lucem erutas alieno labore deducimur; nullo nobis saeculo interdictum est, in omnia admittimur et, si magnitudine animi egredi humanae imbecillitatis angustias libet, multum, per quod spatiemur, temporis est. Disputare cum Socrate licet, dubitare cum Carneade, cum Epicuro quiescere, hominis naturam cum Stoicis vincere, cum Cynicis excedere. Cum rerum natura in consortium omnis aevi patiatur incedere, quidni ab hoc exiguo et caduco temporis transitu in illa toto nos demus animo, quae immensa, quae aeterna sunt, quae cum melioribus communia? Isti, qui per officia discursant, qui se aliosque inquietant, cum bene insanierint cum omnium limina cotidiae perambulaverint nec ullas apertas fores praeterierint, cum per diversissimas domos meritoriam salutationem circumtulerint, quotum quemque ex tam immensa et variis cupiditatibus districta urbe poterunt videre? Quam multi erunt, quorum illos aut somnus aut luxuria aut inhumanitas summoveat! Quam multi qui illos, cum diu tonserint, simulata festinatione transcurrant! Quam multi per refectum clientibus atrium prodire vitabunt et per obscuros aedium aditus profugient, quasi non inhumanius sit decipere quam excludere! Quam multi hesterna crapula semisomnes et graves illis miseris suum somnum rumpentibus ut alienum expectent, vix adlevatis labris insusurratum miliens nomen oscitatione  superbissima reddent!

Hos in veris officiis morari licet dicamus, qui Zenonem, qui Pythagoran cotidiae et Democritum ceterosque antistites bonarum atrium, qui Aristotelen et Theophrastum volent habere quam  familiarissimos. Nemo horum non vacabit, nemo non venientem ad se beatiorem, amantiorem sui dimittet, nemo quemquam vacuis a se manibus abire patietur; nocte conveniri, interdiu ab omnibus mortalibus possunt.

15. Horum te mori nemo coget, omnes docebunt; horum nemo annos tuos conteret, suos tibi contribuet; nullius ex his sermo periculosus erit, nullius amicitia capitalis, nullius sumptuosa observatio. Feres ex illis, quidquid voles; per illos non stabit, quominus quantum plurimum cupieris haurias. Quae illum felicitas, quam pulchra senectus manet, qui se in horum clientelam contulit! Habebit, cum quibus de minimis maximisque rebus deliberet, quos de se cotidie consulat, a quibus audiat verum sine contumelia, laudetur sine adulatione, at quorum se similitudinem effignat.

Solemus dicere non fuisse in nostra potestate, quos sortinemur parentes, forte hominibus datos; nobis vero ad nostrum arbitrium nasci licet. Nobilissimorum ingeniorum familiae sunt;  elige in quam adscisci veils; non in nomen tantum adoptaberis, sed in ipsa bona, quae non erunt sordide nec maligne custodienda; maiora fient, quo illa pruribus diviseris. Hi tibi dabunt ad aeternitatem iter et te in illum locum, ex quo nemo deicitur,sublevabunt. Haec una ratio est extendendae mortalitatis, immo in immortalitatem vertendae. Honores, monimenta, quidquid aut decretis ambitio iussit aut operibus extruxit, cito subruitur; nihil non longa demolitur vetustas et movet. At iis, quae consecravit sapientia, nocere non potest; nulla abolebit aetas, nulla deminuet; sequens ac deinde semper ulterior aliquid ad venerationem conferet, quoniam quidem in vicino versatur invidia, simplicius longe posita miramur. Sapientis ergo multum patet vita, non idem ilum qui ceteros terminus cludit. Solus generis humani legibus solvitur; omnia illi saecula ut deo serviunt. Transit tempus aliquot? Hoc recordatione comprendit. Instat? Hoc utitur. Venturum est? Hoc praecipit. Longam illi vitam facit omnium temporum in unum conlatio.

