Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο «Μεγάλος Πόλεμος» όπως συνήθιζαν να τον αποκαλούν οι σύγχρονοί του, έληξε το 1918 αφήνοντας πίσω του πολλά πλήγματα: νεκρούς, τραυματίες και ανάπηρους, συντρίμμια, κατεστραμμένες πόλεις, φτώχεια, πείνα, ανεργία εξαθλίωση, ντροπή για τους λαούς που ηττήθηκαν. Από τις αρχές του 1919 είχε συγκληθεί το Συνέδριο Ειρήνης των Παρισίων όπου θα λύνονταν οριστικά τα θέματα των δύο αντίπαλων συνασπισμών, της Αντάντ και των Κεντρικών Δυνάμεων αλλά και των συμμάχων τους που είχαν πάρει μέρος στον πόλεμο. Μόνο που οι ηττημένοι δεν κλήθηκαν να πάρουν μέρος στις διαπραγματεύσεις… Εκτός του Συνεδρίου έμεινε και η Ρωσία λόγω αντιιμπεριαλιστικών πεποιθήσεων μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων. Στην ουσία, στο Παρίσι οι ισχυροί του κόσμου μοιράζουν τα εδάφη, διαμορφώνοντας νέα σύνορα στην Ευρώπη μέχρι και τον Περσικό κόλπο.
Η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε στο Συνέδριο από τον τότε πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο και από τον Έλληνα πρεσβευτή στο Παρίσι, Άθωνα Ρωμανό. Ο Βενιζέλος με τη διπλωματική του επιδεξιότητα κατάφερε να αποκομίσει η χώρα τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη, τη δεδομένη χρονική στιγμή. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε ήδη υπογράψει την ανακωχή του Μούδρου, το 1918, ενώ οι Σύμμαχοι (Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία), η Ελλάδα και η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπέγραψαν τη συνθήκη των Σεβρών – υπογράφηκαν συνολικά 8 συμφωνίες και 433 άρθρα- στις 10 Αυγούστου 1920 στο ομώνυμο προάστιο του Παρισιού με τους εξής όρους: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία έχανε: την περιοχή της Μεσοποταμίας (Ιράκ), της Παλαιστίνης και της Υπεριορδανίας, την επικυριαρχία στην Αίγυπτο, την Κύπρο και το Σουδάν (που παραχωρούνταν στη Βρετανία), τη Συρία και τον Λίβανο (που παραχωρούνταν στη Γαλλία) καθώς και τα δικαιώματά της στη ναυσιπλοΐα του Σουέζ. Η Χετζάζη (μέρος της σημερινής Σαουδικής Αραβίας) το Κουρδιστάν και η Αρμενία θα γίνονταν ανεξάρτητα κράτη. Η Βόρεια Ήπειρος θα ενσωματωνόταν στην Αλβανία. Στην Ελλάδα παραχωρούνταν η Ίμβρος, η Τένεδος, η Δυτική και η Ανατολική Θράκη ως τη γραμμή της Τσατάλτζας, κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Η Βουλγαρία παραιτούνταν οριστικά από κάθε δικαίωμά της στην περιοχή αυτή. Η Σμύρνη και η ενδοχώρα της έμενε υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου αλλά θα διοικούνταν από Έλληνα Αρμοστή ως εντολοδόχο των Συμμάχων, και θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην Ελλάδα μετά από πέντε χρόνια κατόπιν δημοψηφίσματος. Τα στενά των Δαρδανελίων και η θάλασσα του Μαρμαρά θα βρισκόταν υπό διεθνή έλεγχο. Οι Σύμμαχοι θα αποκτούσαν τον οικονομικό έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ενώ ο στρατός της θα μειωνόταν σε 50.000 άντρες.
Η συνθήκη καθόριζε επίσης την ισότητα και τα δικαιώματα των μειονοτήτων. Συγκεκριμένα αναγνώριζε την ελεύθερη εκδήλωση της πίστεως ιδιωτικά και δημόσια, ενώ προέβλεπε ότι οι μουφτήδες θα εκλέγονταν από τη μουσουλμανική μειονότητα. Τα Δωδεκάνησα εκτός της Ρόδου θα παραχωρούνταν στην Ελλάδα από την Ιταλία με ξεχωριστή ελληνοϊταλική συνθήκη, ενώ η Ρόδος θα γινόταν αυτόνομη.
Τη συνθήκη που ουσιαστικά δημιουργούσε μια «νέα Ελλάδα», την Ελλάδα των «δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» και αποτελούσε την ενσάρκωση της Μεγάλης Ιδέας, γνωστοποίησε ο ίδιος ο Βενιζέλος με τηλεγράφημά του προς τον ελληνικό λαό, ενθουσιασμένος για την υπογραφή της. Όμως, μόλις δύο μέρες μετά, το γεγονός της υπογραφής επισκιάστηκε από τη δολοφονική επίθεση εναντίον του πρωθυπουργού στο σιδηροδρομικό σταθμό της Λυών από δύο απότακτους αντιβενιζελικούς αξιωματικούς. Ωστόσο η συνθήκη έτυχε ιδιαίτερης θερμής υποδοχής από τους βενιζελικούς με πανηγυρισμούς στο Παναθηναϊκό στάδιο καθώς θεωρήθηκε εθνικός θρίαμβος.
Η Συνθήκη των Σεβρών στην πράξη δεν εφαρμόστηκε ποτέ καθώς συνάντησε την έντονη αντίδραση του Μουσταφά Κεμάλ και των Νεοτούρκων, αλλά και των Συμμάχων που δεν ήταν διατεθειμένοι να επιβάλλουν τους όρους της στην Οθωμανική αυτοκρατορία μιας και αυτοί συνεπάγονταν το διαμελισμό της. Η βιωσιμότητά της στην ουσία αποδείχτηκε το ίδιο εύθραυστη όπως και οι πορσελάνες των Σεβρών, όπως είχε πει και ο Γάλλος πολιτικός Ραϊμόν Πουανκαρέ.
Αντιγόνη Καρύτσα*
Φιλόλογος
