«Σοφοκλής, Οιδίπους Τύραννος (στίχοι 1186-1415)
Μετάφραση Ελευθερία Μπέλμπα
ΚΕΙΜΕΝΟ
Χορός
ἰὼ γενεαὶ βροτῶν,
ὡς ὑμᾶς ἴσα καὶ τὸ μηδὲν ζώσας ἐναριθμῶ.
τίς γάρ, τίς ἀνὴρ πλέον
τᾶς εὐδαιμονίας φέρει [1190 ]
ἢ τοσοῦτον ὅσον δοκεῖν
καὶ δόξαντ᾽ ἀποκλῖναι;
τὸν σόν τοι παράδειγμ᾽ ἔχων,
τὸν σὸν δαίμονα, τὸν σόν, ὦ τλᾶμον Οἰδιπόδα, βροτῶν
οὐδὲν μακαρίζω· [1195 ]
ὅστις καθ᾽ ὑπερβολὰν
τοξεύσας ἐκράτησε τοῦ πάντ᾽ εὐδαίμονος ὄλβου,
ὦ Ζεῦ, κατὰ μὲν φθίσας
τὰν γαμψώνυχα παρθένον
χρησμῳδόν, θανάτων δ᾽ ἐμᾷ [1200 ]
χώρᾳ πύργος ἀνέστα·
ἐξ οὗ καὶ βασιλεὺς καλεῖ [1201 ]β
ἐμὸς καὶ τὰ μέγιστ᾽ ἐτιμάθης, ταῖς μεγάλαισιν ἐν
Θήβαισιν ἀνάσσων.
τανῦν δ᾽ ἀκούειν τίς ἀθλιώτερος;
τίς ἄταις ἀγρίαις, τίς ἐν πόνοις [1205 ]
ξύνοικος ἀλλαγᾷ βίου;
ἰὼ κλεινὸν Οἰδίπου κάρα,
ἦ στέγας λιμὴν
αὑτὸς ἤρκεσεν
παιδὶ καὶ πατρὶ θαλαμηπόλῳ πεσεῖν;
πῶς ποτε πῶς ποθ᾽ αἱ πατρῷαί σ᾽ ἄλοκες φέρειν, τάλας, [1210 ]
σῖγ᾽ ἐδυνάθησαν ἐς τοσόνδε;
ἐφηῦρέ σ᾽ ἄκονθ᾽ ὁ πάνθ᾽ ὁρῶν χρόνος,
δικάζει τ᾽ ἄγαμον γάμον πάλαι
τεκνοῦντα καὶ τεκνούμενον. [1215 ]
ἰώ, Λαΐειον ὦ τέκνον,
εἴθε σ᾽ εἴθε σε
μήποτ᾽ εἰδόμαν.
δύρομαι γὰρ ὥσπερ ἰάλεμον χέων
ἐκ στομάτων. τὸ δ᾽ ὀρθὸν εἰπεῖν, ἀνέπνευσά τ᾽ ἐκ
σέθεν [1220 ]
καὶ κατεκοίμασα τοὐμὸν ὄμμα.
Ἐξάγγελος
ὦ γῆς μέγιστα τῆσδ᾽ ἀεὶ τιμώμενοι,
οἷ᾽, ἔργ᾽ ἀκούσεσθ᾽, οἷα δ᾽ εἰσόψεσθ᾽, ὅσον δ᾽
ἀρεῖσθε πένθος, εἴπερ ἐγγενῶς ἔτι [1225 ]
τῶν Λαβδακείων ἐντρέπεσθε δωμάτων.
οἶμαι γὰρ οὔτ᾽ ἂν Ἴστρον οὔτε Φᾶσιν ἂν
νίψαι καθαρμῷ τήνδε τὴν στέγην, ὅσα
κεύθει, τὰ δ᾽ αὐτίκ᾽ εἰς τὸ φῶς φανεῖ κακὰ
ἑκόντα κοὐκ ἄκοντα. τῶν δὲ πημονῶν [1230 ]
μάλιστα λυποῦσ᾽ αἳ φανῶσ᾽ αὐθαίρετοι.
Χορός
λείπει μὲν οὐδ᾽ ἃ πρόσθεν εἴδομεν τὸ μὴ οὐ
βαρύστον᾽ εἶναι· πρὸς δ᾽ ἐκείνοισιν τί φῄς;
Ἐξάγγελος
ὁ μὲν τάχιστος τῶν λόγων εἰπεῖν τε καὶ
μαθεῖν, τέθνηκε θεῖον Ἰοκάστης κάρα. [1235 ]
Χορός
ὦ δυστάλαινα, πρὸς τίνος ποτ᾽ αἰτίας;
Ἐξάγγελος
αὐτὴ πρὸς αὑτῆς. τῶν δὲ πραχθέντων τὰ μὲν
ἄλγιστ᾽ ἄπεστιν· ἡ γὰρ ὄψις οὐ πάρα.
