Αντιγόνη Καρύτσα

Της Αντιγόνης Καρύτσα

Ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα της ιστορίας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και παράλληλα κορυφαία πράξη αντίστασης αποτελεί ο σχεδιασμός και η υλοποίηση της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου τη νύχτα της 25ης προς 26η Νοεμβρίου 1942.

Η γέφυρα του Γοργοποτάμου, νότια της Λαμίας βρίσκεται ακόμη και σήμερα στο βουνό Μπράλος της Φθιώτιδας. Στο ίδιο σημείο, στην περιοχή Δέμα είχε γίνει γνωστή μάχη και κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821. Κοντά της βρίσκονται και άλλες γέφυρες όπως αυτή της Παπαδιάς και του Ασωπού πάνω από τις οποίες διέρχεται η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης – Αθηνών. Την περίοδο εκείνη, η γραμμή αυτή ήταν η μοναδική που συνέδεε τη Γερμανία με τον Πειραιά και μέσω αυτής διοχετεύονταν πολεμοφόδια για το στρατάρχη Ρόμελ και τη στρατιά του (AfricaCorps) που μάχονταν στο μέτωπο της Βόρειας Αφρικής.

Η υλοποίηση του σαμποτάζ είχε ανατεθεί στη βρετανική ομάδα, SpecialOperationExecutive, που αναλάμβανε επιχειρήσεις κατασκοπείας ή δολιοφθοράς. Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1942 έφτασαν στην Ελλάδα ομάδες Βρετανών κομάντος, έπειτα από απόφαση του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, με άμεσο στόχο να εκτελέσουν μια αποστολή με την κωδική ονομασία «Χάρλινγκ». Αρχικό σχέδιο ήταν η ανατίναξη μίας εκ των τριών γεφυρών (της Παπαδιάς, του Ασωπού, του Γοργοποτάμου) από τους Βρετανούς για να διακοπεί ο γερμανικός ανεφοδιασμός. Βέβαια, απώτερη επιδίωξη των Βρετανών ήταν η εδραίωση της παρουσίας τους στην περιοχή και η παραμονή τους στα ελληνικά βουνά. Oι τρεις γέφυρες αποτελούσαν ιδανικό σημείο λόγω του δύσβατου της περιοχής (βρισκόταν πάνω από απάτητα φαράγγια). Τελικά επιλέχθηκε ως ευκολότερος στόχος η γέφυρα που βρισκόταν πάνω από τον ποταμό Γοργοπόταμο. Ζητήθηκε όμως και η σύμπραξη των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων στο εγχείρημα για να εξασφαλισθεί η επιτυχία της όλης επιχείρησης.

Οι Βρετανοί φρόντισαν να έρθουν σε επαφή με τον ΕΔΕΣ (Eθνικός Δημοκρατικός Eλληνικός Σύνδεσμος) και τον αρχηγό του, τον Ναπολέοντα Ζέρβα. Επειδή όμως οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ δεν ήταν αρκετές, λίγες μέρες πριν το εγχείρημα, αναγκάστηκαν να συναντηθούν και με τον Άρη Βελουχιώτη, τον αρχηγό του ΕΛΑΣ (Eθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός), ο οποίος δέχτηκε να συνεργαστεί. Στην επιχείρηση συμμετείχαν αντάρτες του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ, οι αρχηγοί τους , δώδεκα Βρετανοί σαμποτέρ – ανάμεσά τους τρεις Νεοζηλανδοί, ένας Ινδός και ένας Έλληνας (ο Θέμης Μαρίνος). Επικεφαλής τους ήταν ο ταξίαρχος Έντι Μάγερς, ειδικός στις ανατινάξεις. Υπαρχηγός, ο νεαρός Βρετανός ταγματάρχης Κρις Γουντχάουζ, ενώ υπεύθυνος για την τοποθέτηση των εκρηκτικών ήταν ο Τομ Μπαρνς. Το σχέδιο περιελάμβανε τα εξής σημεία: 1)την εξουδετέρωση των δύο ιταλικών φυλακίων στο νότιο και βόρειο άκρο της γέφυρας, 2)τη δολιοφθορά στις τηλεφωνικές γραμμές από δύο επιπλέον ομάδες, 3) την υπονόμευση της σιδηροδρομικής γραμμής βόρεια και νότια της γέφυρας, για να εμποδίσουν τυχόν άφιξη ενισχύσεων και 4) την ανατίναξη δύο από τους πέντε συνολικά πυλώνες της γέφυρας.

H φρουρά της γέφυρας αποτελείτο από 100 Ιταλούς και 3 – 4 Γερμανούς, οι οποίοι διέθεταν βαριά πολυβόλα και οπλοπολυβόλα.Στις 11:05 μ.μ. πραγματοποιήθηκε η πρώτη ανταλλαγή πυρών ανάμεσα στους αντάρτες και στους Ιταλούς.Οι Βρετανοί σαμποτέρ και λίγοι αντάρτες κατέβηκαν στη χαράδρα και κόλλησαν τα εκρηκτικά στη βάση της γέφυρας. Έπειτα από έναν εκκωφαντικό θόρυβο, έγινε η πρώτη έκρηξη και το πρώτο τόξο καταστράφηκε. Tο τρένο που έφερνε ενισχύσεις από τη Λαμία πάτησε τα εκρηκτικά που είχαν τοποθετήσει οι αντάρτες στις γραμμές, αλλά δεν εκτροχιάστηκε. Oι Ιταλοί πήδηξαν από το τρένο και ενεπλάκησαν σε μάχη με τους αντάρτες. Στις 02:21 π.μ. ο τόπος σείστηκε και πάλι· ένας ακόμη πυλώνας και ένα ατσάλινο τόξο της γέφυρας γκρεμίζονται. H όλη επιχείρηση κράτησε μόλις 4 ώρες και 6 λεπτά. Οι ανθρώπινες απώλειες ήταν 30 Ιταλοί νεκροί και 2 Έλληνες τραυματίες. Οι Γερμανοί εξοργίστηκαν από το γεγονός και κατέρρευσε ο μύθος πως ήταν ανίκητοι.

Ο επίλογος γράφτηκε δυο μέρες μετά την ανατίναξη της γέφυρας, όταν οι Ιταλοί προχώρησαν σε αντίποινα. Αφού παρέλαβαν από τις φυλακές της Λαμίας 14 πατριώτες, τους 7 τους εκτέλεσαν μπροστά στην γκρεμισμένη γέφυρα και τους υπόλοιπους τους εκτέλεσαν στα Καστέλια της Παρνασσίδας, απ’ όπου και κατάγονταν, μαζί με άλλους 10 κατοίκους.

Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου παρέλυσε την κύρια γραμμή εφοδιασμού του Ρόμελ για έξι αποφασιστικές βδομάδες. Ο ίδιος ο Χίτλερ εξέφρασε στις 18 Δεκεμβρίου 1942, τη λύπη του για το «πόσο δυσάρεστη» ήταν η ανατίναξη της γέφυρας για τον εφοδιασμό των στρατευμάτων στην Ελλάδα». Ο Tσώρτσιλ στα απομνημονεύματά του έλεγε: « το σαμποτάζ της γέφυρας του Γοργοποτάμου ήταν η σπουδαιότερη μέχρι τότε δολιοφθορά και μία από τις μεγαλύτερες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου». Σύμφωνα με τον Γερμανό ιστορικό Borκenau, ήταν η σημαντικότερη αντάρτικη επιχείρηση σε ολόκληρη την Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Αναμφισβήτητα, αποτέλεσε μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις σαμποτάζ του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, ένα σπουδαίο κατόρθωμα αντίστασης, ενίσχυσε τον αγώνα του ελληνικού λαού κατά της τριπλής (Γερμανικής, ιταλικής και Βουλγαρικής) κατοχής και αναπτέρωσε το ηθικό του, ανύψωσε το γόητρο των αντιστασιακών οργανώσεων , συσπείρωσε τον κόσμο και αποτέλεσε παράδειγμα προς μίμηση για τους λαούς της Ευρώπης. Ο Γοργοπόταμος αποτέλεσε τη γέφυρα που «ένωσε» τους Έλληνες έστω και προσωρινά.

Αντιγόνη Καρύτσα*
Φιλόλογος

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook