Το απαρέμφατο στη νέα ελληνική γλώσσα – Γραμματική της Νεοελληνικής Γλώσσας

Του Άρη Ιωαννίδη

Θα έχουμε δει ή θα έχουμε διαβάσει φράσεις όπως: «απαγορεύεται το καπνίζειν, το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν, φερ’ ειπείν» κτλ. Έχουμε αναρωτηθεί τι είναι οι λέξεις «καπνίζειν, λακωνίζειν, φιλοσοφείν, ειπείν»; Μα φυσικά απαρέμφατα.

Τι είναι όμως το απαρέμφατο; Στην αρχαία ελληνική γλώσσα ήταν ένας άκλιτος ρηματικός τύπος που δεν φανέρωνε [α- στερητικό + παρεμφαίνω (=φανερώνω)] το πρόσωπο του υποκειμένου του. Η χρήση του ήταν πολύ συχνή. Σιγά σιγά όμως άρχισε να εκλείπει από τη γλώσσα μας, ιδιαίτερα κατά την περίοδο των Αλεξανδρινών χρόνων, όπου και αυξήθηκαν οι περιφραστικές εκφράσεις.  

Στη νέα ελληνική λειτουργικό ρόλο απαρεμφάτου παίζουν μόνον δύο τύποι, το απαρέμφατο ενεργητικού αορίστου (σε –ει) και του παθητικού (σε –θει). Συγκεκριμένα σχηματίζεται με το βοηθητικό ρήμα «έχω», για την απόδοση των συντελεσμένων ρηματικών χρόνων, όπως για παράδειγμα: έχω γράψει, έχει διαβάσει… Απαρέμφατο έχει και η ενεργητική φωνή, αλλά και η παθητική, π.χ. έχω δέσει, έχω δεθεί…

Βέβαια, μην ξεχνάμε τον τύπο «είναι» που τόσο συχνά συναντάμε στην καθημερινότητά μας. Πρόκειται για απαρέμφατο και μάλιστα του ρήματος «ειμί».

Βιβλιογραφία: 

Νεοελληνική Γραμματική, Αναπροσαρμογή της Μικρής Νεοελληνικής Γραμματικής του Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα 1985 (σελ. 38, 39 § 47, 48).
Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α’, Β’, Γ’ Γυμνασίου
Χρ. Κλαίρης & Γ. Μπαμπινιώτης, Γραμματική τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 2005: Ελληνικά Γράμματα.

Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook