Μετά τα Ιουλιανά οι ελληνικές κυβερνήσεις για να επικρατήσουν στηρίζονταν στον αμερικανικό παράγοντα και μόνον. Ήταν τότε η εποχή που οι Αμερικάνοι ήθελαν να δώσουν λύση στο κυπριακό με το επιχείρημα «ότι δεν μπορούν εσαεί να εμποδίζουν» τον τούρκικο επεκτατισμό. Ο Μακάριος ήταν ένα «πρόβλημα» για όλους. Οι ελληνικές κυβερνήσεις τον έβλεπαν με καχυποψία, ακόμα και ο Γ. Παπανδρέου. Οι κινήσεις του για ανεξάρτητη πολιτική με την υποστήριξη των αδέσμευτων και της Σοβιετικής ένωσης, δεν άρεσαν καθόλου στην Ελλάδα και θεωρούσαν ότι για χάρη του δεν θα συρθούν σε πόλεμο με την Ελλάδα.
Βέβαια ο Γ. Παπανδρέου δεν είχε υποχωρήσει στις πιέσεις των αμερικανών για διμερείς συνομιλίες με την Τουρκία, πράγμα όμως που έκαναν οι αποστάτες.
Έτσι Δεκέμβρη του 1966, μετά από μυστικές συνομιλίες, υπογράφεται στο Παρίσι πρωτόκολλο με σχέδιο λύσης του κυπριακού, ανάμεσα στους υπουργούς εξωτερικών Ελλάδος και Τουρκίας. Το σχέδιο βασιζόταν στην ένωση με την Ελλάδα, αλλά με πολλά ανταλλάγματα στην άλλη πλευρά. Το πρωτόκολλο δεν εφαρμόστηκε ποτέ, γιατί η τότε κυβέρνηση του Στεφανόπουλου έχασε την πλειοψηφία στην βουλή.
Οι επαφές ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία συνεχίστηκαν λίγους μήνες μετά την επιβολή της χούντας και με τις ανάλογες πιέσεις εκ μέρους του αμερικανικού παράγοντα .
Φτάνουμε στον Σεπτέμβρη του 1967 όταν γίνεται συνάντηση των δυο πλευρών στο Κεσάν και Αλεξανδρούπολη. Η Ελλάδα βρισκόταν σε δύσκολη θέση από πλευράς διαπραγματεύσεων, η άλλη πλευρά το εκμεταλλεύτηκε, με αποτέλεσμα οι συνομιλίες να μην ευοδωθούν.
Η κρίση έφτασε σε οριακό σημείο τον Νοέμβρη του 1967, όταν ο Γρίβας έκανε επιχειρήσεις εναντίον των τουρκοκυπρίων. Το κλίμα είναι έκρυθμο, διαφαίνεται η σοβιετική ανάμειξη από τη μια μεριά και από την άλλη οι Αμερικανοί είχαν πριν λίγο εμπλακεί στην Αραβοϊσραηλινή κρίση και οι Τούρκοι να απειλούν με επέμβαση στο νησί.
Η Ελλάδα θεωρήθηκε υπαίτια της κρίσης και κάτω από ισχυρές πιέσεις προέβη σε υποχωρήσεις. Ο ελληνικός στρατός και ο Γρίβας αποχωρούν από το νησί με αποτέλεσμα να αποδυναμωθεί η αμυντική ικανότητα του νησιού, χωρίς η Τουρκία να αναγκαστεί να δώσει τις απαιτούμενες εγγυήσεις για την εδαφική ακεραιότητα της νήσου.
Οι δυο ηγετικές μορφές Μακάριος και Γρίβας, ενώ είχαν κοινό στόχο, ακολουθούσαν διαφορετικούς δρόμους. Ο Μακάριος πίστευε στη δύναμη της διπλωματίας και του παζαρέματος, ο Γρίβας στον ένοπλο αγώνα.
Ώσπου φτάσαμε στον Ιούλιο του 1974 από την μια μεριά έχουμε την εγκληματική πολιτική μιας χούντας και από την άλλη πλευρά του Αιγαίου μια λαίμαργη επεκτατική πολιτική και ένα νησί να είναι ακόμα σε κατοχή… ξεχασμένο…
Γιώτα Ιωακειμίδου*
Φιλόλογος
