Αγγελική Μπουμπούλη

Της ψυχολόγου Αγγελικής Μπουμπούλη

Η αυτοεκτίμηση είναι ιδέα, στάση, συναίσθημα, εικόνα και εξωτερικεύεται με τη συμπεριφορά. Είναι η ικανότητα  του ατόμου να δίνει αξία στον εαυτό του και να τον μεταχειρίζεται με αξιοπρέπεια, με αγάπη και αλήθεια. Η αυτοεκτίμηση αφορά την αντίληψη κάποιου για το τι πραγματικά αξίζει και αναφέρεται στο τι πιστεύει για τον εαυτό του και πώς αισθάνεται γι’ αυτόν.

Η αυτοεκτίμηση πηγάζει από ένα αίσθημα προσωπικής αξίας και ένα αίσθημα προσωπικής επάρκειας. Ο Αμερικανός ψυχοθεραπευτής Branden (1992) δίνει τον ακόλουθο ορισμό για την αυτοεκτίμηση:

Εμπιστοσύνη στην ικανότητα μας να σκεφτόμαστε και να χειριζόμαστε τις βασικές προκλήσεις της ζωής.

Εμπιστοσύνη στο δικαίωμα μας στην ευτυχία, στο αίσθημα αξίας που έχουμε, στο δικαίωμα να εκφράζουμε τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας και στο δικαίωμα να δρέπουμε τους καρπούς των προσπαθειών μας. 

Σύμφωνα με την Αμερικανίδα ψυχοθεραπεύτρια Βιρτζίνια Στίρ είναι το αίσθημα προσωπικής αξίας που αποκομίζουμε όταν εκτιμούμε και αξιολογούμε την αίσθηση της ταυτότητας μας ή το ποιοι είμαστε. Πιστεύουμε στις ικανότητες μας και εκτιμώντας την δική μας αξία, είμαστε έτοιμοι να δούμε και να σεβαστούμε την αξία των άλλων. Οι καλές ανθρώπινες σχέσεις και η κατάλληλη και τρυφερή συμπεριφορά πηγάζουν από ανθρώπους που έχουν αυξημένη αυτοεκτίμηση. Όσοι αγαπάνε και εκτιμούν τον εαυτό τους είναι ικανοί να αγαπήσουν και να εκτιμήσουν τους άλλους και να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα κατάλληλα. Η συναίσθηση της αξίας του εαυτού είναι το κλειδί, ο δρόμος για να γίνει το άτομο περισσότερο ανθρώπινο, να αποκτήσει υγεία και ευτυχία, να δημιουργήσει και να συντηρήσει ικανοποιητικές σχέσεις και να είναι ο κατάλληλος άνθρωπος, αποδεκτός και υπεύθυνος. Αισθήματα αξίας μπορούν να ανθίσουν μόνο μέσα σε μια ατμόσφαιρα, στην οποία αναγνωρίζονται οι ατομικές διαφορές, εκφράζεται ανοιχτά η αγάπη, τα λάθη χρησιμοποιούνται για να μάθει το άτομο, η επικοινωνία είναι ανοιχτή και οι κανόνες ελαστικοί, αναπτύσσεται η υπευθυνότητα και εφαρμόζεται στην πράξη η τιμιότητα.

Το επίπεδο της αυτοεκτίμησής μας βασίζεται στις εμπειρίες και τις προσωπικές σχέσεις της ζωής μας. Ο τρόπος που βλέπουμε τον εαυτό μας, αλλά και ο τρόπος που οι άλλοι μας βλέπουν συνδέονται με την αυτοεκτίμηση μας. Ενώ θετικές εμπειρίες και ουσιαστικές σχέσεις μας βοηθούν να υψώσουμε την αυτοεκτίμηση μας, αρνητικές εμπειρίες και προβληματικές σχέσεις τείνουν να τη μειώνουν. Οι πεποιθήσεις που έχει διαμορφώσει κάποιος, καθώς μεγαλώνει, για τις στάσεις των άλλων απέναντι του, έρχονται να καθορίσουν το πώς εκτιμάει και αξιολογεί τον εαυτό του. Εμπειρίες μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο, στην δουλειά, στην κοινωνία επηρεάζουν την αυτοεκτίμησή μας. Οι σχέσεις μας με τους σημαντικούς ανθρώπους γύρω μας διαμορφώνουν την υποκειμενική μας άποψη για το ποιοι είμαστε, και η κοινωνική αξιολόγηση από τις ομάδες στις οποίες ανήκουμε εσωτερικεύουν και θεμελιώνουν το αίσθημα αξίας που έχουμε.

Ένας σημαντικός τομέας αναφορικά με την αυτοεκτίμηση είναι το να γνωρίζουμε και ν’ αποδεχόμαστε τον εαυτό μας. Μια τέτοια «στάση» επιτρέπει στο άτομο να έχει μια θετική αλλά και ρεαλιστική αντίληψη για τον εαυτό του και για τις ικανότητές του και να χειρίζεται τις καταστάσεις ή τις δυσκολίες που το αφορούν με μια σταθερή αίσθηση ταυτότητας. Επίσης αντανακλά την εμπιστοσύνη που έχει στις ικανότητές του αυτές, αλλά και την αίσθηση ότι ασκεί έλεγχο στη ζωή του. Η υγιής αυτή αίσθηση του εαυτού μας καλλιεργείται σιγά σιγά και δεν αποκτιέται από το πουθενά, γίνεται με συνεχή εκπαίδευση, βελτίωση, επιμονή, ακεραιότητα και επιείκεια στο λάθος.

Το κυριότερο χαρακτηριστικό των ανθρώπων με χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι ότι δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματα αλλά και τις προσωπικές τους απόψεις, καθώς δεν θέλουν να εκτεθούν και να έρθουν σε αντιπαράθεση με τους άλλους. Φυσικά αυτό έχει σαν αντίχτυπο να μην μπορούν να πουν όχι, για να μην δυσαρεστήσουν τους γύρω τους, και χάσουν την εύνοια τους.

Τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση εκφράζονται με υγιή συναισθήματα, αγαπούν τον εαυτό τους και τον σέβονται, υποστηρίζουν τις επιλογές τους, έχουν το θάρρος της γνώμης τους, πιστεύουν στις ικανότητες τους, έχουν συγκρότηση, έχουν αισιοδοξία, δεν φοβούνται την αποτυχία, διδάσκονται από τα λάθη τους και παίρνουν πρωτοβουλίες στο να δοκιμάσουν καινούργια πράγματα ή να αλλάξουν τα παλιά τους δεδομένα. Αντιλαμβάνονται την κριτική σαν ευκαιρία βελτίωσης, δεν θυματοποιούνται για κάθε τι αρνητικό που συμβαίνει στην ζωή τους και διεκδικούν την επιτυχία τους χωρίς να ενοχοποιούν τους άλλους ή τις συγκυρίες που τους εμποδίζουν να την αποκτήσουν. Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι οι άνθρωποι με αυτοεκτίμηση δείχνουν κατανόηση προς τα λάθη των άλλων και ολοκληρώνουν σχεδόν πάντα τις υποχρεώσεις τους.

Αν θα θέλαμε λοιπόν να δουλέψουμε καλύτερα την αυτοεκτίμηση μας καλό θα ήταν να εστιάσουμε λίγο περισσότερο στα θετικά μας στοιχεία και να τα βγάλουμε στην επιφάνεια, καθώς τα λάθη και οι αποτυχίες είναι φυσικό κομμάτι της ζωής.

Αγγελική Μπουμπούλη*
Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτης της Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook