Οι μετοχές στη Νεοελληνική γλώσσα – Γραμματική της Νεοελληνικής Γλώσσας

Του Άρη Ιωαννίδη

Μεγάλο θέμα οι μετοχές. Ας προσπαθήσουμε να το προσεγγίσουμε  και να λύσουμε κάποιες απορίες.

Τι είναι όμως μετοχή; Πρόκειται για ρηματικό τύπο που φανερώνει χρόνο και διάθεση και μοιάζει με όνομα- επίθετο, καθώς έχει γένη και κλίνεται. Μετέχει και στα δύο είδη του λόγου (γι’ αυτό το λόγο λέγεται  και μετοχή, δηλαδή έχει ιδιότητες ρήματος (χρόνο και διάθεση), αλλά και  ονόματος ( γένος, κλίση).

Αρχικά , η παθητική μετοχή σε –μένος.

Γράφεται με δυο μ μόνο στα ρήματα που έχουν χαρακτήρα π, β, φ, πτ, π.χ.: , ράβω – ραμμένος, σκάβω >σκαμμένος  κτλ.

Τα ρήματα σε –ώνω σχηματίζουν μετοχή σε –ωμένος (ξαπλώνω>ξαπλωμένος)

Τα ρήματα σε –αίνω συνήθως σχηματίζουν μετοχή σε –ημένος (μαθαίνω>μαθημένος)

Τα ρήματα σε –ύνω σχηματίζουν μετοχή σε –υσμένος (μολύνω>μολυσμένος)

Επίσης, η παθητική μετοχή (φανερώνει ότι η ενέργεια του ρήματος έχει επηρεάσει το Υποκείμενο σε παρελθόντα χρόνο) τελειώνει σε:
α) -ημένος (με η): στα ρήματα της δεύτερης συζυγίας (π.χ. χτυπημένος < χτυπώ)
β) -σμένος: σε ρήματα της πρώτης συζυγίας και σε μερικά της δεύτερης (π.χ.  δυστυχισμένος < δυστυχώ).

Το ι , η, υ, ει, οι που έχουν τα ρήματα της πρώτης συζυγίας στην παραλήγουσα της οριστικής ενεστώτα διατηρείται και στη μετοχή (π.χ.  δακρυσμένος < δακρύζω, σφυρίζοντας<σφυρίζω, πρησμένος<πρήζω κτλ).
γ) -ωμένος (με ω): όταν τονίζεται στην παραλήγουσα (π.χ. τεντωμένος < τεντώνομαι)
δ) -όμενος (με ο): όταν τονίζεται στην προπαραλήγουσα (π.χ. ενδιαφερόμενος < ενδιαφέρομαι)
ε) -ώμενος (με ω): όταν τονίζεται στην προπαραλήγουσα (π.χ. εκτιμώμενος < εκτιμώμαι)

Επίσης,  η  άκλιτη ενεργητική μετοχή σε –οντας ( φανερώνει τον τρόπο που εκδηλώνεται η ενέργεια του ρήματος) , όταν είναι άτονη γράφεται με ο, όταν τονίζεται γράφεται με ω, π.χ.τρέχοντας, αλλά τραβώντας κτλ. Εξαιρείται το όντας.

Όμως δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι στη  δημοτική γλώσσα – ιδιαίτερα στο γραπτό και στον επιστημονικό λόγο – παρατηρούνται συχνά  αρχαίοι τύποι των μετοχών των ρημάτων, π.χ. αναμεμιγμένος, ανειλημμένος, απεσταλμένος κτλ.

Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος

Δείτε τις τελευταίες ειδήσεις στο Newsroom schooltime.gr – Βρείτε μας στο Google News

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook