Β’ Κλίση Ουσιαστικών – Γραμματική της αρχαίας ελληνικής γλώσσας

Β’ Κλίση Ουσιαστικών – Γραμματική της αρχαίας ελληνικής γλώσσας

Του Άρη Ιωαννίδη

«Β’  Κλίση Oυσιαστικών»

Τι ουσιαστικά περιλαμβάνει η β’ κλίση;

Αρσενικά και θηλυκά σε: -ος, ουδέτερα σε: -ον, συνηρημένα σε: -ους, αττικόκλιτα αρσενικά και θηλυκά σε: -ως, ουδέτερα σε: -ων  

Ποιες είναι οι καταλήξεις των ασυναίρετων ουσιαστικών της β’  κλίσης;

Δευτερόκλιτα ασυναίρετα ουσιαστικά

Παραδείγματα:

Τι πρέπει να προσέχουμε στη β’  κλίση:

Τα δευτερόκλιτα ασυναίρετα ουσιαστικά είναι μόνο  αρσενικά και θηλυκά σε –ος.  Έχουν τις ίδιες καταλήξεις σε ενικό και πληθυντικό αριθμό (τα ξεχωρίζουμε από το άρθρο).

Σχηματίζουν την κλητική ενικού χωρίς κατάληξη, π.χ. (ὦ) ἄνθρωπε.

Τα ουδέτερα ασυναίρετα ουσιαστικά έχουν τρεις πτώσεις όμοιες (ον.αιτ.κλ.) και στους δύο αριθμούς. Οι άλλες δύο πτώσεις είναι κοινές με τα αρσενικά και θηλυκά.

Το -α των ουδετέρων στη β΄ κλίση είναι βραχύχρονο  π.χ. τὰ δῶρᾰ (η κατάληξη α τῶν ουδετέρων όλων γενικὰ των πτωτικών είναιβραχύχρονη).

Τα οξύτονα (αυτά που τονίζονται στη λήγουσα) και τα παροξύτονα ή προπερισπώμενα (αυτά που τονίζονται στην παραλήγουσα) διατηρούν τον τόνο τους σε όλες τις πτώσεις στην ίδια συλλαβή, π.χ. θεός, ὁδός, λόγος, νῆσος

Τα προπαροξύτονα (αυτά που τονίζονται στην προπαραλήγουσα) στη γενική και δοτική του ενικού και στη γενική, τη δοτική και την αιτιατική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα, π.χ. ἄνθρωπος,  κάμηλος

Συνηρημένα ουσιαστικά β’ κλίσης

Συνηρημένα ονομάζονται τα δευτερόκλιτα ουσιαστικά που είχαν άλλο -ο- ή -ε- πριν από τον χαρακτήρα -ο- και συναιρέθηκαν σε όλες τις πτώσεις

Παραδείγματα: ὁ (ἔκπλοος) ἔκπλους, ὁ (πλόος) πλοῦς, τὸ (ὀστέον) ὀστοῦν

Συναιρέσεις: ο+ο=ου , ο+ε=ου , ο+ῳ=ῳ , ο+οι=οι ,ο+ω=ω , ε+ο=ου , ε+ου=ου , ε+ῳ=ῳ , ε+α=α , ε+ω=ω, ε+οι=οι

Παρατηρήσεις:

Τὰ φωνήεντα ο καὶ ε των συνηρημένων δευτεροκλίτων, όταν ακολουθεί   ο χαρακτήρας ο, συναιρούνται με αυτὸν σὲ ου, διαφορετικά χάνονται κατὰ συναίρεση εμπρὸς απὸ τις καταλήξεις. Όλες οι πτώσεις των συνηρημένων της  β’ κλίσης τονίζονται στην ίδια συλλαβή, στην οποία τονίζεται η ονομαστικὴ του ενικού.

