Έκθεση/Νεοελληνική Γλώσσα Γ’ Λυκείου: Τεχνολογία-Επιστήμη, Κριτήριο αξιολόγησης
«Εκείνο που διδάσκει η ιστορία», είχε πει ο Χέγκελ, «είναι ότι δε διδασκόμαστε τίποτε από αυτή». Και έγινε περισσότερο φανερό κατά τη μεταχιροσιμική περίοδο, οπότε και η επιστήμη μπήκε στην υπηρεσία του τρόμου , υπηρετώντας ξένα προς τη φύση της συμφέροντα , δικαιώνοντας για μια ακόμη φορά τη ρήση: « η ρωσική ρουλέτα δεν είναι παιχνίδι , που μπορεί να παίζεται για πολύ».
Πέφτουμε έτσι σε μια αλλοτρίωση στο χώρο των ιδεών , που μεταβάλλει την επιστήμη σε μια αφυδατωμένη πνευματική λειτουργία και τον άνθρωπο σε υπάνθρωπο. Δυστυχώς η έννοια της ηθικής λείπει ολικά ή μερικά από τη σύγχρονη τεχνολογική και γενικότερα επιστημονική πρόοδο. Αυτή η φαινομενικά ασήμαντη παράλειψη, αποτελεί το μεγάλο λάθος του σημερινού ανθρώπου, που, αν δε διορθωθεί έγκαιρα, μπορεί να σημάνει το τέλος του πλανήτη μας. Γιατί είναι ένα λάθος , που κάνει όλη τη ζωή μας να λειτουργεί ως λάθος.
[ … ] Η επιστήμη γεννήθηκε για να υπηρετήσει πρωτίστως τις ανάγκες του ανθρώπου. Και πρόοδος της επιστήμης σημαίνει πρόοδο στην εξυπηρέτηση των αναγκών του. Αλλά για ποια πρόοδο μπορεί να μιλάμε , όταν αυτή όχι μόνο δεν τίθεται στην υπηρεσία του ανθρώπου , αλλ΄ απεναντίας στρέφεται εναντίον του; Μια πρόοδος που λειτουργεί έξω από τον άνθρωπο , δεν μπορεί παρά να είναι μια πρόοδος απάνθρωπη , που σκλαβώνει τον άνθρωπο και λειτουργεί σαν ίσκιος θανάτου για τη ζωή του. Δεν είναι , λοιπόν, καθόλου παράδοξο, αν παρομοιάσουμε την τεχνική με το άρμα του Ήλιου της ελληνικής μυθολογίας. Ο άνθρωπος προορίζεται να παίξει το ρόλο του τραγικού Φαέθοντα, αδυνατώντας να κατευθύνει τα άλογα της αφηνιασμένης τεχνολογίας.
Παρ΄ όλα αυτά δεν υπάρχει καμιά ουσιαστική αντίδραση. Αντίθετα, κυριαρχεί ένας απαράδεκτος στρουθοκαμηλισμός. Κλείνουμε τα μάτια στον κίνδυνο και , επειδή δεν τον βλέπουμε, φανταζόμαστε πως δεν είναι υπαρκτός. Ο πολιτικός αμοραλισμός, έχει μεταφυτευτεί και στο χώρο της επιστήμης. Άνθρωπος και επιστήμη εκφράζουν μια διαλεκτική σχέση, μια σχέση αλληλεπίδρασης. Προαγωγή της επιστήμης σημαίνει προαγωγή του ανθρώπου και προαγωγή του ανθρώπου σημαίνει προαγωγή της επιστήμης . Σήμερα , όμως , η προαγωγή αυτή είναι τελείως μονομερής. Ο άνθρωπος προάγεται πνευματικά και υποτονεί ηθικά. Έτσι, παρά την όποια πνευματικότητά του, ζει μέσα σε μια ατμόσφαιρα διάχυτης υπαρξιακής αγωνίας.
Αυτός ο παραλογισμός δε διαφέρει σε τίποτε από εκείνον που εκφράζει ο Αλμπέρ Καμύ στον ‘’Καλιγούλα’’ του , όταν λέει : «Ο άνθρωπος υποφέρει πρώτ΄ απ΄ όλα από τον άνθρωπο». Η συνειδητοποίηση αυτού του προβλήματος, αντί να μας οδηγήσει σ΄ έναν ηθικό αναπροσανατολισμό, μας οδηγεί σε έναν ολοκληρωτικό αποπροσανατολισμό , μιας και φτάσαμε σήμερα στο σημείο να βρίσκουμε θεωρητικά στηρίγματα – καλύτερα προσχήματα – , που ιδεολογικοποιούν την ανηθικότητα. Έτσι αρχίζει να κυριαρχεί η αλλοτρίωση στον κόσμο των ιδεών. Μια πρόοδος επιστημονική , «απελευθερωμένη» από τα δεσμά της ηθικής , οδηγεί στον εξανδραποδισμό του ανθρώπου , τον μετατρέπει σε μια άβουλη μηχανή. Κι αυτό είναι φυσικό· γιατί η μηχανή δεν έχει ηθική. Εργάζεται το ίδιο, ποσοτικά και ποιοτικά, κάτω από οποιεσδήποτε περιστάσεις.
Αλλά μια ανηθικότητα στο χώρο της επιστήμης μοιραία θα επεκταθεί και σ΄ άλλους τομείς και θα δηλητηριάσει την ανθρώπινη ζωή σ΄ όλες τις εκφάνσεις της. Γιατί η ηθική είναι μια πλατιά έννοια και δεν μπορεί να κλειστεί μέσα σε όρια και σε τομείς. Βλέπουμε τον επιστημονικό αμοραλισμό να υπονομεύει την έννοια της αρετής, το αυστηρό προγονικό μας ιδανικό. Έτσι παντού κυριαρχεί ο παραλογισμός.
«Κοιτάζω γύρω μου, κοιτάζω μέσα μου·
η αρετή τρελάθηκε, η γεωμετρία τρελάθηκε,
η ύλη τρελάθηκε…»
Η εφιαλτική εικόνα που μας δίνουν οι παραπάνω γραμμές του Καζαντζάκη , είναι η εικόνα του κόσμου μας. Η επιστήμη , υπό τη διέγερση μιας αλαζονείας, έχει κυριευτεί από πάθος για δύναμη και κυριαρχία. Δεν της φτάνει που υπηρέτησε και υπηρετεί τα πιο ανελεύθερα και απάνθρωπα καθεστώτα, αλλά τείνει στις μέρες μας να εγκαθιδρύσει σε παγκόσμια κλίμακα έναν τεχνοκρατικό φασισμό. Γιατί, όπως ο Υπεράνθρωπος του Νίτσε, έχει αρχίσει να κινείται στο χώρο της δύναμης και όχι στο χώρο της ηθικής.
Εμείς όμως πιστεύουμε ότι η ηθική αποτελεί τον εσωτερικότερο πυρήνα της επιστήμης. Μόνον εφόσον η επιστήμη θ΄ αποκαλύπτει αυτόν τον πυρήνα, θα μπορέσει ν΄ αποτελέσει τη βιόσφαιρα αναγέννησης του μελλοντικού ανθρώπου.
Κι όμως είδαμε αρκετές φορές την επιστήμη να συνεργάζεται με το έγκλημα και με τους εγκληματίες. Κανένα αυταρχικό καθεστώς δεν κρατιέται χωρίς τη βοήθεια της επιστήμης. Αλλ΄ είναι λογικό η πιο υψηλή διανοητική λειτουργία να υπηρετεί άλλοτε τον πολιτικό κυνισμό και την πολιτική υποκρισία κι άλλοτε την πολιτική αφέλεια ή την πολιτική μωρία;
[ … ] Η επιστήμη μας δίνει τις δυνατότητες της αυτοκαταστροφής. Οι ανακαλύψεις, που συνεχώς πολλαπλασιάζονται , ανοίγουν στη δραστηριότητά μας εκπληκτικές δυνατότητες. Αλλάζουν και μπορούν να αλλάξουν ακόμη περισσότερο τη ζωή μας. Η πρόοδος καλπάζει. Τα οράματα και της πιο τολμηρής φαντασίας, γίνονται καθημερινή πραγματικότητα.