14. Από όλους τους ανθρώπους ζουν αληθινά μόνο όσοι αφοσιώνονται στην φιλοσοφία∙ γιατί ούτε \χειρίζονται τόσο καλά τη ζωή τους. Συμπληρώνουν όλο το χρόνο στο δικό τους∙ έμπρακτα προσθέτουν τον καιρό πριν από τα δικά τους χρόνια. Αν δεν είμαστε αχάριστοι (πρέπει να ισχυριστούμε ότι) εκείνοι οι πολύ δοξασμένοι γεννήθηκαν ως ιδρυτές ιερών συλλογισμών που ετοίμασαν για τη ζωή μας. Με τον ξένο κόπο κατευθυνθήκαμε στα πιο όμορφα πράγματα από το σκοτάδι στο φως που μας προσφέρθηκε από αυτούς∙ Κανένας κόσμος δεν απαγορεύτηκε για μας, σε όλους τους κόσμους προσβαίνουμε και αν για το μεγαλείο της ψυχής διαπερνούμε με τη νοητική ισχύ την περιορισμένη ανθρώπινη αδυναμία, πολύς είναι χρόνος διαμέσω του οποίου θα περιφερόμαστε. Μπορούμε να συνδιαλεγόμαστε με το Σωκράτη, να αμφιβάλλουμε με τον Καρνεάδη, να ηρεμούμε με τον Επίκουρο, να ξεπερνούμε την ανθρώπινη φύση με τους Στωικούς, να την ξεπερνούμε με τους κυνικούς[1]. Εφόσον η φύση των πραγμάτων μας επιτρέπει α υποφέρουμε με όλους τους αιώνες, γιατί να μην περάσουμε οι ίδιοι από την ασήμαντη και εφήμερη στιγμή δίνοντας την ψυχή μας στο παρελθόν που απεριόριστο, που αιώνιο, που μοιραζόμαστε με τους ανώτερούς μας; Αυτοί που σπεύδουν προς τα αξιώματα που δε δίνουν ανάπαυλα ούτε στους άλλους, ακόμα κι όταν ικανοποιούν πλήρως την τρέλα τους, όταν θα περάσουν κάθε είσοδο και δεν θα αφήσουν ανοιχτή πόρτα, όταν τριγυρίζουν στα σπίτια απευθύνοντας χαιρετισμό πόσα θα μπορέσουν να δουν σε μια τεράστια πόλη διάσπαρτη με ποικίλες απαιτήσεις; Πόσοι δε θα είναι εκεί που είτε από υπνηλία είτε από μαλθακότητα ή αδιαφορία θα τους απορρίψει! Πόσοι δεν θα είναι εκείνοι που, αφού τους ταλαιπωρήσουν αναμένοντας, θα προσπεράσουν προσποιούμενοι ότι είναι σε μια βιασύνη! Πόσοι δε θα είναι εκείνοι που θα αποφεύγουν τη διέλευση μέσα από μια αίθουσα με πελάτες, διαφεύγοντας από κάποια κρυφή πόρτα της οικίας σαν να μην ήταν περισσότερο αγενείς να τους εξαπατήσουν από το να τους αποφύγουν! Πόσοι δε θα είναι εκείνοι που μισοκοιμισμένοι και υποτονικοί από την κραιπάλη του χτεσινού βραδιού, με δυσχερές χασμουρητό, θα προφέρουν το  όνομά τους χίλιες φορές σ’ αυτούς τους ταλαίπωρους που τους διέκοψαν τον ύπνο, για να περιμένουν τον άλλο. Μπορούμε να πούμε ότι μόνο αυτοί που θέλουν να έχουν το Ζήνωνα και τον Πυθαγόρα και το Δημόκριτο και άλλους σοφούς δασκάλους των ελευθέρων τεχνών, αλλά και τον Αριστοτέλη και το Θεόφραστο πάρα πολύ οικείους που εμμένουν στις πραγματικές υπηρεσίες της ζωής. Κανένας από αυτούς τους ανθρώπους δεν θα απουσιάσει, κανένας δε θα κάνει λιγότερο ευτυχή, λιγότερο εσωστρεφή τον επισκέπτη του από τη στιγμή ήρθε, κανένας δε θα τον αφήσει να φύγει με άδεια χέρια∙ όλοι οι θνητοί μπορούν, τη νύχτα ή τη μέρα, να επικοινωνούν.

