Οι εταίρες έχουν εξέχουσα θέση στην αθηναϊκή κοινωνία. Οι πιο πολλές είναι ξένες, από τα νησιά του Αιγαίου και τις ακτές της Ιωνίας, την Κόρινθο και τη Ναύκρατη. Τις σέβονται και τις τιμούν όσο λίγες γυναίκες στην αρχαιότητα. Γράφει για αυτές ο Διογένης «αι εύμορφοι εταίραι εισίν βασίλισσαι». Ήταν πανέμορφες, έξυπνες, πολύ μορφωμένες και κάποιες ανήλθαν και σε ανώτατα αξιώματα. Συναναστρέφονταν καλλιτέχνες, φιλοσόφους, πολιτικούς, ποιητές. Έχουν θέση σημαντική στην πνευματική και κοινωνική ζωή και επηρέαζαν προφανώς την εξουσία, αφού βρισκόταν πολλές φορές στο περιβάλλον πολιτικών.
Άλλη πόλη όπου βασιλεύουν οι εταίρες είναι η Αλεξάνδρεια. Ο Ηρώνδας, μιμογράφος από την Κω που έζησε τον 3ο αιώνα π.χ. χαρακτηρίζει την Αλεξάνδρεια «οίκο της Αφροδίτης».
Η πιο όμορφη από όλες ήταν η Φρύνη, από τις Θεσπιές. Την είχαν σαν μοντέλο στα διάσημα έργα τους ο Πραξιτέλης και ο Απελλής. Οι Αθηναίοι την αγαπούν σαν θεά. Η πρώτη γυμνή γυναίκα της πλαστικής τέχνης, η Αφροδίτη της Κνίδου του Πραξιτέλη, είχε σαν μοντέλο την Φρύνη. Πολύ φιλοχρήματη ,την παρομοίαζαν με την Χάρυβδη που καταβρόχθιζε πλοία και ναύτες, έτσι και η Φρύνη καταβρόχθιζε περιουσίες εραστών. Είχε πάρα πολλά χρήματα, ώστε να ανοικοδομήσει την ισοπεδωμένη από τον Αλέξανδρο Θήβα. Κλείνοντας θα υπενθυμίσω πως την έσωσε στο δικαστήριο ο ρήτορας Υπερείδης. Κατηγορήθηκε « επί ασεβεία» και κινδύνευε με την ποινή του θανάτου. Ο Υπερείδης κατάφερε να την αθωώσει σκίζοντας τον χιτώνα της και αποκαλύπτοντας το στήθος σε σχήμα κυδωνιού. Άφωνοι οι δικαστές την αθώωσαν.
Άλλη διάσημη εταίρα ήταν η Ασπασία από την Μίλητο. Έξυπνη, όμορφη, μορφωμένη, έγινε σύντροφος του Περικλή που για χάρη της χώρισε την γυναίκα του. Ο Περικλής έβγαινε μόνον για τις κρατικές υποθέσεις και έμενε μαζί της τις περισσότερες ώρες. Ο Πλούταρχος αναφέρει «τόσο πολύ την αγαπούσε, ώστε κάθε φορά που έφευγε από το σπίτι ή γύριζε πίσω, την φιλούσε». Το ζευγάρι διακωμωδούσαν οι Αθηναίοι και οι κωμικοί ποιητές της εποχής. Την κατηγόρησαν για πολλά, ακόμα και σαν υπεύθυνη της έναρξης του πελοποννησιακού πολέμου, με αφορμή την αρπαγή μιας κοπέλας από τους Μεγαρείς. Μεγαλωμένη στην Ιωνία είχε πιο ελεύθερη συμπεριφορά και κατηγορήθηκε και αυτή για ασέβεια στους θεούς. Ο Περικλής κλαίγοντας στο δικαστήριο κατόρθωσε να την αθωώσει.
Σύγχρονη της Ασπασίας, ήταν η Λαΐς η Κορινθία. Ήταν η πιο ακριβή από όλες, γι αυτό έλεγαν «ου παντός πλείν ες Κόρινθον»
Άλλη διάσημη εταίρα ήταν η Θαΐς η Αθηναία. Πανέμορφη και αυτή, όπως όλες άλλωστε, συνόδευε τον Αλέξανδρο. Λέγεται πως σε ένα μεγάλο γλέντι με ποτό και κραιπάλες η Θαΐς φώναξε ότι θέλει σαν Αθηναία να πάρει εκδίκηση καίοντας τα ανάκτορα του Ξέρξη. Ο Αλέξανδρος δεν της χάλασε χατίρι και της έδωσε τη δάδα με την οποία πυρπόλησαν το παλάτι του Ξέρξη. Το περιστατικό διηγούνται ο Πλούταρχος και ο Διόδωρος ο Σικελιωτης.
Ο Αριστοτέλης, όταν πέθανε η γυναίκα του, συζούσε με μια εταίρα την Ερπυλλίδα με την οποία απέκτησε και γιο. Την αγάπησε τόσο πολύ που στην διαθήκη του έγραψε τα εξής: «Επιθυμώ οι εκτελεστές της διαθήκης μου και ο γιος μου να θυμούνται εμένα και την στοργή της Ερπυλλίδας σε μένα».
Οι γυναίκες αυτές έχουν ιδιαίτερα ψυχικά χαρίσματα και πολλές φορές ευγενικό χαρακτήρα. Συνδυασμένα με τη σπάνια ομορφιά τους, τη μόρφωσή τους και την ερωτική τους τέχνη, σαγήνευσαν άντρες πολύ ισχυρούς και απόκτησαν όσα ονειρεύτηκαν: δόξα, πλούτη, εξουσία.
Γιώτα Ιωακειμίδου*
Φιλόλογος
