«Η εξέλιξη του φαινομένου της τρομοκρατίας»
Γράφει η Κατερίνα Φωτιάδου
Φαινόμενα τρομοκρατικά έχουμε από αρχαιοτάτων εποχών. Αρκεί να θυμηθεί κανείς τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα στην αρχαία Αθήνα ή τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα στην αρχαία Ρώμη.
Οι πραγματικοί πρόγονοι των σύγχρονων τρομοκρατών ανιχνεύονται από τους αναλυτές του είδους στον 1ο π. Χ. αιώνα. Πρόκειται για τη θρησκευτική αίρεση των sicarii, η οποία είχε αξιοθαύμαστη οργάνωση και έδρασε στην Παλαιστίνη. Η προσφιλής πρακτική τους ήταν να χτυπούν τους εχθρούς τους τη μέρα μέσα στο πλήθος με ένα μικρό σπαθί, τη sica, που το έκρυβαν κάτω από τα ρούχα τους. Η ύπαρξη του πλήθους τούς έδινε τη δυνατότητα να κρυφτούν και να διαφύγουν.
Κινούμενοι από θρησκευτική πεποίθηση, εφόσον θεωρούσαν τον Θεό σαν το μοναδικό κύριό τους, εκτιμούσαν ότι δεν όφειλαν να υπακούσουν σε καμία εξουσία, είτε κοσμική (προπάντων εκείνη των ραβίνων) είτε πολιτική (ήταν εθνικιστές, αντίπαλοι των Ρωμαίων).
Τον 11ο αιώνα έχουμε την αίρεση των Ασασίνων, η οποία επί δύο αιώνες περίπου ενσαρκώνει μια μορφή πολιτικής τρομοκρατίας με μεσσιανικές αποχρώσεις. Περιοχή δράσης της είναι η Συρία και η Περσία και μεταξύ των στόχων της ήταν έπαρχοι, κυβερνήτες, χαλίφηδες, σταυροφόροι, ακόμη και ο βασιλιάς της Ιερουσαλήμ Κοράδος ντε Μομφερά.
Οι Ασασίνοι, οι οποίοι συχνά μεταμφιέζονταν σε ξένους και μάλιστα χριστιανούς, υποκινούμενοι από ένα μυστικιστικό πνεύμα θυσίας χρησιμοποιούσαν μόνο το μαχαίρι για να εκτελούν τα θύματά τους, ώστε να δώσουν στην πράξη τους, όπως έλεγαν, μια τελετουργική, θρησκευτική διάσταση.
Ωστόσο, οι όροι τρομοκρατία και τρομοκράτης στην κυριολεξία τους είναι πρόσφατοι και προϊόντα της Γαλλικής Επανάστασης. Ως τρομοκράτες ορίζονται οι οπαδοί της περιόδου της Γαλλικής Επανάστασης που χαρακτηρίστηκε περίοδος του Τρόμου. Ξεκίνησε από τον Μάρτιο του 1793 και διήρκεσε ως τον Ιούλιο του 1794. Ηγέτης αυτής της περιόδου, κατά την οποία πέρασαν από την γκιλοτίνα πολλοί άνθρωποι που χαρακτηρίστηκαν εχθροί της επανάστασης, ήταν ο Ροβεσπιέρος, ο οποίος στο τέλος είχε την ίδια τύχη.
Την ίδια περίοδο, ο Γκράχους Μπαμπέφ επανέφερε μια ιδέα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη (που συναντάμε και στους Πατέρες της Εκκλησίας), την έννοια του τυραννοκτόνου. Γίνεται λοιπόν μια αρχή για τη δικαιολόγηση του τρομοκράτη.
Μισό αιώνα αργότερα, ο Γερμανός ριζοσπάστης δημοκρατικός Καρλ Χάιντσεν, ο οποίος σήμερα είναι εντελώς ξεχασμένος, διατυπώνει το πρώτο συνεκτικό δόγμα της τρομοκρατίας στο βιβλίο του “Η δολοφονία”, που το έγραψε μετά τις επαναστάσεις του 1848 στην Ευρώπη και στο οποίο σκιαγράφησε τις γενικές θεωρητικές γραμμές της σύγχρονης τρομοκρατίας.
Στη νεότερη ελληνική ιστορία το φαινόμενο της (ατομικής ή κρατικής) τρομοκρατίας εμφανίζεται συντεταγμένα τη δεκαετία του 1940 (Κατοχή, Δεκεμβριανά, Εμφύλιος Πόλεμος) και τα κατοπινά χρόνια αλλά κυρίως μετά την πτώση της δικτατορίας της 21ης Απριλίου, το 1974. Εντούτοις, οι πρώτες ενέργειες αυτού του χαρακτήρα είχαν πραγματοποιηθεί ήδη από το 19ο αιώνα-ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες του- ακολουθώντας ως επί το πλείστον την έξαρση εκείνη την περίοδο, της τρομοκρατικής δράσης σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Στη Μέση Ανατολή, βρισκόμαστε μπροστά στην αναβίωση του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας», σε συνέχεια της σταυροφορίας που είχε εξαπολύσει ο Τζορτζ Μπους την επομένη των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου. Με τον ερχομό του στον Λευκό Οίκο, ο Μπαράκ Ομπάμα είχε προχωρήσει στις απολύτως απαραίτητες αναπροσαρμογές μετά τις οδυνηρές ήττες σε Ιράκ και Αφγανιστάν. Η κυβέρνησή του είχε καταργήσει την έκφραση «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» και, κυρίως, είχε υποσχεθεί να απεγκλωβίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τον βούρκο των δύο πολεμικών μετώπων. Οι εξελίξεις αυτές αποτύπωναν, επίσης, και την κόπωση της αμερικανικής κοινής γνώμης απέναντι σε πολεμικές επεμβάσεις με βαρύ τίμημα σε ανθρώπινες ζωές, αλλά και αστρονομικό κόστος. Τέλος, η Ουάσινγκτον «μετατόπιζε» το ενδιαφέρον της προς την Άπω Ανατολή, με την ευχή να ξεχάσει λίγο τη «Middle East, middle of nowhere», αυτή τη «Μέση Ανατολή, στη μέση του πουθενά», σύμφωνα με τη διατύπωση Αμερικανού ειδικού: η περιοχή, με εξαίρεση το πετρέλαιο, δεν παρουσίαζε πια μεγάλο στρατηγικό ενδιαφέρον.
Βιβλιογραφία
-Britannica Encyclopedia
-Le Monde Diplomatique