Κάπου όμως στην εξέλιξη αυτή κάτι δεν πήγε καλά και ο άνθρωπος άρχισε να στρέφεται εναντίον των ηθικών αξιών , που με τόσο πνευματικό κόπο θεμελίωσαν οι παλαιότεροί του. Μισεί καθετί το πνευματικό. Οι ενέργειές του μας θυμίζουν τον περιβόητο Γκαίρινγκ , που έλεγε: «Όταν ακούω κουλτούρα, τραβάω το πιστόλι μου». [ … ]
[ Σ. Ι. Καργάκος, ‘’Θέματα σύγχρονου προβληματισμού’’, εκδ. Gutenberg]
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις .
[ μονάδες 25 ]
Β.
- Να σχολιάσετε σε μια παράγραφο 90 περίπου λέξεων την ακόλουθη άποψη του συγγραφέα αναφερόμενοι στη σχέση μεταξύ επιστήμης και ηθικής: «Μια πρόοδος επιστημονική , «απελευθερωμένη» από τα δεσμά της ηθικής , οδηγεί στον εξανδραποδισμό του ανθρώπου , τον μετατρέπει σε μια άβουλη μηχανή.»
[ μονάδες 10 ]
- Σε ποια κατηγορία [ δοκίμιο, άρθρο] θα εντάσσατε το παραπάνω κείμενο ; Να απαντήσετε τεκμηριωμένα παραθέτοντας 3 χαρακτηριστικά του κειμενικού είδους αυτού .
[ μονάδες 4 ]
- Να εξετάσετε τη συνοχή [ μορφική μετάβαση και σύνδεση ] των παραγράφων: « Η επιστήμη γεννήθηκε …υπαρξιακής αγωνίας ».
[ 5 μονάδες ]
- Ποια/-ες μεθόδο/-ους πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην 6η παράγραφο του κειμένου ; («Αλλά μια ανηθικότητα στο χώρο της επιστήμης μοιραία θα επεκταθεί και σ΄ άλλους τομείς και θα δηλητηριάσει την ανθρώπινη ζωή σ΄ όλες τις εκφάνσεις της… Γιατί, όπως ο Υπεράνθρωπος του Νίτσε, έχει αρχίσει να κινείται στο χώρο της δύναμης και όχι στο χώρο της ηθικής».)
[ μονάδες 6 ]
- Με ποιον/ποιους τρόπους αναπτύσσεται η 3η παράγραφος του κειμένου; («Η επιστήμη γεννήθηκε για να υπηρετήσει πρωτίστως τις ανάγκες του ανθρώπου… τα άλογα της αφηνιασμένης τεχνολογίας»). Να απαντήσετε με συγκεκριμένα παραδείγματα.
[ 4 μονάδες ]
- Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις παρακάτω λέξεις:
- αλλοτρίωση
- στρουθοκαμηλισμός
- αμοραλισμός
- διαλεκτική
- μονομερής
- υποτονεί
- προαγωγή
- ιδανικό
- εξανδραποδισμό
- υπονομεύει
- εκφάνσεις
- κυνισμό
[6 μονάδες ]
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
Σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο [500-600 λ ] να καταγράψετε τις απόψεις σας για τις συνέπειες των επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων στην ανθρώπινη ζωή και να προτείνετε τρόπους για την ορθή τους χρήση.
[40 μονάδες ]
Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση του Λυκείου
1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό
Βρείτε επιλεγμένα άρθρα και εκπαιδευτικό υλικό στην ομάδα μας schooltime – Εκπαιδευτικό υλικό
♦ Αν θέλετε να ενημερώνεστε μέσω facebook για όλες τις νέες δημοσιεύσεις, ακολουθήστε τη σελίδα μας επιλέγοντας τον σύνδεσμο: schooltime
Κατεβάστε δωρεάν 200+ σχολικά βοηθήματα από το schooltime.gr
