Το περιεχόμενο των όρων «εθνοκάθαρση» και «γενοκτονία»
Με την επιστημονική κοινότητα να είναι διχασμένη σχετικά με τα όρια μεταξύ γενοκτονίας και εθνοκάθαρσης, ο επίσημος ορισμός που δίνουν τα Ηνωμένα Έθνη για την εθνοκάθαρση είναι «το να καταστήσει κάποιος μια περιοχή εθνικά ομογενοποιημένη, χρησιμοποιώντας μέσα όπως τη βία και τον φόβο, προκειμένου να διώξει από την περιοχή εκείνους τους πληθυσμούς που ανήκουν σε μια άλλη εθνική ή φυλετική ομάδα».
Από την άλλη, σύμφωνα με την Διακήρυξη του ΟΗΕ από την 9η Δεκεμβρίου του 1948, ως γενοκτονία καλείται «μια από τις ακόλουθες πράξεις που λαμβάνει χώρα με στόχο την ηθελημένη καταστροφή ή τον αφανισμό ενός μέρους ή μιας ολόκληρης εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας ανθρώπων:
- Την δολοφονία μελών της ομάδας αυτής
- Την πρόκληση σοβαρών σωματικών ή ψυχολογικών τραυμάτων σε μέλη της ομάδας
- Την ηθελημένη επέμβαση στις συνθήκες ζωής των ομάδων αυτών, με στόχο τον φυσικό αφανισμό τους
- Την επιβολή μέτρων με στόχο τον εμποδισμό των γεννήσεων εντός της ομάδας αυτής
- Την βίαιη μετατόπιση παιδιών από την ομάδα αυτή σε μια άλλη ομάδα ανθρώπων».
Με τον ειδικό όρο εθνοκάθαρση γίνεται αναφορά στην προσπάθεια δημιουργίας εθνικά ομοιογενών γεωγραφικών περιοχών μέσω βίαιου εκτοπισμού πληθυσμών που ανήκουν σε ιδιαίτερες εθνικές ομάδες. Η εθνοκάθαρση προϋποθέτει την πλήρη απομάκρυνση και των τελευταίων υπολειμμάτων της στοχευμένης ομάδας μέσω της καταστροφής πολιτισμικώνστοιχείων, όπως είναι τα μνημεία, τα νεκροταφεία και οι τόποι λατρείας.
Σε μια αυστηρότερη και γενικότερη μορφή της η εθνοκάθαρση είναι η εξάλειψη μιας μη επιθυμητής ομάδας σε μία κοινωνία, είτε με τη μορφή της γενοκτονίας ή της αναγκαστικής μετανάστευσης.
Περιπτώσεις Εθνοκάθαρσης
- Αρμένιοι στην Τουρκία (1915-1918)
- Έλληνες στην Μικρά Ασία και Θράκη (1915-1923)
- Ρουμάνοι στην Βουκοβίνα (1941)
- Εβραίοι στην Ναζιστική Γερμανία (1941-1945)
- Σέρβοι στην Κροατία (1941-1945)
- Γερμανοί στην Σιλεσία, Πρωσία και Πομερανία (1945)
- Ιταλοί στην Δαλματία (1945)
- Τούτσι στη Ρουάντα (1994)
Από την άλλη, Ο ελληνικός όρος γενοκτονία είναι ταυτόσημος με τον διεθνώς χρησιμοποιούμενο όρο genocide που προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις γένος και κτείνω (=φονεύω). Τόσο ο ελληνικός όσο και ο διεθνής όρος δημιουργήθηκαν επίσημα (όρος διεθνούς δικαίου) μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Με αυτόν τον όρο αποδίδεται κυριολεκτικά η από τους αρχαιότατους χρόνους υφιστάμενη έννοια και ακριβέστερα ένα από τα αρχαιότερα μαζικά εγκλήματα που αποβλέπουν στη συστηματική, με βίαια ως επί το πλείστον μέσα, επιδιωκόμενη εξόντωση ολόκληρης φυλής ή τμήματος αυτής σε ορισμένο τόπο.
Η γενοκτονία μπορεί να επιδιωχθεί είτε με σειρά ομαδικών φόνων, όλων ή σχεδόν όλων των μελών μιας φυλής, είτε με συστηματική εξασθένιση αυτής (με διάφορα μέσα) μέχρι τη βαθμιαία εξάλειψή της φυλής. Στα βίαια δε μέσα αυτά περιλαμβάνονται και σειρά απαγορευτικών μέτρων επί εθνικών, θρησκευτικών, γλωσσικών, ηθικών, ιστορικών ή άλλων παραδόσεων προκειμένου να επέλθει διαφοροποίηση ή αλλοίωση της καταδιωκόμενης φυλής με βέβαιη την συν τω χρόνω απώλεια του εθνικού και φυλετικού γνωρίσματός της. Ωστόσο, η απόδοση του όρου για μια συγκεκριμένη ενέργεια, οργανωμένου χαρακτήρα, ενέχει υποκειμενικά κριτήρια και τα τελευταία χρόνια έχει προκαλέσει αρκετές φορές διάσταση απόψεων.
Οι πιο σημαντικές γενοκτονίες μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
α) Παρότι σε διάφορες εποχές οι πολεμικές και κατακτητικές ενέργειες είχαν συνέπεια τη μερική καταστροφή πληθυσμών, ποτέ η Ευρώπη δεν είχε δει την εφαρμογή ενός τόσο ψυχρού και κτηνώδους σχεδίου συστηματικής εξόντωσης όλων εκείνων που ανήκαν σε μια ορισμένη φυλή, όπως ήταν το σχέδιο που καταστρώθηκε και εφαρμόστηκε από τη Γερμανία του Χίτλερ εναντίον της εβραϊκής φυλής.
β) Υπάρχουν ωστόσο και περιπτώσεις που έχουν προκαλέσει διεθνείς αντεκδικήσεις. Ιδιαίτερου ελληνικού ενδιαφέροντος είναι οι καταγγελίες των Αρμενίων και των Ελλήνων που διαβιούσαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία και διεκδικούν αναγνώριση των μαζικών σφαγών εις βάρος τους από την Οθωμανική κυβέρνηση στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αι. Οι Αρμένιοι αναφέρουν ως γενοκτονία την εξόντωση τους από τον στρατό των Νεοτούρκων στις αρχές του περασμένου αιώνα (1915). Το ελληνικό κράτος έχει αναγνωρίσει επίσημα και τις δύο περιπτώσεις ως γενοκτονία, ενώ η τουρκική κυβέρνηση αντιδρά έντονα στον χαρακτηρισμό, ισχυριζόμενη ότι επρόκειτο για εσωτερικές συγκρούσεις, με εκατέρωθεν απώλειες, οι οποίες οφείλονταν μάλιστα στην προσπάθεια κατάλυσης της εδαφικής ακεραιότητας της Τουρκίας. Το 2001, πάντως, η γαλλική εθνοσυνέλευση εξέδωσε ψήφισμα που αναγνώριζε τη γενοκτονία κατά των Αρμενίων, επιφέροντας διπλωματικές διαμαρτυρίες εκ μέρους της Τουρκίας (υπενθυμίζεται ότι στη Γαλλία υπάρχει μεγάλη μειονότητα Αρμενίων).
γ) Μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η Ουκρανία έθεσε θέμα αναγνώρισης για τον Μεγάλο Λιμό της Ουκρανίας τα έτη 1932 – 1933 ως γενοκτονία. Στις 28 Νοεμβρίου 2006 το ουκρανικό κοινοβούλιο, υπό την προεδρία του Βίκτορ Γιούσενκο υπερψηφίζει νόμο (№ 376–V) με τον οποίο, η λιμοκτονία των Ουκρανών αναγνωρίζεται ως γενοκτονία της ΕΣΣΔ κατά του ουκρανικού λαού ενώ απαγορεύεται η δημόσια άρνησή της. Το Γολοντομόρ του 1932 – 1933 (en: Holodomor | ua: Голодомор) έχει καταγγελθεί από τα κοινοβούλια της πλειοψηφίας των κρατών, μεταξύ των οποίων όλες οι χώρες της Ε.Ε., οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία κ.α. Ιστορικό: Η διετία 1932 – 1933 ονομάστηκε από τη Σοβιετική Ένωση ως «Αγροτική Μεταρρύθμιση». Το Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης, σε συνεργασία με τη διοίκηση της Ουκρανικής ΣΣΔ, με το πρόσχημα της κολεκτιβοποίησης, διέταξε να κατασχεθούν πρώτα όλα τα σιτηρά προϊόντα από τους αγρούς και τις αποθήκες και στη συνέχεια όλα τα μη σιτηρά προϊόντα και τα ζώα. Απαγορεύτηκε η μετακίνηση του αγροτικού πληθυσμού στις πόλεις. Αποτέλεσμα των παραπάνω ήταν ο θάνατος από ασιτία επτά ως δώδεκα εκατομμυρίων ανθρώπων σε διάρκεια πεντακοσίων ημερών. Η επίσημη ουκρανική πλευρά μιλάει για 3,9 εκατομμυρίων θάνατοι. Ως ημέρα μνήμης για τα θύματα του Μεγάλου Λιμού της Ουκρανίας τα έτη 1932 – 1933 ορίστηκε η 25η Νοεμβρίου.
δ) Εξάλλου, τις τελευταίες δεκαετίες, καταγγελίες για γενοκτονία έχουν γίνει σε διάφορες περιπτώσεις είτε εμφυλίων είτε διακρατικών συγκρούσεων σε χώρες του λεγόμενου τρίτου κόσμου (π.χ. Ρουάντα), καθώς τα κρατικά μορφώματα που προέκυψαν μεταπολεμικά, με το τέλος της αποικιοκρατίας, περιλάμβαναν συχνά λαούς με εντελώς διαφορετική φυλετική σύσταση και η ανάδειξη στην εξουσία της μίας ή της άλλης φυλής συνεπαγόταν σφοδρές συγκρούσεις για την κυριαρχία. Τέλος, άλλες καταγγελίες, όπως των Παλαιστινίων στα κατεχόμενα ισραηλινά εδάφη, των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου, των Κούρδων της Τουρκίας ή των Τσετσένων της Ρωσίας, αποτελούν μάλλον υπερβολικούς χαρακτηρισμούς, καθώς, ακόμα και αν υφίστανται μαζικού χαρακτήρα επιθέσεις, δεν συνεπάγεται η έννοια της ολοκληρωτικής εξόντωσης του (άμαχου) πληθυσμού.
Πηγές
-Εncyclopaedia-Britannica -Παπυρους Λαρούς Μπριτάνικα
-Ύπατη Αρμοστεία ΟΗΕ για τους πρόσφυγες.
