Το άγαλμα της ελευθερίας που υποδεχόταν για δεκαετίες τους μετανάστες στο Έλις Άιλαντ, συμβόλιζε για δεκαετίες το αμερικάνικο όνειρο και την ελευθερία. Στη βάση του υπάρχει επιγραφή «…Στείλτε μου τους άστεγους, τους θαλασσοδαρμένους/ Σηκώνω τον πυρσό μου δίπλα στην χρυσή πύλη». Ήταν δώρο των Γάλλων στις ΗΠΑ και συμβολίζει την ελευθερία, τη συναδέλφωση των λαών, την ανεξαρτησία.
Η ελληνική ποίηση εμπνευσμένη από το αμερικάνικο άγαλμα έδωσε μια άλλη διάσταση στο συγκεκριμένο σύμβολο. Πρώτος ασχολήθηκε με το θέμα ο Κ. Καρυωτάκης. Το ποίημα με τίτλο «στο άγαλμα της ελευθερίας που φωτίζει τον κόσμο», δημοσιευμένο το 1927. Το ποίημα είναι πολιτικό και σατιρικό, προφητικό ωστόσο για το ρόλο της Αμερικής στα κατοπινά χρόνια. Ο Καρυωτάκης έναν αιώνα νωρίτερα «διείδε» τον μετέπειτα ρόλο της αμερικάνικης πολιτικής στην παγκόσμια σκηνή. Ειρωνεύεται, σατιρίζει το ρόλο της Αμερικής στα κατοπινά χρόνια σαν «προφήτης» ποιητής.
Λευτεριά, Λευτεριά, σχίζει, δαγκάνει
τους ουρανούς το στέμμα σου. Το φως σου,
χωρίς να καίει, τυφλώνει το λαό σου.
Πεταλούδες χρυσές οι Αμερικάνοι,
λογαριάζουν πόσα δολάρια κάνει
σήμερα το υπερούσιο μέταλλό σου.
Λευτεριά, Λευτεριά, θα σ’ αγοράσουν
έμποροι και κονσόρτσια κι εβραίοι.
Είναι πολλά του αιώνος μας τα χρέη,
πολλές οι αμαρτίες, που θα διαβάσουν
οι γενεές, όταν σε παρομοιάσουν
με το πορτραίτο του Dorian Gray.
Για την «Αμερικάνικη ελευθερία» γράφουν και άλλοι ποιητές συνομιλώντας με το ποίημα του Καρυωτάκη. Ο Κώστας Βάρναλης σε αρκετά ποιήματα του έχει το ίδιο θέμα: Την αμερικάνικη επιβολή μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, μόνον που ο Βάρναλης τα ζει, ενώ ο Κ .Καρυωτάκης τα «προφήτευσε». Ο Κ. Βάρναλης εκτός από τον σαρκασμό και την ειρωνεία του Καρυωτάκη, προσθέτει και την οργή του, την πίκρα του για το κατάντημα της λέξης «ελευθερία» έτσι όπως την εννοούν οι Αμερικανοί: βάσεις, αυτοδικίες, επεμβάσεις όλα στο όνομα της ελευθερίας.
Να μην ακούω και να μη βλέπω να πατώ.
Να μη νογάω και να’ χω το στόμα βουλωτό.
Να μη με φαρμακών’ η μπόχα του καιρού μου.
Χωρίς αυτιά και μάτια, μύτη και μυαλό,
μουγκός να πηαίνω, όποτε μου ‘ρθει, προς νερού μου,
κι άμα τσινάει ο Γάιδαρος να μη γελώ.
Και σα με καρυδώνουνε μουνούχο σκλάβο
οι Αμερικάνοι, εγώ να βλαστημάω το Σλάβο.
Σαρκάζει το ρόλο των Αμερικανών και την επιβολή τους πάνω στους λαούς, ανελευθεροι, φιμωμένοι, χωρίς να αντιδρούν δέχονται την υπεράσπιση της ελευθερίας τους από τους Αμερικανούς.
Σε ένα άλλο ποίημα του, την «παρωδία», διακωμωδεί το νέο status quo που επέβαλλαν οι Αμερικάνοι και τον μετέπειτα ρόλο που θα διαδραματίσουν σε όλη την περιοχή της Βαλκανικής και στην Ελλάδα.
Παρωδία
Ήρθανε ωραία κόρη
ήρθαν οι Αμερικάνοι
φρούτσου, φρούτσου το φουστάνι
πάρτε μας Αμερικάνοι.
Πέσανε χιλιάδες γλάροι
στ’ αχαμνούλη μας τομάρι
οι σύμμαχοι Αμερικάνοι
δεν αφήσανε λιμάνι.
Πήρανε βουνά και δάση
για τον έκτο στόλο βάση
διευκόλυνση αιωνία
έτσι λέγει η συμφωνία.
Θα σ’ αρπάξουν απ’ τ’ αυτί
να σε διώξουν σένα αυτοί
θα σε μπαγλαρώσουν και
«άι σιχτήρ βαλκανικέ».
Άντε… Σωθήκαμε πάλι…
Μεσούσης της χούντας στην Ελλάδα ο Κ. Βάρναλης γράφει με μεγάλη πικρία πως κατάντησαν τη Λευτεριά οι αφέντες του.
Η λευτεριά του Σολωμού
Πώς του σπαθιού σου στόμωσεν η κόψη κ πώς μετράς τη γη με ανύπαρχτη όψη;
Κλεισμένη στων Ελλήνων τα ιερά τα κόκαλά μας, σκούζε, Λευτεριά.
Αιώνες σε κρατάνε φυλακή οι αφεντάδες σου ξένοι κ δικοί
Κ σ’ αμολάνε λίγο, άν είναι χρεία να πνίξεις αλλωνών ελευθερία!
(Κώστας Βάρναλης, 28-11-1973)
Η λευτεριά για την οποία πολέμησαν οι Έλληνες κατάντησε κενό γράμμα από αφέντες Έλληνες και ξένους, εννοώντας τη χούντα και τους συνεργάτες της Αμερικανούς, οι οποίοι καταπνίγουν τις ελευθερίες των λαών, αντί να τις προστατεύουν, έτσι κατάντησαν την ελευθερία οι «προστάτες» της.
Γιώτα Ιωακειμίδου*
Φιλόλογος
- Σχετικό περιεχόμενο: Αρθρογραφία, Πολιτισμός
- Συνεχής ενημέρωση: Facebook, Twitter, Google+
