Πριν το ιταλικό βίντεο, αφιερωμένο στον Παζολίνι, θα ήθελα να μοιραστώ μερικά λόγια για αυτήν την τεράστια προσωπικότητα, διεθνούς φήμης, ιδιαίτερα αγαπητή αλλά και αμφιλεγόμενη στα πλαίσια της ιταλικής κοινωνίας, την οποία προσωπικά ερωτεύτηκα, αν μου επιτρέπεται ο όρος, μέσα από τα έργα του, την ιδεολογία και τη ζωή του. Ρεαλιστής, δυσνόητος για το ευρύ κοινό, αντικομφορμιστής, πρότυπο συμπεριφοράς για μια ζωή όσο το δυνατόν ελεύθερη. Ελπίζω να τον αγαπήσετε και εσείς…
Αποτελεί μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες των εκπροσώπων της μεταπολεμικής λογοτεχνίας. Γεννηθείς στη Μπολόνια της Ιταλίας, στις 5 Μαρτίου του 1922, κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της ζωής του, ακολούθησε τον πατέρα του, τη στρατιωτική καριέρα, σε διαφορετικές περιοχές της βορείου Ιταλίας. Το 1947 έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ιταλίας, (του οποίου τις ενέργειες κατέκρινε βέβαια τόσο όσο και αυτών της Δεξιάς. Ήταν ένας κομμουνιστής δίχως πολιτικό προσανατολισμό, δίχως παράταξη). Ξεκίνησε την καριέρα του στα σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης, αλλά το 1949, εκδιώχτηκε από το κομμουνιστικό κόμμα με την κατηγορία σεξουαλικής παρενόχλησης και διαφθοράς ανηλίκων. Με αυτήν την καταγγελία να τον βαραίνει, και την ομοφυλοφιλική του κλίση, που δεν είχε σκοπό να κρύψει, ο Παζολίνι ασκώντας σκληρή κριτική έναντι των συνηθειών της μπουρζουαζίας της εποχής, αποτέλεσε ζήτημα σοβαρών αντιπαραθέσεων και διαμαχών.
Το 1955 δημοσιεύει ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ragazzi di Vita (Boys of ife), το 1959 την Βίαιη ζωή (Una vita violenta), το 1962, La vita di una cosa, (Το όνειρο ενός πράγματος), το πρώτο από τα διηγήματα του. Η φιγούρα του Παζολίνι, αγαπήθηκε πολύ από το κοινό, αποκτώντας υποστηρικτές πέραν του λογοτεχνικού κύκλου. Η καλλιτεχνική του δραστηριότητα επεκτείνεται και στον κινηματογράφο με έργα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ως προς το περιεχόμενό και την υψηλή εκφραστική ποιότητα. Όπως, Accatone, Mamma Roma, il Vangelo secondo Matteo, Uccellacci e uccellini.
O θάνατος του Παζολίνι αποτελεί μυστήριο. Δολοφονήθηκε τη νύχτα μεταξύ 1ης και 2ας Νοεμβρίου του 1975. Οι συνθήκες του θανάτου του είναι σχεδόν άγνωστες πέραν του ξυλοδαρμού και της απόσπασής του από το αμάξι στο οποίο επέβαινε. Μαζί του εκείνη τη νύχτα βρισκόταν ο φίλος του Πίνο Πελόζι, με τον οποίο διατηρούσε στενότερες σχέσεις, και ο οποίος κατηγορήθηκε για το θάνατό του, παρά το γεγονός ότι στοιχεία που να συμπίπτουν με την ομολογία του ίδιου είναι ελλιπή έως ανύπαρκτα. Ο Αλμπέρτο Μοράβια, αγαπητός φίλος του Παζολίνι, εξέχων συγγραφέας και δημοσιογράφος του 20ου αιώνα (λογοτεχνικό αριστούργημα του οι Αδιάφοροι, Gli Indifferenti), αναφέρεται στο θάνατό του με τα εξής λόγια. «Το τέλος του, ήταν ταυτόχρονο όμοιο του έργου του και αταίριαστο με την ίδια την προσωπικότητά του. Όμοιο καθώς ο ίδιος περιγράφει στο έργο του, τους ελεεινούς τρόπους και τις απάνθρωπες συμπεριφορές, αταίριαστος ως προς τον ίδιο, γιατί δεν ήταν ένα από τα πρόσωπα των έργων του, αλλά μια κεντρική φιγούρα της κουλτούρας μας, ένας ποιητής που στιγμάτισε μια εποχή, ένας ιδιοφυής σκηνοθέτης, ένας ανεξάντλητος δοκιμιογράφος».
Πηγή: http://www.studenti.it/materie/italiano/800-900/pier-paolo-pasolini-vita-opere.php
Ακολουθεί το βίντεο, μνεία στον μεγάλο διανοητή, τα λόγια του οποίου παραθέτω εντός εισαγωγικών και μεταφράζω σε ακόλουθο κείμενο, λόγω έλλειψης υποτίτλων.
«Δεν υπάρχει τίποτα πιο αναρχικό από την εξουσία. Η (άρχουσα εξουσία) κάνει στην πραγματικότητα αυτό το οποίο επιθυμεί, και αυτό που επιθυμεί είναι εντελώς παράνομο, ή προκύπτει από τις δικές της ανάγκες, οικονομικού χαρακτήρα, που διαφεύγουν της κοινής λογικής.
Απεχθάνομαι ιδιαίτερα τη σημερινή εξουσία. Ο καθένας μισεί την εξουσία στην οποία υπόκειται, άρα μισώ με ιδιαίτερο σθένος την τωρινή εξουσία. Χειραγωγεί τα σώματα με έναν τόσο απεχθή τρόπο, που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις μεθόδους χειραγώγησης του Himmler ή του Hitler.
Χειραγωγεί μεταμορφώνοντας τις συνειδήσεις, δηλαδή με το χειρότερο τρόπο, χτίζοντας νέες αξίες εντελώς μεταποιημένες και λανθασμένες, καταναλωτικές αξίες, που συντελούν στην πραγμάτωση αυτού που ο Marx αποκαλεί γενοκτονία της εν ζωή, της πραγματικής, κουλτούρας.
Χάθηκαν οι αξίες, αντικαθιστάμενες από άλλες. Χάθηκαν τα πρότυπα συμπεριφοράς αντικαθιστάμενα από άλλα μοντέλα συμπεριφοράς. Αυτή η αντικατάσταση δεν προτάθηκε από τους πολίτες, τον απλό λαό, από χαμηλά, αλλά επιβλήθηκε από τη νέα καταναλωτική αρχή, δηλαδή από τη δική μας βιομηχανία, πολυεθνική και εθνική (ιταλική στην προκειμένη), η οποία θέλησε ο λαός μας να καταναλώνει με έναν συγκεκριμένο τρόπο, ένα συγκεκριμένο είδος εμπορεύματος, το οποίο προϊόν για να καταναλωθεί, έπρεπε να προαχθεί ένα νέο ανθρώπινο πρότυπο. Η νεαρή ξανθιά κοπέλα του βίντεο, όπως και άλλα πρόσωπα που το απαρτίζουν συνοδεύοντας ως παραδείγματα (ανθρώπινα μοντέλα της σημερινής εποχής), το λόγο του Pasolini, αναφέρει χαρακτηριστικά τις προτιμήσεις της… :Μου αρέσει η κοσμική ζωή, οι ανέσεις, τα επώνυμα ρούχα…
Το καθεστώς είναι δημοκρατικό, όμως αυτή η υποκουλτούρα, ή αποδοχή όσων ο φασισμός δεν κατάφερε πότε να επιτύχει, η σημερινή εξουσία, δηλαδή η εξουσία της καταναλωτικής κοινωνίας, αντιθέτως, το κατάφερε με τεράστια επιτυχία, καταστρέφοντας τις διάφορες, μοναδικές πραγματικότητες. Και αυτό συνέβη τόσο γρήγορα που δεν το αντιληφθήκαμε καν. Συνέβη τα τελευταία δέκα χρόνια. Και ήταν ένα είδος εφιάλτη, στον οποίο βλέπαμε γύρω μας την Ιταλία να καταστρέφεται και να εξαφανίζεται. Τώρα ανοίγοντας τα μάτια, ξυπνώντας από τον εφιάλτη, κοιτάζουμε γύρω μας και συνειδητοποιούμε ότι δεν υπάρχει τίποτα να κάνουμε. Το παράδειγμα που ακολουθεί, προφανώς ανήκει σε σκηνή από κάποιο επεισόδιο reality show..: Έτσι κι αλλιώς δε θα μάθετε ποτέ τι σκέφτομαι, ούτε τι αισθάνομαι. Τα συναισθήματά μου είναι αληθινά. Το ξέρω ότι είναι αληθινά!.»
