«Οι χρωματικές εμπειρίες της ψυχής του ανθρώπου» (Α’ Μέρος)
Γράφει ο Θανάσης Πάνου
«Υπάρχει η ψυχή της φύσης που «μιλάει» στην ψυχή του ανθρώπου μέσω των χρωμάτων. Στα χρώματα ισχύουν οι ίδιοι βασικοί νόμοι όπως στην «ποιητική ψυχή». Υπάρχουν ζεστά και κρύα χρώματα. Ο καλλιτέχνης ονομάζει το κίτρινο και το κόκκινο ζεστά χρώματα ενώ το μπλε θεωρείται κρύο χρώμα»
Δρ. Χ. Βόλμπολτ (Πανεπιστήμιο Μονάχου)
Στέκεται προβληματισμένος και διστακτικός ο σύγχρονος άνθρωπος μπροστά σε ένα μοντέρνο έργο τέχνης αφηρημένης ζωγραφικής (χωρίς ευδιάκριτες μορφές και θέμα) συνήθως με μεγάλη ποικιλία-γκάμα-χρωματικών συνδυασμών.
-«Δεν ξέρω γιατί… αλλά μου αρέσει» ή «δεν καταλαβαίνω γιατί , αλλά με ψυχοπλακώνει!» είναι συνήθως οι εκφράσεις που ακούει ο δημιουργός.
Η εξήγηση στηρίζεται στην ύπαρξη ενός «μυστικού» νόμου που επιδρά στην ψυχολογική διάθεση και προτίμηση του θεατή.
Ο καθηγητής Β.Λ Γκόλντσμιτ στο Κέιμπριτζ, (διευθυντής του ινστιτούτου πειραματικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μύνστερ χρησιμοποίησε το «Χρωματικό πιάνο» για την έρευνα της βαθύτερης συναισθηματικής επίδρασης των χρωμάτων. Γνωρίζουμε ότι η δεκτικότητα για ορισμένα χρώματα, τόσο στο άτομο όσο και σε ολόκληρους λαούς ως σύνολο, συνδέεται με τύπους ιδιοσυγκρασιών και την επιθυμία έκφρασης.
Στο μάθημα της φυσικής στα σχολικά μας χρόνια, έχουμε την πρώτη επαφή με τις έρευνες για το φως και τα χρώματα. Τα χρώματα είναι εντυπώσεις που προκαλούνται στο ανθρώπινο μάτι, δηλαδή στο νευρικό πλέγμα του ματιού από τις ακτίνες του φωτός ανάλογα με το μήκος κύματός τους. Τα χρώματα είναι λοιπόν μήκη κύματος φωτός, που ξεκινούν από το άσπρο φως του ήλιου που μπορεί να αναλυθεί στα βασικά χρώματα μέσω ενός πρίσματος: κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο, γαλάζιο. Μπλε και μωβ.
Οι επιδράσεις του φωτός στην ισορροπία του οργανισμού αλλά και την ψυχική-συναισθηματική σφαίρα, έχουν ερευνηθεί και εξακριβωθεί πλέον από πολλές επιστήμες.
Οι εφαρμογές είναι πάρα πολλές. Στα αναρρωτήρια, στα νοσοκομεία, στις νευρολογικές κλινικές -όταν υπάρχουν τα οικονομικά μέσα για σύγχρονες επεμβάσεις στις εγκαταστάσεις- τα χρώματα βοηθούν την θεραπεία για τους αρρώστους, τους νευρικούς, και τους εθισμένους σε ναρκωτικά. Μέσω του χωρίς παντζούρια α-διαφανούς άσπρου παραθύρου, τα δωμάτια πλημμυρίζουν με τα χρώματα του φωτός, που επιλέγονται κατάλληλα για τη διάθεση του αρρώστου. Η Εγκληματολογία επίσης έχει επισημάνει με έρευνες την επίδραση των χρωμάτων στους έγκλειστους των φυλακών.
Συνοπτικά, οι βασικές αρχές για τις επιδράσεις του φωτός στην ψυχή και στον οργανισμό αναφέρουν:
Το ΠΡΑΣΙΝΟ εξισορροπεί και ηρεμεί –τροφοδοτεί και ενισχύει – τη θεραπεία κάτω από φυσιολογικές συνθήκες.
Το ΚΟΚΚΙΝΟ μπορεί να ζωηρέψει τους μελαγχολικούς ανθρώπους που δεν θέλουν να αφήσουν την κατάσταση της υγείας τους να καλυτερέψει λόγω καταθλίψεων.
Το ΓΑΛΑΖΙΟ, έχει παρατηρηθεί, ότι όταν πλημμυρίζει ένα δωμάτιο, μέσα σε λίγες ώρες ηρεμεί ακόμα και τους μανιακούς.
Δεν είναι τυχαίο, ότι οι άνθρωποι της δύσης, από τις πρώτες επαφές τους με ολόκληρους άλλους λαούς, έμεναν κατάπληκτοι στις προτιμήσεις για ορισμένους τόνους χρωμάτων, κυρίως πράσινο, κόκκινο και μπλε.
Η ψυχολογική θεωρία των χρωμάτων αναφέρει επίσης και για τις διαφορετικές προτιμήσεις και επιλογές των φύλων.
Τυπικά γυναικεία χρώματα θεωρούνται το γαλάζιο, το κίτρινο, το λιλά, το γαλαζοπράσινο και το ροζ.
Τα λεγόμενα αντρικά χρώματα «πρέπει» να είναι: κόκκινο, πορτοκαλί, γκρίζο, σκουροπράσινο, μωβ και μαύρο.
Επίσης, το χρώμα που φαίνεται να ανήκει και στα δύο φύλα είναι το πορτοκαλί-κόκκινο.
Πολλοί μάλιστα ερευνητές, διακρίνουν αυτές τις επιλογές και στα έργα τέχνης, και «μαντεύουν» το φύλο του καλλιτέχνη.
Μια άλλη έρευνα αναφέρει ότι η συμπάθεια για ορισμένα χρώματα αλλάζει ή μειώνεται με τα χρόνια.
Τα αγόρια μέχρι 10-12 ετών προτιμούν το σκούρο – μπλε. Ο νέος που μέχρι τα 12 χρόνια του προτιμάει το σκούρο μπλε θα δώσει μετά το 13ο χρόνο την προτίμηση του σε τελείως διαφορετικά χρώματα και θα κάνει μια καινούργια μεταβολή όταν περάσει το 20ο έτος της ηλικίας του.
ΤΟ ΧΡΩΜΑΤΙΚΟ ΠΙΑΝΟ
Από το «χρωματικό πιάνο» οι διάφοροι τύποι, διαλέγουν τα ακόλουθα χρώματα. (συνοπτικά)
Οι μελαγχολικοί, διαλέγουν το μωβ και ένα ορισμένο γκριζογάλανο.
Οι φλεγματικοί, το άσπρο, το χρώμα του ελεφαντόδοντου και το πορφυρό.
Ο χολερικός, (ο άνθρωπος που χάνει γρήγορα την ψυχραιμία του) διαλέγει το πράσινο, πράσινο-γαλάζιο, ενώ απορρίπτει το κόκκινο, το πορφυρό και το άσπρο.
Ο αισιόδοξος, είναι πεπεισμένος ότι το πορτοκαλί-κόκκινο είναι το σημαντικότερο χρώμα.
ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ
«ο συμβολισμός των χρωμάτων εξυπηρετεί την επιθυμία έκφρασης»
Δρ Ρίχαρντ Μίλερ Φράιενφελς
Η αυξημένη αυτοσυναίσθηση εκφράζεται με φωτεινά χρώματα ή με μονόχρωμο βαθύ μαύρο ή εκτυφλωτικό άσπρο. Η πορφύρα των αρχαίων (βαθύ μωβ χρώμα), το μαύρο της ισπανικής φορεσιάς στην εποχή του μπαρόκ και τα σμόκιν ή τα φράκα, καθιερώθηκαν ως χρώματα ευγένειας.
Εκτός από τη στολή της ευγένειας, της αντρικής αυτόϋπερτίμησης, υπάρχει και μια στολή, της «ελαφρύς» ταλαντευόμενης γυναικείας αυτοανυψώσεως: της Χάρης.
Αυτή εκφράζεται με ελαφρά υφάσματα και ελαφρά, αέρινα χρώματα. Άσπρο, ροζ, ανοιχτό κίτρινο, ανοιχτό γαλάζιο, απαλό πράσινο.
Το αντίθετο, ο αυτουποβιβασμός, χρησιμοποιεί δυσάρεστα χρώματα όπως το μουντό γκρίζο, το καφέ ή και το μαύρο που δεν έχει εδώ την λάμψη του χρώματος ή της ευγένειας. (η επιλογή αυτή είναι χαρακτηριστική στους βαθιά θρησκευόμενους ανθρώπους που εκφράζουν την διδασκαλία περί ταπεινότητας)
(Απόσπασμα από το δοκίμιο «Ιερή Μανία» Θανάσης Πάνου)
ΤΟ ΧΡΩΜΑΤΙΚΟ ΠΙΑΝΟ-ΧΡΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΔΙΟΣΥΓΚΡΑΣΙΕΣ -ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ
-ΚΛΙΜΑΚΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΕΩΣ ΤΟ ΜΩΒ.
Ερευνητικές πηγές:
Δρ. Χ. Βόλμπολτ (Πανεπιστήμιο Μονάχου)
Δρ.Β.Λ Γκόλντσμιτ (διευθυντής του ινστιτούτου πειραματικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μύνστερ)
Δρ. Χαννς Κούρτ.
Και πριν απορρίψουμε βιαστικά τις έρευνες για τις προτιμήσεις, θεωρώντας ότι είναι των «οπισθίων» πρέπει να σκεφτούμε ότι τα ψυχολογικά αίτια μιας κίνησης, αντίδρασης ή και προτίμησης έχουν απεριόριστες παραλλαγές όπως και τα αίτια για την συμπεριφορά των ανθρώπων.
Οι κοινωνικό-ψυχο- επιστήμες , ερευνούν τον τύπο ολόκληρου του ανθρώπου και από την ελάχιστη λεπτομέρεια. Ο Οργανισμός δεν είναι μια μηχανική συνάθροιση τμημάτων αλλά ένα βιολογικό σύνολο που αναπτύσσεται από ένα κύτταρο (ωάριο), που τα μέρη του συνδέονται στενά μεταξύ τους κατά την εξέλιξή τους. Η ψυχολογία έχει εξακριβώσει ότι η βασική δομή του οργανισμού αποτελείται από το λεγόμενο ανακλαστικό σύστημα.
Υπάρχουν νεύρα που οδηγούν από τις επιφάνειες στον νωτιαίο μυελό και τον εγκέφαλο (προσαγωγά, αισθητικά νεύρα) . Σε αυτό το ανακλαστικό σύστημα «ρέει» το νευρικό σύστημα. Η δραστηριότητα των μυών και των αδένων είναι όμως έκφραση του νευρικού συστήματος. Επειδή το ένα σύστημα ανακλαστικών που δημιουργεί τον οργανισμό συνδέεται στενά με ένα άλλο, κάθε στάση, κίνηση και προτίμηση αποτελούν γνωρίσματα ολόκληρης της προσωπικότητας.
Κάθε ερέθισμα κάθε ένδειξη, κάθε έννοια μπορεί να είναι σημαντική. Έτσι σήμερα μελετώνται και θέματα που παραδοσιακά βρίσκονται πέρα από την αυστηρή επιστημονικότητα αλλά είναι μέρος πανάρχαιης σοφίας και εμπειρίας.
*photo: απόσπασμα έργου του Θανάση Πάνου
