Έκθεση Β’ Λυκείου – Κριτήριο αξιολόγησης: Αναγνωστικότητα και Ηλεκτρονικά μέσα

Έκθεση Β’ Λυκείου – Κριτήριο αξιολόγησης: Αναγνωστικότητα και Ηλεκτρονικά μέσα

ΚΕΙΜΕΝΟ : Βιβλίο: το μεγάλο ανοιχτό παράθυρο στον κόσμο

Η ανακάλυψη της γραφής έγινε πριν από 5.300 χρόνια και του αλφαβήτου πριν από 3.800 χρόνια. Μετά τις πρώτες γραφές, τα ιερογλυφικά της Κρήτης, τα Βαβυλωνιακά κείμενα, τα λογόγραφα των Σουμερίων, το αλφαβητάριο των Φοινίκων και τη μεγάλη καινοτομία των αρχαίων Ελλήνων να προσθέσουν φωνήεντα στο άφωνο αλφάβητο, έως το σύγχρονο τρόπο γραφής και χρήσης του γραπτού λόγου στα βιβλία και το διαδίκτυο, είναι αντιληπτό ότι η ιστορία του ανθρώπου είναι συνυφασμένη με τη συνεχή ανάπτυξη του γραπτού λόγου, πάνω στον οποίο βασίστηκε ο πολιτισμός και η πρόοδος ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Είναι πανθομολογούμενο ότι η εποχή που διανύουμε, έχει κατακλυστεί από ένα πλήθος πληροφοριών και εικόνων. Οι αποστάσεις έχουν μικρύνει, τα συμβάντα απανταχού στη γη βρίσκονται στους δέκτες μας. Πόλεμοι μεταδίδονται ζωντανά, φυσικά φαινόμενα, που βρίσκονται σε εξέλιξη στην μια άκρη του πλανήτη, μεταδίδονται απευθείας στις οθόνες μας. Ο τόπος μίκρυνε, ο χρόνος συντόμευσε, ο μόχθος ελαττώθηκε και, απ’ ό, τι φαίνεται, αυτό που απασχολεί το σύγχρονο άνθρωπο, είναι η άμεση καθημερινότητά του. Η κάλυψη των αναγκών του, των πραγματικών αλλά και αυτών που οι έρευνες ανακαλύπτουν μέσα από την καταναλωτική του εξάρτηση, είναι ο αυτοσκοπός της ζωής του. Ο χρόνος για τα άλλα, τα σπουδαία, τα ελιξίρια της ψυχής είναι δευτερεύον ζήτημα ή -μάλλον- ζητούμενο. Πρώτα η επιβίωση, η υλική τροφή, πρώτα η εξασφάλιση του «ζην» και μετά η πνευματική αναζήτηση, η «πλοήγηση» στο «ευ ζην».

Όσο, όμως, κι αν οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις προαναγγέλλουν το τέλος της αθωότητας και ταυτόχρονα της κλασικής τυπογραφίας, το βιβλίο, τα υπέροχο αυτό χάρτινο σύμπαν, μέσα στο οποίο όλοι μεγαλώνουμε και στο οποίο συχνά καταφεύγουμε, για να μορφωθούμε, να αναπολήσουμε, να ξεχάσουμε, να διασκεδάσουμε, να προβληματιστούμε, να πληροφορηθούμε, να αναρωτηθούμε, να εξηγήσουμε, να αναλύσουμε και τελικά να γίνουμε πιο πλήρεις άνθρωποι, δεν θα φύγει ποτέ από δίπλα μας.

Τα βιβλία είναι οι μηχανές της αλλαγής, τα παράθυρα στον κόσμο, είναι σύντροφοι, δάσκαλοι, ταξιδευτές της σκέψης, θησαυροί των ψυχών, αποταμιευτές της γνώσης. Τα βιβλία είναι ολόκληρη η ανθρωπότητα τυπωμένη. Ο γερμανός φιλόσοφος Άρθουρ Σοπενάουερ είπε: «Χωρίς βιβλία, η ανάπτυξη του πολιτισμού θα ήταν ανέφικτη». Ο συγγραφέας Ζακ Μπονέ πίστευε ότι «η πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο από μια ψευδαίσθηση έξω από το σύμπαν της βιβλιοθήκης μου». Ο διάσημος Αργεντινός Jorge Borges είπε: «πάντα φανταζόμουν ότι ο Παράδεισος θα ήταν ένα είδος βιβλιοθήκης». Ο Μαρσέλ Προυστ έλεγε ότι «αυτό που ξεκινά από τα τρυφερά αναγνώσματα της παιδικής ηλικίας, είναι η καθοριστική διάπλαση της μελλοντικής προσωπικότητας του ατόμου». Υπάρχουν, λοιπόν, πολλοί πνευματικοί άνθρωποι, που έχουν δημιουργήσει μεγάλες συλλογές σε όγκο και περιεχόμενο βιβλίων. Αυτοί είναι έτοιμοι να δώσουν τα πάντα εκτός από τα βιβλία τους.