(Επιτρέψτε μου να ανοίξω μια παρένθεση προσθέτοντας ότι η σημερινή εξέλιξη των reality shows,τεχνολογικά μιλώντας, καθώς στην ουσία δεν διαφέρει, είναι η συνεχής προβολή συναισθημάτων, διαμέσου μέσων κοινωνικής δικτύωσης (face book, twitter, instagram κ.α). Τόσο συχνή προβολή που ακόμη και το αληθινό μετατρέπεται σε ψέμα. Ώστε το ίδιο άτομο δεν κατανοεί πλέον, αν όντως υποφέρει, χαίρεται, επιθυμεί, απεχθάνεται. Πρόκειται για παντελή αλλοτρίωση, εμπορευματοποίηση συναισθημάτων. Όπως μας εξηγεί στην πορεία, o Pasolini, και μετέπειτα οι σχολιαστές του, o άνθρωπος μπορεί να ζει ακόμη και μέσα σε ένα ψέμα, σε μια πλασματική ζωή που του επιβλήθηκε και που ο ίδιος ακολούθησε νεύοντας καταφατικά, γιατί ήταν το μόνο εύκολο, γιατί έτσι βόλευε, γιατί δε μπορείς να είσαι διαφορετικός και ταυτόχρονα αποδεκτός από τον κοινωνικό σου περίγυρο.)
«Ο άνθρωπος ήταν πάντα κομφορμιστής. Αν υπάρχει ένα πρωταρχικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό είναι αυτό της προσαρμογής σε οποιονδήποτε τύπο εξουσίας, ή στην ποιότητα ζωής που συναντά κανείς ήδη από τη γέννησή του. Ίσως είναι βιολογικά αναγκαία η ναρκισσιστική, επαναστατική φύση του, η αγάπη του προς τον ίδιο του τον εαυτό, όμως η κοινωνία τον καθιστά προσαρμοστικό και εκείνος σκύβει ακόμη μια φορά το κεφάλι και για πάντα, εν όψει των θεσμικών επιταγών της εκάστοτε κοινωνίας.
Πιστεύω απόλυτα ότι αν τα πράγματα συνεχίσουν ως έχουν, ο άνθρωπος θα μηχανοποιηθεί, θα αλλοτριωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να γίνει αντιπαθητικός και απεχθής, με αποτέλεσμα αυτή η ελευθερία εδώ, να χαθεί μια για πάντα.»
Ο λόγος που κάνω μνεία στην ιδιαίτερη, αξιαγάπητη για μένα προσωπικότητα αυτού του ανθρώπου είναι γιατί πέρα από το έργο του και την ιδεολογία του που αξίζει να μνημονεύεται, να εκτιμάται και να θαυμάζεται από τον ανθρώπινο πολιτισμό, με λυπεί αφάνταστα η αλήθεια ότι κανένας πράγματι ελεύθερος και μοναδικός άνθρωπος, στον οποίο αξίζει να αποδοθεί ρόλος ηγέτη, αν έχει την τύχη να διατηρηθεί αναλλοίωτος και με το λόγο του να επηρεάσει και να κατευθύνει τα πλήθη, δε μέλλεται να επιβιώσει ως τέτοιος στο παρόν πολιτικό-κοινωνικό κατασκεύασμα. Κρατήστε λοιπόν παρακαλώ «ζωντανούς» ανθρώπους του πνεύματος που μοιράστηκαν αλήθειες. Να διδάσκεστε από τους μεγάλους διανοητές, αναλύοντας και διατηρώντας αιώνιο το έργο τους. Να ασκείτε κριτική και να αμφιβάλλετε. Έτσι μόνο διασφαλίζετε την ύπαρξή σας. Παραμείνετε απλοί. Όσο πιο απλοί γίνεται γιατί όπως θα έλεγε ο Παζολίνι, οι άνθρωποι που δεν αφομοιώνονται από τα κοινωνικά πρότυπα της εποχής τους, είναι μοναδικοί.
Ελένη Καζαντζή*
Φιλόλογος
