«Λατινικές λέξεις στην ποντιακή διάλεκτο»
Γράφει η Γιώτα Ιωακειμίδου
Όπως έχω αναφερθεί και σε προηγούμενα άρθρα μου το υπόβαθρο της ποντιακής διαλέκτου είναι η ιωνική με ένα σημαντικό ποσοστό ομηρικών λέξεων. Ωστόσο υπάρχουν και κάποιες άλλες επιρροές από την τουρκική περίπου 15% και 5 % διάφορες άλλες επιρροές. Ανάμεσα σε αυτές είναι και οι επιρροές από την νεολατινική γλώσσα. Η λατινική επικράτησε από τα μέσα του 2ου μΧ. αιώνα μέχρι την οθωμανική κυριαρχία. Το ρωμαϊκό ανατολικό κράτος, το οποίο μετεξελίχτηκε σε Βυζαντινό, είχε επίσημη γλώσσα την λατινική. Ήταν επόμενο λοιπόν οι πόντιοι, όπως και οι άλλοι κάτοικοι της αυτοκρατορίας, να δανειστούν λέξεις από τη λατινική. Η ποντιακή διάλεκτος είναι συντηρητική και δέχτηκε πολύ λιγότερες επιρροές από ότι η ελληνιστική κοινή και η μεσαιωνική γλώσσα.
Η ποντιακή διάλεκτος έχει το εξής χαρακτηριστικό: ενσωματώνει τη δάνεια λέξη στο κλητικό της σύστημα και στη συνέχεια παράγει οικογένειες λέξεων από αυτές. Η λέξη γούλα σημαίνει λαιμός, προέρχεται από την λέξη gula που σημαίνει οισοφάγος, λαιμός, αλλά και λαιμαργία. Τις ίδιες ακριβώς σημασίες έχει και στη διάλεκτο. Επίσης χρησιμοποιείται και σε μια ιδιωματική φράση «σην γούλας κι ερούξε», δεν σε ενδιαφέρει. Όπως ανέφερα και πριν, σχηματίστηκε οικογένεια λέξεων: γουλέας=λαίμαργος, γουλερία=λαίμαργη. Φοσίζω σημαίνει παραχώνω, από τη λέξη fodio = σκάβω, εξορύσσω, fossa-ae=όρυγμα, τάφρος. Κουμούλ σημαίνει σωρός από το cumuloπου σημαίνει σωρεύω και cumulus =πυραμοειδής σωρός. Μια ολόκληρη οικογένεια λέξεων σάφλα, σαφλίζω, σαφλέας, σαχλέας προέρχεται από τη λέξη saliva-ae= σάλιο. Η λέξη βικ από το vicia-ae = είδος όσπριου, κυάμου. Το σουβλίν από το subula-ae= σουβλί. Το κερκέλ από την λέξη circulus-i= κάθε τι το στρογγυλό. Το ρήμα μαντζιρίζω σημαίνει τρώω φαγητό μετά από νηστεία και προέρχεται από το mandocibum.