15. Κανείς από αυτούς δεν σε αναγκάζει να πεθάνεις, όλοι θα σε διδάξουν∙ κανείς από αυτούς δε θα συντρίψει τα χρόνια σου, αλλά θα σε στηρίξει με τα δικά του χρόνια. καμιά συζήτησή τους δε θα είναι επικίνδυνη, καμία φιλία ολέθρια, καμία προσέγγιση με αντίτιμο το δαπανηρό σεβασμό. Θα αποκομίσεις από εκείνους αυτό που θέλεις. Από αυτούς δε θα σταθεί το λάθος, εκτός αν πάρεις τόσα πολλά που επιθυμείς.

Τι ευτυχία και πόσο όμορφα γηρατειά περιμένουν αυτόν που προσέγγισε τους πελάτες τους! Θα έχει φίλους από τους οποίους θα αναζητήσει συμβουλή για θέματα μικρά ή μεγάλα,

καθημερινά θα συμβουλεύεται για τον εαυτό του, από τους  οποίους θα ακούσει την αλήθεια χωρίς προσβολή, επαίνους χωρίς κολακείες, με τους οποίους θα διαμορφώσει ομοιότητα.

Συνηθίζουμε να λέμε ότι δεν είναι στη δική μας δικαιοδοσία ποιους έχουμε γονείς, δοσμένους άλλωστε κατά τύχη στους ανθρώπους. Όμως μπορούμε να γεννηθούμε από αυτούς τους γονείς που θα διαλέξουμε. Υπάρχουν οικογένειες πάρα πολύ ευγενών πνευμάτων· διάλεξε σε ποια θέλεις να ενσωματωθείς· δε θα υιοθετήσεις μόνο το όνομα, αλλά και την περιουσία της, η οποία δεν θα τη συντηρήσεις βρώμικα και επαίσχυντα. θα γίνεται μεγαλύτερη, με όσο περισσότερους τη μοιράζεσαι. Αυτοί θα σου ανοίξουν το δρόμο προς την αθανασία και εσένα θα εγείρουν σ’ αυτόν το χώρο από τον οποίο κανείς δεν έπεσε κάτω. Αυτός είναι ένας λόγος να επεκτείνεις τη θνητότητά σου, ώστε να τη μετατρέψεις σε αθανασία. Τιμές, μνημεία όλα όσα η φιλοδοξία διέταξε με νομοθετήματα ή κατασκευάστηκαν με έργα, γρήγορα υπονομεύονται. Δεν υπάρχει τίποτα που η πάροδος του χρόνου να μην το γκρεμίζει και να μην το μετακινεί. Αλλά τα έργα που εγκαινίασε η φιλοσοφία δεν μπορεί να θιγούν·κανένας χρόνος δε θα τα κατατροπώσει, Κανένας δε θα τα υποβαθμίσει· όσες γενιές ακολουθούν τελικά θα προάγουν πάντοτε την ευλάβεια γι’ αυτά, εφόσον ο φθόνος θίγει μόνο τα γειτονικά, ενώ με απλότητα θαυμάζουμε τα μακρινά. Για τον σοφό υπάρχει ευρύ χρονικό φάσμα, που δεν περιορίζεται εντός των ορίων της ζωής των άλλων. Αυτός απελευθερώνεται από τους νόμους της ανθρώπινης φυλής· όλοι οι αιώνες τον υπηρετούν σαν θεό. Πέρασε κάποιος καιρός; Αυτόν τον συλλαμβάνει με τη μνήμη. Υφίσταται (ο καιρός); Τον χρησιμοποιεί. Θα έρθει (ο καιρός); Τον προλαμβάνει. Επιμηκύνει έτσι τη ζωή του συνδυάζοντας όλες τις εποχές σε μία.