Επιμέλεια – Γιώργος Β. Σκάθαρος

Η Συμφωνία της Βάρκιζας υπογράφτηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945 από την κυβέρνηση Πλαστήρα και αντιπροσώπους του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ).

Η υπογραφή της συμφωνίας έγινε αμέσως μετά την ανακωχή των Δεκεμβριανών στις 11 Ιανουαρίου 1945, βάσει της οποίας οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ υποχρεώθηκαν να εκκενώσουν την Αττική και τη Θεσσαλονίκη.

Τη Συμφωνία αποτελούσαν εννέα άρθρα που προέβλεπαν:

  1. Tη δημιουργία μιας δημοκρατικής πολιτείας με πλήρεις πολιτικές ελευθερίες.
  2. Την άρση του στρατιωτικού νόμου.
  3. Την αμνηστία των πολιτικών αδικημάτων (αλλά με την εξαίρεση των κοινών αδικημάτων), που πραγματοποιήθηκαν μετά τις 3 Δεκεμβρίου 1944.
  4. Την πλήρη απελευθέρωση των συλληφθέντων από τον ΕΛΑΣ.
  5. Τη δημιουργία ενός νέου Εθνικού Στρατού.
  6. Την αποστράτευση του ΕΛΑΣ και τον πλήρη αφοπλισμό του.
  7. Την εκκαθάριση των δημοσίων υπηρεσιών.
  8. Την αντίστοιχη εκκαθάριση των σωμάτων ασφαλείας, και
  9. Τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το πολιτειακό ζήτημα και εκλογών με συμμετοχή διεθνών παρατηρητών.

Την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ αποτελούσαν ο επικεφαλής Γεώργιος Σιάντος [γ.γ. ΚΚΕ], Ηλίας Τσιριμώκος [γ.γ. Ε.Λ.Δ.], Δημήτρης Παρτσαλίδης [γ. Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ] και ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης ως στρατιωτικός σύμβουλος.

Η κυβερνητική αντιπροσωπεία απαρτιζόταν από τον επικεφαλής Ιωάννη Σοφιανόπουλου, υπουργό Εξωτερικών, Περικλή Ράλλη (υπουργό Εσωτερικών), Ιωάννη Μακρόπουλο (υπουργό Γεωργίας) και Παυσανία Κατσώτα ως στρατιωτικό σύμβουλο.

Ποια ήταν τα αποτελέσματα της Συμφωνίας της Βάρκιζας:

  • Στις 28 Φεβρουαρίου ολοκληρώθηκε ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ, ο οποίος παρέδωσε 100 πυροβόλα διαφόρων τύπων, 81 ομαδικούς και 138 ατομικούς όλμους, 419 πυροβόλα, 1412 οπλοπολυβόλα, 713 αυτόματα τουφέκια, 48.953 τουφέκια και πιστόλια, 57 αντιαρματικά τουφέκια και 17 συσκευές ασυρμάτου.
  • Μερικές μονάδες του ΕΛΑΣ, όπως και ο ηγέτης του Άρης Βελουχιώτης αρνήθηκαν να δεχτούν τη Συμφωνία και κατέφυγαν και πάλι στα βουνά, παρότι ο τελευταίος την ειχε υπογράψει. Το Κ.Κ.Ε. τους αποκήρυξε αμέσως, αν και πλέον έχει παραδεχθεί ότι η απόφαση του Βελουχιώτη ήταν σωστή και τον έχει αποκαταστήσει πολιτικά.
  • Οι εκατέρωθεν παραβιάσεις των όρων της οδήγησαν σε νέα πολιτική πόλωση και στα δραματικά γεγονότα του εμφυλίου 1946-1949.

Ωστόσο, η Συμφωνία της Βάρκιζας περιείχε ουσιαστικές αδυναμίες και νομικά κενά, τα οποία σε συνδυασμό με την έλλειψη συνεννόησης ανάμεσα στις δύο πλευρές, τελικά οδήγησαν στην ουσιαστική ακύρωσή της. Υπήρχε, χαρακτηριστικά, η πιο κάτω σημαντική παράλειψη: Ενώ με τη συμφωνία της Βάρκιζας παραχωρούνταν αμνηστία στους αντάρτες του ΕΛΑΣ, δε λαμβάνετο πρόνοια για τα ποινικά αδικήματα που διαπράχθηκαν στην περίοδο των Δεκεμβριανών. Αυτή η παράλειψη θα έχει μοιραίες επιπτώσεις στις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα.

Μετά την υπογραφή της Συνθήκης ξέσπασε η λεγόμενη Λευκή Τρομοκρατία [1] και κύμα αντεκδικήσεων όχι μόνο εναντίον των κομμουνιστών, αλλά και πολιτών που είχαν ενταχθεί ή συμπαθούσαν το ΕΑΜ. Λόγω της συνθήκης το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας παρέμεινε τυπικά νόμιμο κατά τη διάρκεια του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου έως τις 27/12/1947, όταν με τον Α.Ν. 509/1947 (Ιδιώνυμο) τέθηκε εκτός νόμου. Νωρίτερα, το καλοκαίρι του 1946, με το Γ’ Ψήφισμα, είχε αρχίσει η δίωξη, από το επίσημο κράτος, των αριστερών και φιλοαριστερών πολιτών με έκτακτα στρατοδικεία και εκτελέσεις.

………………………………………………………………

[1]  Η Λευκή Τρομοκρατία στην Ελλάδα: Στην Ελλάδα, ο όρος Λευκή Τρομοκρατία χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει το κλίμα διώξεων και βίας που ξέσπασε εις βάρος των φιλικά προσκείμενων στο ΕΑΜκαι το ΚΚΕ Ελλήνων αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας το Φλεβάρη του 1945. Κύρια δύναμη κρούσης της Λευκής Τρομοκρατίας ήταν δεξιοί και ακροδεξιοί παρακρατικοί ένοπλοι σχηματισμοί (οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό απαρτίζονταν από πρώην μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας αλλά και από συγγενείς σκοτωμένων από τον ΕΛΑΣ κατά τη διάρκεια της Κατοχής) και κατά δεύτερο λόγο η Χωροφυλακή και η Εθνοφυλακή. Συχνά αυτές οι επιχειρήσεις είχαν άμεσο καθοδηγητή τις ίδιες τις κρατικές αρχές και στελέχη των τότε κυβερνήσεων. Οι πράξεις βίας συμπεριλάμβαναν ακόμα και αποκεφαλισμούς Κομμουνιστών και όχι μόνο και μεταφορά των κομμένων κεφαλών από πόλη σε πόλη ή από χωρίο σε χωριό για “παραδειγματισμό” αλλά και για να εισπραχθούν τα χρήματα από επικηρύξεις. Το ξέσπασμα της Λευκής Τρομοκρατίας είχε σοβαρό αντίκτυπο και στο ξέσπασμα του Εμφυλίου Πολέμου και τη συγκρότηση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, του οποίου σύμφωνα με την αριστερά αρχικός σκοπός ήταν η αυτοάμυνα από τις επιθέσεις του παρακράτους.

*Με πληροφορίες από τη Wikipedia, άδεια χρήσης: Creative Commons.

Γιώργος Β. Σκάθαρος*

© schooltime.gr