Λάθη στην καθημερινότητά μας που εξαπλώνονται με ταχείς ρυθμούς σαν λεκτικοί ιοί. Ας δούμε μερικά απ’ αυτά κι ας φροντίσουμε να μην τα «ξαναεπαναλάβουμε» (το σωστό βέβαια είναι να μην τα επαναλάβουμε. Απλώς για να μπούμε στο πνεύμα…)
Πιθανώς ή πιθανόν, προηγουμένως, συγχρόνως, κυρίως, ολογράφως, ενδεχομένως, αυτοδικαίως, επομένως (και όχι σε -α).
Αντίγραψε ό,τι βλέπεις (και όχι αντέγραψε ό,τι βλέπεις) Οι προστακτικές δεν παίρνουν χρονική αύξηση. – «Αυτός επανέλαβε (αόριστος) την προσπάθεια χτες» – «Εσύ επανάλαβε (προστακτική) την προσπάθεια αύριο».
Το πάνω και το κάτω στη δημοτική είναι μόνο τοπικά επιρρήματα και κακώς μεταγλωττίζονται τα επί και υπό της καθαρεύουσας σε περιπτώσεις όπως οι εξής: Μίλησε πάνω στο θέμα που μας απασχολεί (σωστό: για το θέμα ή επί του θέματος). Θα προσπαθήσουμε κάτω απ΄ αυτές τις συνθήκες (σωστό: με αυτές ή υπ΄ αυτές).
Οκτώβριος (και όχι: Οκτώμβριος)
Χειρουργός (και όχι: χειρούργος)
Υποθάλπω, περιθάλπω (και όχι: υποθάλπτω, περιθάλπτω)
Ακατονόμαστος (και όχι: ακατανόμαστος)
Αθυρόστομος (και όχι: ανθηρόστομος).
Ευχαριστώ όλους όσοι με βοήθησαν ( και όχι ευχαριστώ όλους όσους με βοήθησαν ) Προσοχή όμως: «επικοινωνεί με όλους όσους γνωρίζει», επειδή εδώ το «όσους» είναι αντικείμενο του ρήματος).
Τα ρήματα των προτάσεων που ακολουθούν συντάσσονται με αιτιατική και όχι με γενική: Δεν επιδέχεται αναβολή. Δε χρειάζεται περαιτέρω συστάσεις. Διέφυγε την προσοχή μου. Στερούμαι τα απαραίτητα. Απεκδύομαι τις ευθύνες μου.
Δίνω, αλλά: παραδίδω, αναδίδω, αποδίδω κλπ.
Δείχνω, αλλά: αναδεικνύω, επιδεικνύω, αποδεικνύω κλπ.
Ρίχνω, αλλά: απορρίπτω, καταρρίπτω, επιρρίπτω κλπ.
Λύνω, αλλά: επιλύω, διαλύω κλπ.
Στέλνω, αλλά: αποστέλλω, διαστέλλω κλπ.
Κλείνω, αλλά: αποκλείω, περικλείω κλπ.
Κόβω, αλλά: αποκόπτω, διακόπτω κλπ.
Υπέρ το δέον (και όχι: υπέρ του δέοντος).
Εξελέγην, εξεπλάγην, προήχθης, συνέβη, επλήγη, συνελήφθησαν, διεξήχθησαν κλπ., κατά τους παθητικούς αορίστους β΄ της αρχαίας (και όχι: εκλέχτηκα, εκπλάγηκα, προάχθηκες, συνέβηκε, πλήχτηκε, συλλήφθηκαν, διεξάχθηκαν κλπ).
Σε πολλά ρήματα η χρονική αύξηση διατηρείται: ήλεγξα, διηύθυνα, διενήργησα, απέκτησα κλπ. (και όχι: έλεγξα, διεύθυνα κλπ).
Χιλιετία: περίοδος χιλίων ετών. Χιλιετηρίδα: η επέτειος χιλίων ετών.
Ο κύριος Κοντολέων, του κ. Κοντολέοντος, η κυρία Κοντολέοντος, της κ. Κοντολέοντος κλπ. (και όχι του κ. Κοντολέων, η κ. Κοντολέων).
Συμμετέχω, πρτ. συμμετείχα, μέλλ. εξακολ. θα συμμετέχω όλο το χρόνο στις εκδηλώσεις, μέλλ. στιγμ. θα συμμετάσχω στην εκδήλωση, αόρ. συμμετέσχον, πρκ.-υπρσ. έχω-είχα συμμετάσχει.
Ανήκα, ανήκες, ανήκε κλπ. (και όχι: άνηκα, άνηκες, άνηκε κλπ.)
Το επιχείρημα που προβλήθηκε είναι υπέρ αυτού (και όχι: υπέρ του).
Επιταχύνω/προωθώ/επισπεύδω το θέμα/πρόγραμμα κλπ. (και όχι: τρέχω το θέμα/πρόγραμμα).
Ορισμένα αφηρημένα ουσιαστικά, όπως: πολιτική, λογική, πρακτική, συμπεριφορά, υποδομή κλπ. δε χρησιμοποιούνται στον πληθυντικό : η πολιτική που θα ακολουθηθεί σε πολλούς τομείς (και όχι: οι πολιτικές που …) κλπ.
Δρώμενα = α. τελετουργίες β. όσα παριστάνονται σε θεατρική σκηνή.
Τεκταινόμενα = μηχανορραφίες. Είναι λανθασμένο το ερμήνευμα: διαδραματιζόμενα (π.χ. τα δρώμενα/τεκταινόμενα της πολιτικής ζωής).
Χρόνοι συνθέτων του άγω: ενστ. εξάγω, πρτ. εξήγα, μέλλ. εξακολ. κάθε χρόνο θα εξάγω, μέλλ. στιγμ. η χώρα φέτος θα εξαγάγει εσπεριδοειδή, αόρ. εξήγαγα, πρκ.-υπρσ. έχω-είχα εξαγάγει.
«Χθες μεταδόθηκε ακόμα ένα επεισόδιο του … από το κανάλι του Μega» ( και όχι «προβλήθηκε»). Στην τηλεόραση δεν υπήρξε ποτέ μηχάνημα προβολής, όπως στον κινηματογράφο, όπου οι ταινίες όντως προβάλλονται. Υπάρχουν όμως, σήματα μετάδοσης … που απλά «μεταδίδουν».
Λέμε ο μυς, οι μύες, τους μυς…
Χρόνοι των ρημάτων σε -λλω: ενστ. επιβάλλω, πρτ. επέβαλλα, μέλλ. εξακολ. θα καταβάλλω κάθε μήνα το ενοίκιο, μέλλ. στιγμ. θα σου καταβάλω το αντίτιμο (άπαξ), αόρ. επέβαλα, πρκ.-υπρσ. έχω-είχα επιβάλει.
Ρήματα που στον αόρ. λήγουν σε -ησα, -ισα, -υσα, -οισα στο β΄ πλ. πρστ. ενεργ. αορ. διατηρούν την ορθογραφία της παραλήγουσας: κρατήστε, καθαρίστε, λύστε, αθροίστε.
Του Σικάγου, της Νικαράγουας, του Μιλάνου, του Μεξικού, της Καλιφόρνιας, της Ριβιέρας κλπ. (και όχι: του Σικάγο, της Νικαράγουα κλπ.).
Βρέχει επί δικαίους και αδίκους (και όχι: επί δικαίων και αδίκων).
μακρόθεν (και όχι: εκ του μακρόθεν)
Επί τούτω (και όχι: επί τούτου).
Οι στύλοι του Ολυμπίου Διός (και όχι: οι στήλες).
Πρέπει να συνεισφέρουν όλοι στον έρανο και δη και οι πλούσιοι (και όχι: και δη οι πλούσιοι).
Στη συνέλευση ζήτησα το λόγο για να διατυπώσω/εκφράσω/εκθέσω την άποψή μου (και όχι: για να τοποθετηθώ).
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος
Διαβάστε ακόμα:
«Τα πιο συνηθισμένα εκφραστικά (και όχι μόνο) λάθη στη γλώσσα μας: Α’ μέρος»