Ο χρόνος της ανάγνωσης ενός βιβλίου, δεν είναι χαμένος χρόνος. Βγαίνουμε κερδισμένοι διπλά, γιατί πέραν του ότι διευρύνουμε τον πνευματικό μας ορίζοντα και κερδίζουμε τη γνώση, χτίζουμε σκαλί-σκαλί το προσωπικό μας πνευματικό οικοδόμημα και, ίσως επειδή ο «άλλος κόσμος», αυτός έξω από το βιβλίο είναι γεμάτος προβλήματα, επιδιώκουμε συχνά να αποδράσουμε από αυτόν. Είναι προτιμότερο και ασφαλέστερο να ξεφεύγουμε από την καθημερινότητα με περιοδικές αποδράσεις στον κόσμο του βιβλίου. Έτσι επιτυγχάνεται η ταύτιση του εγώ με τους χαρακτήρες των βιβλίων, η ψυχική απόδραση και η προσωπική ψυχαγωγία.

Ο άνθρωπος είναι «κατ’ ουσίαν σκέψη». Εκείνο που μας διαφοροποιεί και μας χαρακτηρίζει ως μοναδικές υπάρξεις είναι ο ψυχικός και πνευματικός μας κόσμος. Αυτός διαπλάθεται και αναπτύσσεται με το διάβασμα. Η «ανία» της παιδικής ηλικίας, μπορεί να καταπολεμηθεί με τον αθλητισμό και το διάβασμα· όχι κατ’ ανάγκη με το υποχρεωτικό σχολικό διάβασμα που απαιτεί αποστήθιση και κοπιαστική προσπάθεια και τελικά κάνει τους νέους να αποστρέφονται το διάβασμα γενικά, αφού η σχολική προετοιμασία ως διαδικασία καλεί τους νέους να διαβάσουν, για να απομνημονεύσουν, να διαβάζουν για να κατανοήσουν όσο γίνεται με μεγαλύτερη ακρίβεια το υποχρεωτικό κείμενο και να αξιολογηθούν για την ικανότητα της απομνημόνευσης και όχι της κατανόησης του κειμένου· Η ανία καταπολεμάται με την ευρύτερη ανάγνωση.

Η ανάγνωση είναι μια σιωπηρή συνομιλία. Το διάβασμα είναι το γόνιμο θαύμα της επικοινωνίας στους κόλπους της μοναξιάς. Το βιβλίο είναι ένα μεγάλο ανοικτό παράθυρο στον κόσμο. Δεν συγκρίνεται με καμία οθόνη υπολογιστή, με καμιά τηλεόραση, με κανένα κινηματογραφικό έργο. Όχι πως και αυτά δεν είναι πύλες για την κατάκτηση της γνώσης και απαραίτητοι πλέον σύντροφοι, για να μην αισθανόμαστε μοναξιά και ανία. Όμως, υπάρχει μεταξύ όλων των άλλων και του βιβλίου, μια τεράστια διαφορά: ο κόσμος του βιβλίου βρίσκεται στη σκέψη μας και όχι αντιληπτός από την όρασή μας. Με το βιβλίο σκεπτόμαστε και βλέπουμε με τα μάτια του νου και της ψυχής. Το ίδιο βιβλίο διαβάζουν πολλοί και το αντιλαμβάνονται διαφορετικά. Παίρνουν ό,τι ήδη γνωρίζουν, το αναπλάθουν και το επεκτείνουν. Έτσι ο αναγνώστης γίνεται ταχύτατα ο ίδιος με τη σκέψη του δημιουργός.