Οι καταλήξεις των συνηρημένων διαφέρουν από εκείνες των ασυναίρετων στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού. Στις πτώσεις αυτές το -ο- και το -ε- συναιρούνται με τον χαρακτήρα -ο- σε-ου-

Όλες οι πτώσεις των συνηρημένων ουσιαστικών της β΄ κλίσης τονίζονται στην ίδια συλλαβή, στην οποία τονίζεται η ονομαστική ενικού. Το ίδιο συμβαίνει αντίθετα με τον κανόνα και στα σύνθετα που πριν από τη συναίρεση ήταν στην ονομαστική του ενικού προπαροξύτονα. 

Τα απλά συνηρημένα παίρνουν στη λήγουσα παντού περισπωμένη. Αν όμως είναι σύνθετα τονίζονται στην παραλήγουσα διατηρώντας τον τονισμό της ονομαστικής ενικού, π.χ. ὁ ἔκπλους,  τοῦ ἔκπλου

Αττική β΄ κλίση (αττικόκλιτα ουσιαστικά σε–ως καὶ –ων, συνηθίζονταν κυρίως στην αττική διάλεκτο)

Πρόκειται για ουσιαστικά της β΄ κλίσης που συνηθίζονταν κυρίως στην αττική διάλεκτο και τα οποία λήγουν όχι σε –ος και –ον, αλλά σε –ως και –ων.

Παρατηρήσεις:

Τὰ αττικόκλιτα ουσιαστικὰ διατηρούν στὶς καταλήξεις όλων των πτώσεων το ω της ονομαστικής καὶ παίρνουν υπογεγραμμένο ι όπου στις αντίστοιχες καταλήξεις της κοινης δεύτερης κλίσης υπάρχει ι (υπογεγραμμένο ή προσγεγραμμένο).

Διατηρούν σ’  όλες τις πτώσεις τον ίδιο τόνο που έχει η ονομαστικὴ του ενικού και στην ίδια συλλαβή.

Tο -ω- υπάρχει σ’ όλες τις καταλήξεις.

Yπάρχει -ῳ- όπου στα ασυναίρετα υπάρχουν καταλήξεις : -ῳ και -οι.

Έχουν κλητικὴ όμοια με ονομαστική.

Όσα τονίζονται στη λήγουσα, οξύνονται (εξαιρούνται : ἡ Κῶς, ὁ ὀρφῶς, ὁ λαγῶς).

Μερικὰ σχηματίζουν την αιτιατικὴ του ενικού χωρὶς το τελικὸ ν, π.χ. την ἄλω, την Κῶ

Παραδείγματα: ὁ πρόνεως, ὁ λεὼς, ἡἅλως, τὸἀνώγεων

_________________________________

Βιβλιογραφία:

1. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Αχιλλέως Α. Τζάρτζανου, Αθήναι 1967
2.  Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Μιχ. Χ. Οικονόμου, ΟΕΔΒ
3. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Νίκος Παππάς, Ελληνοεκδοτική

Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Αρχαία Ελληνικά Λυκείου

1. Αρχαία Α’ Λυκείου, 2. Αρχαία Β’ Λυκείου, 3. Αρχαία Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Γραμματική, 6. Συντακτικό 7. Άγνωστο κείμενο

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Δείτε επίσης

Απόφαση για τις αναθέσεις μαθημάτων των Γυμνασίων και Λυκείων Ε.Α.Ε.

Οι ονοματικοί τύποι του ρήματος, Απαρέμφατο & Μετοχή, Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής

Η θέση του τόνου στα σύνθετα ρήματα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας

«Αρχαία Ελληνικά - Το ρήμα εἰμί: Σύνθετα, Σημασίες, Περιφράσεις, Σύνταξη, Τονισμός», Έρη Ναθαναήλ, Εκδόσεις schooltime.gr

Ανάλυση επιρρηματικής μετοχής (Εναντιωματική–Παραχωρητική) - Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας

Επίθετα Γ΄κλίσης (Ημιφωνόληκτα–Ενρινόληκτα & Υγρόληκτα): Γραμματική της αρχαίας ελληνικής γλώσσας