Μπορεί να πέρασαν χιλιάδες χρόνια, αλλά οι ομηρικές λέξεις και εκφράσεις επιβιώνουν στη νέα ελληνική. Πολλές ομηρικές λέξεις έχουν διασωθεί μέσα από παράγωγες λέξεις ή σύνθετες. Μπορεί να μην λέμε πια λωπή το ρούχο, αλλά λέμε λωποδύτη αυτόν που κλέβει τα ρούχα, δεν λέμε δέρκομαι (βλέπω), αλλά λέμε οξυδερκής. Πέρα από τις λέξεις διασώθηκαν στερεότυπες εκφράσεις με το ίδιο περιεχόμενο.
Θαυμάζω και απορώ είναι η στερεότυπη έκφραση της νεοελληνικής, «άγαμαι τε τέθηπά τε» η ομηρική. Οδύσσεια Ζ 168, το λέω και δεν το κρύβω-ερέω έπος, ουδέ επικεύσω Ιλιάδα Ε 816.
Η επίκληση των θεών στα ομηρικά έπη μοιάζει με τη δική μας. Ο λαός έχει την ακράδαντη πίστη πως τίποτα δεν γίνεται χωρίς τη θέληση του Θεού. Την ίδια αντίληψη βρίσκουμε και στα ομηρικά έπη. Αν θέλει ο θεός, του χρόνου θα πάω ένα ταξίδι, αν θέλει ο θεός θα τελειώσει η δουλειά κλπ. αυτές είναι στερεότυπες εκφράσεις συνηθισμένες στον λόγο μας. Το αξιοθαύμαστο είναι ότι ακριβώς τις ίδιες στερεότυπες εκφράσεις βρίσκουμε και στα ομηρικά έπη την εποχή που πίστευαν στο δωδεκάθεο. «Αι κε θεοί εθέλουσι, τοι ουρανόν ευρύν έχουσι Οδύσσεια» Ε 169. Λέμε σήμερα ο θεός έβαλε το χέρι του, η ίδια έκφραση υπάρχει και στον όμηρο «Ζεύς χείρα εήν υπερέσχε» Ιλιάδα Ι 419 (ο Δίας έβαλε το χέρι του). Ο θεός να σου το πληρώσει ή από τον θεό να το βρεις λέμε σήμερα, Ζεύς τίσαιτο (ο Δίας να στο πληρώσει) Οδύσσεια Ν 213, ή λέμε και το άλλο «ο Θεός να μην δώσει», « Μη τούτο Ζεύς τελέσειεν» Οδ. Υ 344 .
Για κάτι που το ξέρουμε όλοι, είναι πασίγνωστο, λέμε σήμερα την έκφραση «ένα μωρό να ρωτήσεις θα στο πει», κάτι ανάλογο υπάρχει και εδώ «Δώματα πατρός εμού μεγαλήτορος Αλκινοοιο, ρεία δ΄αρίγνωτ΄εστί, και αν παις ηγήσαιτο νήπιος» οδύσσεια Ζ 299.
Συνηθίζεται στα νέα ελληνικά η στερεότυπη έκφραση «αν έχεις ακουστά», ακριβώς έτσι υπάρχει και στον όμηρο «νήσος τε Συρίη κικλήσεται, ει που ακούεις Οδύσσεια Ο 403. Όταν θέλουμε να διαβεβαιώσουμε ότι κάτι θα το κάνουμε οπωσδήποτε λέμε: «να μην με λένε Γιώτα, αν δεν το κάνω» μηδ᾽ἔτι Τηλεμάχοιο πατὴρ κεκλημένος εἴην, εἰ μηἐγώ σε λαβὼν ἀπὸ μὲν φίλα εἵματα δύσων (κι ουδέ πατέρα του Τηλέμαχου πια να με κράζουν θέλω, (αν δε σε πιάσω και τα ρούχα σου μεμιάς εγώ σου βγάλω) Ιλιάδα Β 260-261.
Λέμε την έκφραση και στραβός να είσαι, το βλέπεις, ανάλογη έκφραση «και κ΄αλαός τοι, διάκρινειε το σήμα οδύσσεια θ 195.
Η στερεότυπη ευχή «ό,τι επιθυμείς» απαντάται σε πολλά ομηρικά χωρία», θεοί τόσα δοίεν, όσα φρεσί σήσι μεμοινας (Οδύσσεια Ζ 180).
Γιώτα Ιωακειμίδου*
Φιλόλογος
Δείτε τις τελευταίες ειδήσεις στο Newsroom schooltime.gr – Βρείτε μας στο Google News