Είναι βέβαιο ότι η γνώση πολλές φορές αποκτιέται από τις εμπειρίες και όχι αποκλειστικά από το διάβασμα. Γι’ αυτό δεν πρέπει να περνάμε στην υπερβολή, καταπιέζοντας τα παιδιά να διαβάζουν συνεχώς. Δεν είναι δυνατόν, να καταλαγιάζει η ανησυχία μας, μόνο όταν βλέπουμε το παιδί μας σκυμμένο ώρες ατέλειωτες, πάνω σε ένα βιβλίο. Το παραπάνω δεν υπονομεύει την αξία της σχολικής εκπαίδευσης . Όλες οι διδασκαλίες είναι ο διαμελισμός της Αλήθειας. Το βλέμμα και η στάση των δασκάλων διδάσκουν περισσότερο από τα λόγια τους, όπως εξίσου το βλέμμα και η στάση των παιδιών διδάσκουν τους δασκάλους. Το βιβλίο, όμως, είναι ο δάσκαλος όλων.

Η αληθινή αγάπη προς το βιβλίο είναι πραγματική κατάκτηση του κόσμου. Αυτός ο κόσμος είναι γραμμένος στα βιβλία που διάβασα, στα βιβλία που θα διαβάσω και σε εκείνα που δεν θα διαβάσω ποτέ.

Νίκος Κωνσταντινίδης, Οικονομολόγος, κοινωνιολόγος, συγγραφέας. «Η ΡΟΔΙΑΚΗ» 14/04/11 17:12 [διασκευασμένο για τις ανάγκες του κριτηρίου ]

Παρατηρήσεις

Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου 120 λέξεις

[25 μονάδες]

Β.

«Χωρίς βιβλία, η ανάπτυξη του πολιτισμού θα ήταν ανέφικτη». Να αναπτύξετε το νόημα αυτής της παραγράφου σε 80 λέξεις με τη μέθοδο της αιτιολόγησης και των παραδειγμάτων.

[10 μονάδες ]

Να βρεθούν τα δομικά μέρη και ο τρόπος ανάπτυξης της 7^ης [«Η ανάγνωση είναι… ο ίδιος με τη σκέψη του δημιουργός»] παραγράφου

[5 μονάδες ]

α)δευτερεύον ζήτημα ή -μάλλον- ζητούμενο, β)«πλοήγηση», γ)«ευ ζην», δ) στο οποία συχνά καταφεύγουμε, για να μορφωθούμε, να αναπολήσουμε, να ξεχάσουμε, να διασκεδάσουμε, να προβληματιστούμε, να πληροφορηθούμε, να αναρωτηθούμε, να εξηγήσουμε, να αναλύσουμε και τελικά να γίνουμε πιο πλήρεις άνθρωποι, δεν θα φύγει ποτέ από δίπλα μας (ασύνδετο σχήμα), ε)«Χωρίς βιβλία, η ανάπτυξη του πολιτισμού θα ήταν ανέφικτη»: Να εξηγήσετε ποιους σκοπούς εξυπηρετεί η χρήση των σημείων στίξης σε καθεμιά από τις παραπάνω περιπτώσεις.(διπλή παύλα, εισαγωγικά, κόμμα)

[5 μονάδες]

Ψυχαγωγία, καταπολεμηθεί, αποστρέφονται , σύντροφοι, διαφορετικά.: Να αναλύσετε τις λέξεις στα συνθετικά τους και από το β΄ συνθετικό της κάθε λέξης να φτιάξετε μια νέα σύνθετη λέξη

[2,5 μονάδες ]

Καινοτομία, συνυφασμένη, πολιτισμός, ελαττώθηκε, ανακαλύπτουν: Να γραφεί από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.

[2,5 μονάδες ]

Παραγωγή λόγου

Είναι γνωστό ότι στη σύγχρονη εποχή της ευρύτατης χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων πληροφόρησης η αναγνωστικότητα έχει μειωθεί αισθητά. Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στη σχολική σας εφημερίδα να αναπτύξετε όλους τους λόγους που κατά τη γνώμη σας ευθύνονται για το φαινόμενο της αποστροφής προς το διάβασμα βιβλίων και τις συνέπειες που επιφέρει σε όλα τα επίπεδα. [450-500λ]

[50 μονάδες ]

Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση του Λυκείου

1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό