Ανάλυση μετοχής σε δευτερεύουσα πρόταση (Επιθετική – κατηγορηματική μετοχή)
Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας
Οι μετοχές λόγω της ρηματικής φύσης τους, αναλύονται στις ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις τους:
Συγκεκριμένα:
- η επιθετική μετοχή σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση,
- η κατηγορηματική μετοχή σε δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση και
- η επιρρηματική μετοχή σε αντίστοιχη δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση.
Κατά τη μετατροπή της μετοχής σε δευτερεύουσα πρόταση δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στο υποκείμενο του ρήματος, καθώς θα καθορίσει το πρόσωπο και τον αριθμό του ρήματος. Επίσης προσέχουμε και το ρήμα εξάρτησης, καθώς επηρεάζει την έγκλιση και το χρόνο εκφοράς.
Επιθετική μετοχή:
έναρθρη
Αναλύεται σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ, ακολουθώντας το γένος και τον αριθμό της μετοχής, αλλά σε ονομαστική πτώση πλέον, καθώς η αντωνυμία θα λειτουργεί ως υποκείμενο στο ρήμα της δημιουργούμενης αναφορικής πρότασης.
Στην κύρια στη θέση της μετοχής τοποθετούμε μια δεικτική αντωνυμία (ἐκεῖνος, οὗτος) στο γένος, αριθμό και πτώση της μετοχής (Η χρήση της δεικτικής αντωνυμίας στην κύρια πρόταση δεν είναι απαραίτητη, όταν η έναρθρη επιθετική μετοχή αναφέρεται σε κάποιον συγκεκριμένο όρο, καθώς κι όταν έχουμε άναρθρη επιθετική μετοχή).
Π.χ. Αἱ πόλεις διοικοῦνται τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις. = Αἱ πόλεις διοικοῦνται τοῖς νόμοις τούτοις οἳ κεῖνται.
Οἱ ἐκ Φλειοῦντος φεύγοντες ἐπορεύοντο εἰς Λακεδαίμονα = Ἐκ Φλειοῦντος οὗτοι, οἵ ἔφευγον ἐπορεύοντο εἰς Λακεδαίμονα
- άναρθρη Αναλύεται σε αναφορική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ σε ονομαστική και στον αριθμό και το γένος του όρου που προσδιορίζει η αναφορική πλέον πρόταση.
Το ρήμα της αναφορικής πρότασης μπαίνει στον ίδιο χρόνο με την μετοχή και την κατάλληλη έγκλιση ανάλογα με τους κανόνες εκφοράς της αντίστοιχης πρότασης.
Π.χ. Ἐπορεύθησαν ἐς Ἀπολλωνίαν, Κορινθίων οὖσαν ἀποικίαν. = Ἐπορεύθησαν ἐς Ἀπολλωνίαν, ἣ ἦνΚορινθίων ἀποικία.
Επιθετική μετοχή με επιρρηματική σημασία
Η επιθετική μετοχή όταν υποδηλώνει και κάποια επιρρηματική σχέση (υπόθεση, αιτία, σκοπό ή συμπέρασμα), αναλύεται στην αντίστοιχη αναφορική επιρρηματική πρόταση.
Π.χ. Ὁ μὴ δαρεὶς ἄνθρωπος οὐ παιδεύεται. = Ἄνθρωπος, ὃς ἂν μὴ δαρῇ, οὐ παιδεύεται.
Κατηγορηματική μετοχή:
Η κατηγορηματική μετοχή αναλύεται σε δευτερεύουσα ειδική πρόταση, μόνο όταν εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν αίσθηση, γνώση, μάθηση, μνήμη, δείξη, αγγελία, έλεγχο (δηλαδή ρήματα που δέχονται ως συμπλήρωμα ρήματα με το ότι) και μεταφράζεται με το ότι, ακολουθώντας τον κανόνα εισαγωγής και εκφοράς των ανάλογων προτάσεων.
Κατά την ανάλυση της κατηγορηματικής μετοχής προσέχουμε :
Σε περίπτωση που εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου, τότε η ειδική πρόταση εκφέρεται με οριστική.
Σε περίπτωση που εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, τότε η ειδική πρόταση εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου.
Σε περίπτωση που η μετοχή είναι δυνητική, τότε η ειδική πρόταση εκφέρεται είτε με δυνητική οριστική (αν δηλώνεται το αντίθετο στο πραγματικό ή το δυνατό στο παρελθόν) είτε με δυνητική ευκτική (αν δηλώνεται το δυνατό στο παρόν ή το μέλλον).
π.χ. Οὐδένα οἶδα μισοῦντα τοὺς ἐπαινοῦντας. = Οἶδα ὅτι οὐδείς μισεῖ τοὺς ἐπαινοῦντας.
Ἔγνω τὴν εἰσβολὴν ἐσομένην. = Ἔγνω ὅτι ἡ εἰσβολὴ ἔσοιτο.
__________________________________________
Βιβλιογραφία:
- Ασωνίτης, Ν. Σ., Αναγνωστόπουλος, Β. Δ. χ. χ. Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (σε 66 ενότητες). Αθήνα: «Φιλολογικές εκδόσεις Εμμ. Αναστασάκη».
- Liddell, H. G., Scott, R. 1940. A Greek-English Lexicon. Revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones with the assistance of Roderick McKenzie. Oxford: Clarendon Press
- Μανδηλαράς, Β. 1990³. Η δομή της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Εκδόσεις Καρδαμίτσα.
- Μουμτζάκης, Α. Β. 2004. Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής. Α΄, Β΄, Γ΄ Ενιαίου Λυκείου. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
- Μπαχαράκης, Μ. Ι. 1987. Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής. Θεσσαλονίκη: Μπαχαράκης.
- Μπίλλα, Π. 2007¹. Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
- Σταματάκος, Ι. Δ. 1972. Λεξικόν τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Γλώσσης. Αθήνα: Βιβλιοπρομηθευτική.
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Αρχαία Ελληνικά Λυκείου
1. Αρχαία Α’ Λυκείου, 2. Αρχαία Β’ Λυκείου, 3. Αρχαία Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Γραμματική, 6. Συντακτικό 7. Άγνωστο κείμενο