ὅμως δ᾽, ὅσον γε κἀν ἐμοὶ μνήμης ἔνι,
πεύσει τὰ κείνης ἀθλίας παθήματα. [1240 ]
ὅπως γὰρ ὀργῇ χρωμένη παρῆλθ᾽ ἔσω
θυρῶνος, ἵετ᾽ εὐθὺ πρὸς τὰ νυμφικὰ
λέχη, κόμην σπῶσ᾽ ἀμφιδεξίοις ἀκμαῖς.
πύλας δ᾽, ὅπως εἰσῆλθ᾽, ἐπιῤῥάξασ᾽ ἔσω
καλεῖ τὸν ἤδη Λάϊον πάλαι νεκρόν, [1245 ]
μνήμην παλαιῶν σπερμάτων ἔχουσ᾽, ὑφ᾽ ὧν
θάνοι μὲν αὐτός, τὴν δὲ τίκτουσαν λίποι
τοῖς οἷσιν αὐτοῦ δύστεκνον παιδουργίαν.
γοᾶτο δ᾽ εὐνάς, ἔνθα δύστηνος διπλοῦς
ἐξ ἀνδρὸς ἄνδρα καὶ τέκν᾽ ἐκ τέκνων τέκοι. [1250 ]
χὤπως μὲν ἐκ τῶνδ᾽ οὐκέτ᾽ οἶδ᾽ ἀπόλλυται·
βοῶν γὰρ εἰσέπαισεν Οἰδίπους, ὑφ᾽ οὗ
οὐκ ἦν τὸ κείνης ἐκθεάσασθαι κακόν,
ἀλλ᾽ εἰς ἐκεῖνον περιπολοῦντ᾽ ἐλεύσσομεν.
φοιτᾷ γὰρ ἡμᾶς ἔγχος ἐξαιτῶν πορεῖν, [1255 ]
γυναῖκά τ᾽ οὐ γυναῖκα, μητρῴαν δ᾽ ὅπου
κίχοι διπλῆν ἄρουραν οὗ τε καὶ τέκνων.
λυσσῶντι δ᾽ αὐτῷ δαιμόνων δείκνυσί τις·
οὐδεὶς γὰρ ἀνδρῶν, οἳ παρῆμεν ἐγγύθεν.
δεινὸν δ᾽ ἀύσας ὡς ὑφηγητοῦ τινος [1260 ]
πύλαις διπλαῖς ἐνήλατ᾽, ἐκ δὲ πυθμένων
ἔκλινε κοῖλα κλῇθρα κἀμπίπτει στέγῃ.
οὗ δὴ κρεμαστὴν τὴν γυναῖκ᾽ ἐσείδομεν,
πλεκταῖσιν αἰώραισιν ἐμπεπλεγμένην.
ὁ δ᾽ ὡς ὁρᾷ νιν, δεινὰ βρυχηθεὶς τάλας [1265 ]
χαλᾷ κρεμαστὴν ἀρτάνην. ἐπεὶ δὲ γῇ
ἔκειτο τλήμων, δεινὰ δ᾽ ἦν τἀνθένδ᾽ ὁρᾶν.
ἀποσπάσας γὰρ εἱμάτων χρυσηλάτους
περόνας ἀπ᾽ αὐτῆς, αἷσιν ἐξεστέλλετο,
ἄρας ἔπαισεν ἄρθρα τῶν αὑτοῦ κύκλων, [1270 ]
αὐδῶν τοιαῦθ᾽, ὁθούνεκ᾽ οὐκ ὄψοιντό νιν
οὔθ᾽ οἷ᾽ ἔπασχεν οὔθ᾽ ὁποῖ᾽ ἔδρα κακά,
ἀλλ᾽ ἐν σκότῳ τὸ λοιπὸν οὓς μὲν οὐκ ἔδει
ὀψοίαθ᾽, οὓς δ᾽ ἔχρῃζεν οὐ γνωσοίατο.
τοιαῦτ᾽ ἐφυμνῶν πολλάκις τε κοὐχ ἅπαξ [1275 ]
ἤρασσ᾽ ἐπαίρων βλέφαρα. φοίνιαι δ᾽ ὁμοῦ
γλῆναι γένει᾽ ἔτελλον, οὐδ᾽ ἀνίεσαν
φόνου μυδώσας σταγόνας, ἀλλ᾽ ὁμοῦ μέλας
ὄμβρος χαλάζης αἱματοῦς ἐτέγγετο.
τάδ᾽ ἐκ δυοῖν ἔῤῥωγεν, οὐ μόνου κάτα,
ἀλλ᾽ ἀνδρὶ καὶ γυναικὶ συμμιγῆ κακά. [1280 ]
ὁ πρὶν παλαιὸς δ᾽ ὄλβος ἦν πάροιθε μὲν
ὄλβος δικαίως· νῦν δὲ τῇδε θἠμέρᾳ
στεναγμός, ἄτη, θάνατος, αἰσχύνη, κακῶν
ὅσ᾽ ἐστὶ πάντων ὀνόματ᾽, οὐδέν ἐστ᾽ ἀπόν.
Χορός
νῦν δ᾽ ἔσθ᾽ ὁ τλήμων ἐν τίνι σχολῇ κακοῦ; [1285 ]
Ἐξάγγελος
βοᾷ διοίγειν κλῇθρα καὶ δηλοῦν τινα
τοῖς πᾶσι Καδμείοισι τὸν πατροκτόνον,
τὸν μητέρ᾽—αὐδῶν ἀνόσι᾽ οὐδὲ ῥητά μοι,
ὡς ἐκ χθονὸς ῥίψων ἑαυτὸν οὐδ᾽ ἔτι [1290 ]
μενῶν δόμοις ἀραῖος, ὡς ἠράσατο.
ῥώμης γε μέντοι καὶ προηγητοῦ τινος
δεῖται· τὸ γὰρ νόσημα μεῖζον ἢ φέρειν.
δείξει δὲ καὶ σοί· κλῇθρα γὰρ πυλῶν τάδε
διοίγεται· θέαμα δ᾽ εἰσόψει τάχα [1295 ]
τοιοῦτον οἷον καὶ στυγοῦντ᾽ ἐποικτίσαι.
Χορός
ὦ δεινὸν ἰδεῖν πάθος ἀνθρώποις,
ὦ δεινότατον πάντων ὅσ᾽ ἐγὼ
προσέκυρσ᾽ ἤδη. τίς σ᾽, ὦ τλῆμον,
προσέβη μανία; τίς ὁ πηδήσας [1300 ]
μείζονα δαίμων τῶν μακίστων
πρὸς σῇ δυσδαίμονι μοίρᾳ;
φεῦ φεῦ, δύσταν᾽·
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἐσιδεῖν δύναμαί σε, θέλων
πόλλ᾽ ἀνερέσθαι, πολλὰ πυθέσθαι,
πολλὰ δ᾽ ἀθρῆσαι· [1305 ]
τοίαν φρίκην παρέχεις μοι.
Οἰδίπους
αἰαῖ αἰαῖ, δύστανος ἐγώ,
ποῖ γᾶς φέρομαι τλάμων; πᾷ μοι
φθογγὰ διαπωτᾶται φοράδην; [1310 ]
ἰὼ δαῖμον, ἵν᾽ ἐξήλλου.
Χορός
ἐς δεινὸν οὐδ᾽ ἀκουστὸν οὐδ᾽ ἐπόψιμον.
Οἰδίπους
ἰὼ σκότου
νέφος ἐμὸν ἀπότροπον, ἐπιπλόμενον ἄφατον,
ἀδάματόν τε καὶ δυσούριστον ὄν. [1315 ]
οἴμοι,
οἴμοι μάλ᾽ αὖθις· οἷον εἰσέδυ μ᾽ ἅμα
κέντρων τε τῶνδ᾽ οἴστρημα καὶ μνήμη κακῶν.
Χορός
καὶ θαῦμά γ᾽ οὐδὲν ἐν τοσοῖσδε πήμασιν
διπλᾶ σε πενθεῖν καὶ διπλᾶ φορεῖν κακά. [1320 ]
Οἰδίπους
ἰὼ φίλος,
σὺ μὲν ἐμὸς ἐπίπολος ἔτι μόνιμος· ἔτι γὰρ
ὑπομένεις με τὸν τυφλὸν κηδεύων.
φεῦ φεῦ.
οὐ γάρ με λήθεις, ἀλλὰ γιγνώσκω σαφῶς, [1325 ]
καίπερ σκοτεινός, τήν γε σὴν αὐδὴν ὅμως.
Χορός
ὦ δεινὰ δράσας, πῶς ἔτλης τοιαῦτα σὰς
ὄψεις μαρᾶναι; τίς σ᾽ ἐπῆρε δαιμόνων;
Οἰδίπους
Ἀπόλλων τάδ᾽ ἦν, Ἀπόλλων, φίλοι,
ὁ κακὰ κακὰ τελῶν ἐμὰ τάδ᾽ ἐμὰ πάθεα. [1330 ]
ἔπαισε δ᾽ αὐτόχειρ νιν οὔτις, ἀλλ᾽ ἐγὼ τλάμων.
τί γὰρ ἔδει μ᾽ ὁρᾶν,
ὅτῳ γ᾽ ὁρῶντι μηδὲν ἦν ἰδεῖν γλυκύ; [1335 ]
Χορός
ἦν τᾷδ᾽ ὅπωσπερ καὶ σύ φῄς.
Οἰδίπους
τί δῆτ᾽ ἐμοὶ βλεπτὸν ἢ
στερκτὸν ἢ προσήγορον
ἔτ᾽ ἔστ᾽ ἀκούειν ἡδονᾷ φίλοι;
ἀπάγετ᾽ ἐκτόπιον ὅ τι τάχιστά με, [1340 ]
ἀπάγετ᾽, ὦ φίλοι, τὸν μέγ᾽ ὀλέθριον
τὸν καταρατότατον, ἔτι δὲ καὶ θεοῖς
ἐχθρότατον βροτῶν. [1345 ]
Χορός
δείλαιε τοῦ νοῦ τῆς τε συμφορᾶς ἴσον,
ὡς σ᾽ ἠθέλησα μηδέ γ᾽ ἂν γνῶναί ποτε.
Οἰδίπους
ὄλοιθ᾽ ὅστις ἦν, ὃς ἀγρίας πέδας
μονάδ᾽ ἐπιποδίας ἔλυσ᾽ μ᾽ ἀπό τε φόνου [1350 ]
ἔρυτο κἀνέσωσεν, οὐδὲν εἰς χάριν πράσσων.
τότε γὰρ ἂν θανὼν
οὐκ ἦ φίλοισιν οὐδ᾽ ἐμοὶ τοσόνδ᾽ ἄχος. [1355 ]
Χορός
θέλοντι κἀμοὶ τοῦτ᾽ ἂν ἦν.
Οἰδίπους
οὔκουν πατρός γ᾽ ἂν φονεὺς
ἦλθον οὐδὲ νυμφίος
βροτοῖς ἐκλήθην ὧν ἔφυν ἄπο.
νῦν δ᾽ ἄθεος μέν εἰμ᾽, ἀνοσίων δὲ παῖς, [1360 ]
ὁμολεχὴς δ᾽ ἀφ᾽ ὧν αὐτὸς ἔφυν τάλας.
εἰ δέ τι πρεσβύτερον ἔτι κακοῦ κακόν, [1365 ]
τοῦτ᾽ ἔλαχ᾽ Οἰδίπους.
Χορός
οὐκ οἶδ᾽ ὅπως σε φῶ βεβουλεῦσθαι καλῶς·
κρείσσων γὰρ ἦσθα μηκέτ᾽ ὢν ἢ ζῶν τυφλός.
Οἰδίπους
ὡς μὲν τάδ᾽ οὐχ ὧδ᾽ ἔστ᾽ ἄριστ᾽ εἰργασμένα,
μή μ᾽ ἐκδίδασκε, μηδὲ συμβούλευ᾽ ἔτι. [1370 ]
ἐγὼ γὰρ οὐκ οἶδ᾽ ὄμμασιν ποίοις βλέπων
πατέρα ποτ᾽ ἂν προσεῖδον εἰς Ἅιδου μολὼν
οὐδ᾽ αὖ τάλαιναν μητέρ᾽, οἷν ἐμοὶ δυοῖν
ἔργ᾽ ἐστὶ κρείσσον᾽ ἀγχόνης εἰργασμένα.
ἀλλ᾽ ἡ τέκνων δῆτ᾽ ὄψις ἦν ἐφίμερος, [1375 ]
βλαστοῦσ᾽ ὅπως ἔβλαστε, προσλεύσσειν ἐμοί;
οὐ δῆτα τοῖς γ᾽ ἐμοῖσιν ὀφθαλμοῖς ποτε·
οὐδ᾽ ἄστυ γ᾽ οὐδὲ πύργος οὐδὲ δαιμόνων
ἀγάλμαθ᾽ ἱερά, τῶν ὁ παντλήμων ἐγὼ
κάλλιστ᾽ ἀνὴρ εἷς ἔν γε ταῖς θήβαις τραφεὶς [1380 ]
ἀπεστέρησ᾽ ἐμαυτόν, αὐτὸς ἐννέπων
ὠθεῖν ἅπαντας τὸν ἀσεβῆ, τὸν ἐκ θεῶν
φανέντ᾽ ἄναγνον καὶ γένους τοῦ Λαΐου.
τοιάνδ᾽ ἐγὼ κηλῖδα μηνύσας ἐμὴν
ὀρθοῖς ἔμελλον ὄμμασιν τούτους ὁρᾶν; [1385 ]
ἥκιστά γ᾽· ἀλλ᾽ εἰ τῆς ἀκουούσης ἔτ᾽ ἦν
πηγῆς δι᾽ ὤτων φραγμός, οὐκ ἂν ἐσχόμην
τὸ μὴ ἀποκλῇσαι τοὐμὸν ἄθλιον δέμας,
ἵν᾽ ἦ τυφλός τε καὶ κλύων μηδέν· τὸ γὰρ
τὴν φροντίδ᾽ ἔξω τῶν κακῶν οἰκεῖν γλυκύ. [1390 ]
ἰὼ Κιθαιρών, τί μ᾽ ἐδέχου; τί μ᾽ οὐ λαβὼν
ἔκτεινας εὐθύς, ὡς ἔδειξα μήποτε
ἐμαυτὸν ἀνθρώποισιν ἔνθεν ἦ γεγώς;
ὦ Πόλυβε καὶ Κόρινθε καὶ τὰ πάτρια
λόγῳ παλαιὰ δώμαθ᾽, οἷον ἆρά με [1395 ]
κάλλος κακῶν ὕπουλον ἐξεθρέψατε·
νῦν γὰρ κακός τ᾽ ὢν κἀκ κακῶν εὑρίσκομαι.
ὦ τρεῖς κέλευθοι καὶ κεκρυμμένη νάπη
δρυμός τε καὶ στενωπὸς ἐν τριπλαῖς ὁδοῖς,
αἳ τοὐμὸν αἷμα τῶν ἐμῶν χειρῶν ἄπο [1400 ]
ἐπίετε πατρός, ἆρά μου μέμνησθ᾽ ἔτι
οἷ᾽ ἔργα δράσας ὑμὶν εἶτα δεῦρ᾽ ἰὼν
ὁποῖ᾽ ἔπρασσον αὖθις; ᾧ γάμοι γάμοι,
ἐφύσαθ᾽ ἡμᾶς, καὶ φυτεύσαντες πάλιν
ἀνεῖτε ταὐτοῦ σπέρμα, κἀπεδείξατε [1405 ]
πατέρας, ἀδελφούς, παῖδας, αἷμ᾽ ἐμφύλιον,
νύμφας, γυναῖκας μητέρας τε, χὠπόσα
αἴσχιστ᾽ ἐν ἀνθρώποισιν ἔργα γίγνεται.
ἀλλ᾽ οὐ γὰρ αὐδᾶν ἔσθ᾽ ἃ μηδὲ δρᾶν καλόν,
ὅπως τάχιστα πρὸς θεῶν ἔξω μέ που [1410 ]
καλύψατ᾽ ἢ φονεύσατ᾽ ἢ θαλάσσιον
ἐκρίψατ᾽, ἔνθα μήποτ᾽ εἰσόψεσθ᾽ ἔτι.
ἴτ᾽, ἀξιώσατ᾽ ἀνδρὸς ἀθλίου θιγεῖν.
πίθεσθε, μὴ δείσητε· τἀμὰ γὰρ κακὰ
οὐδεὶς οἷός τε πλὴν ἐμοῦ φέρειν βροτῶν. [1415 ]
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Χορός
Αλλίμονο, γενιές θνητών,
πόσο κι εσάς εν ζωή σας εξισώνω με το τίποτα.
Γιατί ποιος, ποιος άνθρωπος περισσότερο
υποφέρει την ευτυχία, [1190]
παρά τόσο μόνο, όσο του φαίνεται
και όταν σχηματίσει αυτή την εντύπωση, να την αποποιείται;
Έχοντας το δικό σου παράδειγμα λοιπόν,
τη δική σου τύχη, τη δική σου, δύστυχε Οιδίποδα, απ’ τους θνητούς
κανένα δε ζηλεύω˙ [1195]
εσύ που υπερβολικά εύστοχα
αφού τόξευσες, κέρδισες τη μακαριστή τύχη σε όλα,
Δία, αφανίζοντας βέβαια
τη γαμψόνυχη κόρη
που δίνει χρησμούς και στο θάνατο στη δική μου [1200]
χώρα υψώθηκες σαν πύργος˙
γι’ αυτό και βασιλιάς λέγεσαι
δικός μου και τις μεγαλύτερες τιμές κέρδισες, στη μεγάλη
Θήβα βασιλεύοντας.
Τώρα λοιπόν ποιος είναι πιο δύστυχος να τον ακούνε;
Ποιος μες σ’ άγριες συμφορές, ποιος μες σε κόπους [1205]
συγκοινωνεί με τις αλλαγές της ζωής;
Αλλίμονο, ξακουστέ Οιδίποδα,
πού το λιμάνι καταφυγής
το ίδιο ήταν αρκετό
για το παιδί και τον πατέρα να πέσουν να πλαγιάσουν;
Πώς ποτέ, πώς ποτέ, δυστυχισμένε, η πατρική σου κλίνη να σε υποφέρει [1210]
σιωπηλά μπόρεσε για τόσο μεγάλο διάστημα;
Άθελά σου όμως σε αποκάλυψε ο χρόνος που όλα τα βλέπει,
και καταδικάζει τον ανόσιο γάμο από παλιά
του γονιού και συνάμα γόνου. [1215]
Αλλίμονο, παιδί του Λαίου,
μακάρι εσένα, μακάρι εσένα
να μην έβλεπα ποτέ.
Διότι θρηνώ σαν να διασκορπίζω σπαραχτική οιμωγή
απ’ το στόμα μου. όμως για να μιλήσω ορθά, κι ανάσανα
από σένα [1120]
κι έκλεισα εντελώς τα μάτια μου.
Εξάγγελος
Εσείς, οι πάντοτε περισσότερο τιμημένοι αυτής εδώ της χώρας,
τι είδους έργα θ’ ακούσετε και τι είδους θα δείτε και πόσο
πένθος θα επωμιστείτε, αν βέβαια ακόμη φυσικά [1225]
νοιάζεστε για το ανάκτορο των Λαβδακιδών.
Γιατί νομίζω ότι ούτε ο Ίστρος ούτε ο Φάσης θα
μπορούσαν να εξαγνίσουν με καθαρτήριο λουτρό ετούτο το παλάτι,
από όσα κρύβει κι όσα κακά αμέσως θα φανούν στο φως
ηθελημένα κι όχι αθέλητα. Όμως από τις συμφορές μας [1230]
πιο πολύ προκαλούν λύπη όσες φανούν ότι προέκυψαν από μας τους ίδιους.
Χορός
Αλλά όσα γνωρίζαμε προηγουμένως δεν παύουν να προκαλούν
βαρείς στεναγμο˙ εκτός από κείνα όμως τι αναγγέλεις;
Εξάγγελος
Ο πιο γρήγορος απ’ τους λόγους που μπορώ και να πω και
ν’ ακούσετε: έχει πεθάνει η σεβαστή Ιοκάστη. [1235]
Χορός
Ω, η δύστυχη, από ποιαν αιτία τελοσπάντων;
Εξάγγελος
Η ίδια, μόνη της. Κι από αυτά που έγιναν
τα πιο θλιβερά δεν υπάρχουν˙ γιατί η θέα τους λείπει.
Κι όμως, όση τουλάχιστον μνήμη διαθέτω,
θα μάθεις τα βάσανα εκείνης της δυστυχισμένης. [1240]
Μόλις λοιπόν, γεμάτη οργή, πέρασε μες
απ’ την αυλόπορτα, κατευθύνθηκε αμέσως προς το νυφικό
θάλαμο, τραβώντας τα μαλλιά με τα δυο χέρια της.
Κι αφού μπήκε μέσα, μόλις έκελισε ορμητικά τις πόρτες,
κάλεσε το Λάιο που από παλιά ήδη είναι νεκρός, [1245]
έχοντας ανάμνηση των παλιών απογόνων τους, απ’ τους οποίους
αυτός βέβαια πέθανε, ενώ άφησε τη μάνα
με τα ίδια τα παιδιά τουνα γεννά μιασμένα τέκνα.
Θρηνούσε λοιπόν την κλίνη όπου η δύστυχη διπλό γένος
γέννησε, δηλαδή άντρα απ’ τον άντρα της και παιδιά απ’ τα παιδιά της. [1250]
Πώς πέθανε βέβαια, μετά από αυτά, δεν ξέρω πια˙
Γιατί φωνάζοντας εισέβαλλε μέσα ο Οιδίποδας, εξαιτίας του οποίου
δεν ήταν δυνατό να δούμε τη συμφορά εκείνης,
αλλά παρατηρούσαμε εκίνον νατρέχει τριγύρω.
Γιατί μας προσέγγιζε ζητώντας να του δώσουμε μαχαίρι, [1255]
πού (να βρει) και τη γυναίκα του, όχι τη γυναίκα του, αλλά τη μητρική
διπλή γη, απ’ όπου φύτρωσε κι αυτός και τα παιδιά του.
Ενώ αυτός λυσομανούσε, κάποιος απ’ τους θεούς του δείχνει˙
όχι κανείς απ’ τους άντρες που ήμασταν εκεί κοντά.
Αφού φώναξε δυνατά, σαν να ήταν κάποιος οδηγός του [1260]
όρμησε πάνω στη δίφυλλη πόρτα κι απ’ τις βάσεις
έγειρε τα μάνταλα λυγίσουν και μπήκες στο εσωτερικό.
Εκεί βέβαια είδαμε τη γυναίκα κρεμασμένη,
δεμένη με πλεχτό σχοινί.
Κι αυτός, μόλις την είδε, αφού βρυχήθηκε δυνατά, ο δύστυχος, [1265]
έλυσε την κρεμαστή θηλιά. Κι όταν στη γη
έπεσε η δύστυχη, όσα έγιρφναν ύστερα απ’ αυτά ήταν φοβερά στη θέαση.
Γιατί, όταν απέσπασε απ’ αυτή των ρούχων της
τις χρυσές καρφίτσες, με τις οποίες στολίζονταν,
αφού τις σήκωσε, χτύπησε τους βολβούς των ματιών του, [1270]
λέγοντας τέτοια, ότι δηλαδή πια δε θα έβλεπαν αυτός
ούτε όσα έπαθε ούτε όσα κακά έκανε,
αλλά στο σκοτάδι στο εξής θα έβλεπαν όσους βέβαια
δεν έπρεπε, ούτε θα γνώριζαν όσους χρειαζόταν (να βλέπουν).
Τέτοιες κατάρες λέγοντας, πολλές φορές κι όχι μία, [1275]
χτυπούσε δυνατά με τις περόνες τα βλέφαρά του. Και συνάμα οι ματωμένες
κόρες του κυλούσαν στα γένια του ούτε έριχναν
υγρές σταγόνες από αίμα, αλλά συγχρόνως μαύρη
βροχή και ματωμένο χαλάζι έτρεχαν.
Αυτά λοιπόν τα κακά και στους δυο έχουν ξεσπάσει, όχι μόνο [1280]
στον ένα, αλλά κοινά και στον άντρα και στη γυναίκα.
Και η παλιά ευτυχία υπήρχε βέβαια πριν
δίκαιη ευτυχία˙ τώρα όμως αυτήν εδώ τη μέρα
στεναγμός, συμφορά, θάνατος, ντροπή, απ’ τα κακά,
για όλα όσα υπάρχουν ονομασίες, κανένα δεν απουσιάζει. [1285]
Χορός
Και τώρα, για τον δύστυχο, πού σταμάτησε η συμφορά του;
Εξάγγελος
Φωνάζει να ανοίξουν οι θύρες και κάποιος να δείξει
σ’όλους τους Καδμείους τον πατροκτόνο,
της μητέρας του…, λέγοντας ανόσια λόγια που ούτε λέγονται από μένα,
γιατί θέλει να ρίξει τον εαυτό του έξω απ’ τη χώρα ούτε πια [1290]
να μένει στα ανάκτορα με τις κατάρες, όπως καταράστηκε.
Όμως από δύναμη κι από κάποιον βέβαια οδηγό
έχει ανάγκη˙ γιατί το πάθημα είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι υποφέρει κανείς.
Θα το δείξει και σε σένα˙ γιατί αυτά τα θυρόφυλλα
ανοίγουν˙ κι αμέσως θα αντικρίσεις ένα θέαμα
τέτοιο που, κι αν ακόμα τον μισείς, να τον συμπονέσεις.
Χορός
Ω φριχτό πάθημα να το βλέπουν οι άνθρωποι
πιο φριχτό απ’ όλα όσα εγώ
ήδη είδα. Δύστυχε, εσένα ποια
τρέλα σε χτύπησε; Ποιος είναι ο θεός [1300]
που έπεσε πάνω σου με τη μεγαλύτερη ορμή
πάνω στη μαύρη μοίρα σου;
Αλλίμονο, αλλίμονο, δύστυχε˙
Αλλά ούτε μπορώ να σε δω, μολονότι θέλω
να μάθω πολλά, να ρωτήσω πολλά
και να υπολογίσω πολλά˙ [1350]
τέτοια φρίκη μου προκαλείς.
Οιδίπους
Αλλίμονο, αλλίμονο, ο δύστυχος εγώ,
σε ποιο μέρος της γης πηγαίνω ο άμοιρος; Πού
η φωνή μου διαχέεται ορμητικά; [1310]
αχ, θεέ μου, πού προχώρησες;
Χορός
Σε συμφορά ανήκυοστη και αθώρητη.
Οιδίπους
Αλλίμονο, ερέβους
σύννεφο αποτρόπαιο για μένα, που εκτείνεται ανείπωτο,
και που είναι αχαλίνωτο και με κακή κατεύθυνση. [1315]
Αλλίμονο,
αλλίμονο ευθύς και πάλι˙ πώς διείσδυσαν μέσα μου συνάμα
και αυτό το κέντρισμα απ’ τις περόνες και η μνήμη των κακών.
Χορός
Και δεν είναι θαυμαστό βέβαια μες σε τόσες συμφορές
διπλά να πενθείς και διπλές συμφορές να υποφέρεις. [1320]
Οιδίπους
Αχ, φίλε μου,
εσύ παραμένεις ακόμα μόνιμος σύντροφος για μένα˙ γιατί ακόμα
υπομένεις εμένα τον τυφλό να φροντίζεις.
Αλλίμονο, αλλίμονο.
Γιατί δεν μου ξεφεύγεις, αλλά γνωρίζω με βεβαιότητα,
μολονότι στο σκοτάδι, τη δική σου φωνή ωστόσο.
Χορός
Ω, εσύ, που έκανες φοβερά, πώς τόλμησες έτσι
να καταστρέψεις την όρασή σου; Ποιος θεός σε υποκίνησε;
Οιδίπους
Ο Απόλλωνας, φίλοι μου, ο Απόλλωνας ήταν που αυτές
τις συμφορές προκάλεσε σε μένα, αυτά τα παθήματα. [1330]
Κι αυτόχειρας δεν ήταν κανείς άλλος, αλλά εγώ ο άμοιρος.
Γιατί έπρεπε εγώ να βλέπω,
αφού, αν έβλεπα, τίποτα γλυκό δεν υπήρχε να δω; [1335]
Χορός
Αυτά έγιναν, όπως ακριβώς τα λες κι εσύ.
Οιδίπους
Τι λοιπόν ήταν δυνατό να βλέπω ή
ν’ αγαπώ ή είναι
οικείο ακόμα να ακούω με ευχαρίστηση, φίλοι μου;
διώξτε με απ’ αυτή τη γη το ταχύτερο δυνατό, [1340]
διώξτε, φίλοι, τον πιο ολέθριο,
τον υπέρμετρα καταραμένο, ακόμα και απ’ τους θεούς
τον πιο μισητό από τους θνητούς. [1345]
Χορός
Δυστυχισμένε εξίσου για τους στοχασμούς και τη συμφορά σου,
πόσο θα ήθελα εσένα ποτέ να μη γνώριζα.
Οιδίπους
Ας χαθεί όποιος απ’ τα άγρια δεσμά
στα πόδια του με έλυσε και απ’ το θάνατο [1350]
με γλίτωσε και μ’ έσωσε, χωρίς να κάνει τίποτα προς όφελός μου.
Γιατί, τότε αν πέθαινα,
δε θα ήμουν για τους αγαπημένους ούτε για μένα τόσος πόνος. [1355]
Χορός
Αυτό και με τη θέλησή μου θα γινόταν.
Οιδίπους
Επομένως του πατέρα μου φονιάς τουλάχιστον
δε θα ερχόμουν ούτε σύζυγος
εκείνης που με γέννησε θα ονομαζόμουν απ’ τον κόσμο.
Τώρα βέβαια είμαι χωρίς τη βοήθεια των θεών, παιδί των ανόσιων, [1360]
και ομόκλινος, ο δυστυχής, αυτής που με γέννησε.
Κι αν κάποιο μεγαλύτερο κακό υπάρχει, [1365]
αυτό έτυχε στον Οιδίποδα.
Χορός
Δεν ξέρω πώς να πω για σένα ότι έχεις σκεφτέι σωστά˙
Γιατί θα ήταν προτιμότερο να μην υπάρχεις πια, παρά να ζεις τυφλός.
Οιδίπους
Ότι βέβαια αυτά δεν έχουν γίνει έτσι πολύ άρτια
μη με νουθετείς και μη με συμβουλεύεις πια. [1370]
Γιατί εγώ δεν ξέρω με ποια μάτια, αν έβλεπα,
θα μπορούσα να κοιτάξω ευθέως κάποτε τον πατέρα μου, πηγαίνοντας στον Άδη,
ούτε πάλι τη δύστυχη μητέρα μου, που προς και τους δυο
έχουν πραγματοποιηθεί πράξεις που αξίζουν σκληρότερα απ’ την κρεμάλα.
Αλλά θα ήταν επιθυμητή για μένα βέβαια η θέα των παιδιών μου, [1375]
που γεννήθηκαν, όπως γεννήθηκαν, για να τα κοιτάζω;
Όχι βέβαια ποτέ τουλάχιστον στα δικά μου μάτια˙
Ούτε η πόλη βέβαια ούτε τα τείχη ούτε των θεών
τα ιερά αγάλματα απ’ τα οποία εγώ ο ολότελα δύστυχος,
αν και ένας εγώ μες στη Θήβα έζησα πάρα πολύ καλά, [1380]
απομάκρυνα τον εαυτό μου, προστάζοντας ο ίδιος
όλοι να διώχνουν τον ασεβή που από τους θεούς
φάνηκε ανόσιος κι από τη γενιά του Λάιου.
Κι αφού εγώ αποκάλυψα τέτοιου είδους ντροπή δική μου,
επρόκειτο να βλέπω αυτούς με ανοιχτά μάτια; [1385]
Καθόλου βέβαια˙ αλλά αν υπήρχε ακόμα φραγμός
της πηγής της ακοής, δε θα κρατιόμουν
να μην αποκλείσω το δικό μου άθλιο κορμί,
για να ‘μαι τυφλός και να μην ακούω τίποτα˙ γιατί το να κατοικεί
η έγνοια μας έξω απ’ τις συμφορές είναι ευχάριστο. [1390]
Αλλίμονο, Κιθαιρώνα, γιατί με δεχόσουνα; Γιατί, όταν με πήρες,
δεν με σκότωσες αμέσως, για να μην έδειχνα ποτέ
τον εαυτό μου στους ανθρώπους από πού έχω γεννηθεί;
Ω, Πολύβιε και Κορίνθιε, και τα πατρικά, μόνο
στο όνομα, παλιά ανάκτορα, πώς άραγε όμορφα, [1395]
αλλά με συμφορές εσωτερικά, με αναθρέψατε˙
τώρα όμως αποδεικνύεται πως είμαι κακός κι από κακούς γονείς.
Ω, τρίστρατο και κρυμμένο φαράγγι,
και δάσος και στενό μες σε τριπλό δρόμο,
που το αίμα του πατέρα μου μου απ’ τα δικά μου χέρια [1400]
ήπιατε, άραγε με θυμάστε ακόμα
ποιες πράξεις έκανα μπροστά σας, ύστερα, όταν ήρθα εδώ,
τι έκανα πάλι; Ω, γάμοι, γάμοι,
εμένα γεννήσατε, κι αφού με γεννήσατε, πάλι
σπείρατε το ίδιο σπέρμα και φανερώσατε [1405]
πατέρες, αδέρφια, παιδιά, αίμα συγγενικό,
νύφες, γυναίκες και μητέρες και όσα
τιποτένια έργα γίνονται ανάμεσα στους ανθρώπους.
Γιατί δεν είναι καλό να λέει κανείς όσα ούτε να κάνει δεν είναι καλό,
για όνομα των θεών, όσο το δυνατό γρηγορότερα εμένα κάπου έξω [1410]
κρύψτε ή σκοτώστε με ή στη θάλασσα
ρίξτε με, για να μη με αντικρίσετε ποτέ πια.
Εμπρός να ‘χετε την αξίωση να αγγίξετε έναν άμοιρο άντρα˙
πειστείτε,μη φοβηθείτε˙ γιατί οι δικές μου συμφορές
κανείς απ’ τους θνητούς δεν μπορεί να υποφέρει, εκτός από μένα. [1415]
