Μεγάλη σύγχυση φαίνεται να υπάρχει σχετικά με τη χρήση των δύο αυτών λέξεων. «Πρώην ή τέως» λοιπόν; Τα δύο αυτά επιρρήματα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, σήμερα μπερδεύουν πολλούς. Το «πρώην» κάποτε σήμαινε «προχτές» κι αναφερόταν σε κάποιο μακρινό – σχετικά – παρελθόν. Το «τέως» είχε συνήθως τη σημασία «έως τώρα» και όχι μόνο. Άρα, μάλλον, αναφερόταν σε κάτι που χρονικά συνέβη μόλις πριν από λίγο.
Και τα δύο προσδιορίζουν μια ιδιότητα κάποιου που πλέον δεν την έχει. Βέβαια, το «πρώην» μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για όλους τους προηγούμενους που είχαν τη συγκεκριμένη ιδιότητα, ενώ αντίθετα το «τέως» μόνο για τον ακριβώς προηγούμενο, τον τελευταίο πριν από τον τωρινό.
Βέβαια, το «τέως» ίσως και να έχει φορτιστεί κάπως αρνητικά στη συνείδηση κάποιων, διότι έχει συνδεθεί με τον «τέως Βασιλιά της Ελλάδος» καθώς υπήρξε κι ο τελευταίος που κατείχε το συγκεκριμένο αξίωμα στη χώρα μας. Για κάποιους άλλους βέβαια ίσως και θετικά… Δεν ισχύει όμως τίποτα από τα προηγούμενα. Η ουσία βέβαια είναι ότι η χρήση του «πρώην» είναι πιο συχνή από αυτή του «τέως». Ίσως γιατί το «τέως» φαντάζει κάπως αρχαιοπρεπές. Μάλλον θα ήταν λίγο περίεργο να ακούγαμε κάποιον – και μάλιστα νέο – να αναφέρεται στην κοπέλα του που μόλις τον χώρισε, λέγοντας η «τέως» μου, παρότι πολύ νωπός ο χωρισμός και δε μεσολάβησε άλλη αγαπημένη…
Ας δούμε και κάποιες «επίσημες» απόψεις επί του θέματος:
Γ. Μπαμπινιώτης: «Η διαφορά στη χρήση των δύο επιρρημάτων για τον προσεκτικό χρήστη της γλώσσας, είναι ότι το μεν πρώην αναφέρεται σε παρελθοντική κατάσταση που δεν προσδιορίζεται, ενώ το τέως δηλώνει το εγγύς παρελθόν, κάτι που ίσχυε μέχρι πρόσφατα, μέχρι προ ολίγου χρόνου (ημερών, μηνών ή και ετών).»
Π. Εμμανουηλίδης: «Το επίρρημα πρώην στην αρχαία ελληνική σήμαινε προχτές, ενώ το τέως είχε πολλές σημασίες: εντωμεταξύ, ως μια χρονική στιγμή, ως τώρα. Με μια φτιαχτή διάκριση, στο επίρρημα πρώην δόθηκε η επιθετική σημασία με την οποία το χρησιμοποιούμε σήμερα, ενώ το τέως αποδιδόταν σ’ εκείνον που είχε ένα αξίωμα αμέσως πριν απ’ αυτόν που το έχει σήμερα (ή που το είχε τελευταίος και δεν τον διαδέχτηκε άλλος γιατί το αξίωμα καταργήθηκε). Έτσι, τέως πρωθυπουργός ήταν αυτός που ήταν πρωθυπουργός πριν απ’ τον σημερινό, ο προκάτοχος του σημερινού. Ωστόσο, γι’ αυτή την περίπτωση σήμερα χρησιμοποιούμε το σαφέστατο ο προηγούμενος ή το ο πρώην. Σήμερα το τέως, πέρα από τη σημασιολογική σύγχυση του παρελθόντος, επικράτησε να το χρησιμοποιούμε είτε χωρίς άρθρο ως συνώνυμο του πρώην, είτε, πιο συχνά, για τους έκπτωτους μονάρχες: ο τέως βασιλιάς της Βουλγαρίας, ο τέως (ως ουσιαστικό: με κάποιον ειρωνικό τόνο, ο έκπτωτος βασιλιάς της Ελλάδας).»
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος
