Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας – Επιρρηματική μετοχή, Χρονική & Αιτιολογική
Η επιρρηματική μετοχή είναι άναρθρη, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός και χρησιμοποιείται για να εκφράσει τις επιρρηματικές σχέσεις του χρόνου, της αιτίας, του σκοπού, της υπόθεσης, της εναντίωσης, της παραχώρησης ή του τρόπου. Έτσι, μια επιρρηματική μετοχή μπορεί να είναι, αντίστοιχα, χρονική, αιτιολογική, τελική, υποθετική, εναντιωματική, παραχωρητική, τροπική. Το περιεχόμενο της επιρρηματικής μετοχής προσδιορίζει το περιεχόμενο του κυρίου ρήματος ως προς τον τρόπο, τον χρόνο, την αιτία κ.λπ. διευρύνοντάς το. Την ίδια ακριβώς λειτουργία επιτελούν και οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις, στις οποίες μάλιστα η σχέση κυριότητας και εξάρτησης αποτυπώνεται με μεγαλύτερη σαφήνεια.
Χρονική μετοχή: Η χρονική μετοχή απαντά σε όλους τους χρόνους που έχουν μετοχή (εκτός του μέλλοντα), κατά κανόνα μάλιστα σε χρόνο αόριστο.
Δέχεται άρνηση οὐ ή μή.
Μεταφράζεται με χρονικούς συνδέσμους (όταν, αφού, μόλις, ενώ, ώσπου)
Δηλώνει πράξη σύγχρονη ή προτερόχρονη (σπανίως υστερόχρονη) αυτής που σημαίνει το ρήμα της πρότασης και μεταφράζεται με έναν από τους χρονικούς συνδέσμους + οριστική ή υποτακτική.
Συνοδεύεται συχνά από χρονικά επιρρήματα, όπως ἅμα (συγχρόνως, αμέσως), ἐνταῦθα (τότε), ἔπειτα, εὐθύς, ἤδη, μεταξὺ κ.τ.ό.
Ισοδυναμεί με δευτερεύουσα χρονική πρόταση.
Π.χ. Ἀρταξέρξου βασιλεύοντος Κῦρος ἐπὶ Σοῦσα ἐστράτευσεν… Ἐπαιάνιζον ἄμα πλέοντες… Ἀναχωρησάντων δ’ αὐτῶν οἱ Ἀθηναῖοι φυλακὰς κατεστήσαντο…
Αιτιολογική μετοχή: Η αιτιολογική μετοχή απαντά σε όλους τους χρόνους που έχουν μετοχή (σπανιότερα σε μέλλοντα).
Δέχεται άρνηση οὐ.
Μεταφράζεται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους «γιατί», «διότι», «επειδή» + οριστική.
Είναι δυνατόν να συνοδεύεται για έμφαση από τους προσδιορισμούς διὰ τοῦτο, διὰ ταῦτα, ἐκ τούτου, οὕτως.
Ισοδυναμεί με δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση και δηλώνει:
α) Αντικειμενική-πραγματική αιτία· ενδέχεται να συνοδεύεται από τα μόρια ἅτε (δή), οἷον (δή), οἷα (δὴ) και αποδίδεται στη μετάφραση με το «επειδή (πράγματι)»: Ἅτε οὖν νίκης ἐρῶντες μένοντες μάχεσθε. (Eπειδή λοιπόν επιθυμείτε πραγματικά τη νίκη, μείνετε και πολεμήστε.)
β) Υποκειμενική αιτία· η μετοχή αυτή συνοδεύεται από το ὡς και μεταφράζεται με μία από τις εκφράσεις «επειδή κατά τη γνώμη μου», «με την ιδέα ότι», «με την εντύπωση ότι», «επειδή έχω τη γνώμη ότι»:Καὶ ὡς προθυμοτάτοις οὖσιν ὑμῖν χάριν εἴσεται Κῦρος. (Ο Κύρος θα σας χρωστά ευγνωμοσύνη, επειδή έχει τη γνώμη ότι είστε προθυμότατοι.)
γ) Υποθετική ή ψευδή αιτιολογία. Συνοδεύεται πάντα από το μόριο ὥσπερ. Μεταφράζεται σαν να, λες και.
___________________________________________
Βιβλιογραφία:
- Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α’, Β’, Γ” Γυμνασίου, Πολυξένη Μπίλλα, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α 2007
- Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, Α. Β. Μουμτζάκης, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση 2006
- Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Λιναρδής Ιωάννης, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2009
- Εγχειρίδιο γλωσσικής διδασκαλίας, ΟΕΔΒ
- Συντακτικό της Αρχαίας ελληνικής, Aναγνωστόπουλος Δ. Βασίλης, Εκδόσεις Αναστασάκη
- Ψηφιακά Εκπαιδευτικά Βοηθήματα, Υπουργείο Παιδείας
- Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (σε 66 ενότητες), Ν.Σπ. Ασωνίτη, Β.Δ. Αναγνωστόπουλου, Αθήνα χ.χ.
- Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Καραδήμος Ιωάννης, εκδ. Φίλιππος, Θεσσαλονίκη, 1992
- Συντακτικόν της Ελληνικής Γλώσσης, Κωνσταντίνος Σ. Κατεβαίνης, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 1978
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Αρχαία Ελληνικά Λυκείου
1. Αρχαία Α’ Λυκείου, 2. Αρχαία Β’ Λυκείου, 3. Αρχαία Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Γραμματική, 6. Συντακτικό 7. Άγνωστο κείμενο
