«Τα κλεμμένα μάρμαρα του Παρθενώνα ποτέ δεν υπήρξαν ελγίνεια»
Γράφει ο Άρης Ιωαννίδης
Από το μεγάλο Αλεξανδρινό ποιητή μας Καβάφη, στην αξέχαστη Μελίνα και σήμερα στην αξιοθαύμαστη πρωτοβουλία έξι ελληνίδων σύγχρονων Καρυάτιδων. Όλοι αυτοί – όπως και πολλοί άλλοι – έχουν ως κοινό τους τον αγώνα που έδωσε ο καθένας – καθεμιά προκειμένου να επαναπατριστούν τα ιερά αυτά μνημεία του πολιτισμού μας .
«Δεν υπάρχουν ελγίνεια μάρμαρα. Υπάρχουν τα μάρμαρα του Παρθενώνα, όπως υπάρχει ο Δαβίδ του Michelangelo, υπάρχει η Αφροδίτη του Da Vinci, υπάρχει ο Ερμής του Πραξιτέλους, υπάρχουν οι Ψαράδες στη Θάλασσα του Turner, υπάρχει η Capella Sixtina. Δεν υπάρχουν ελγίνεια μάρμαρα…» έλεγε κάποτε η Μελίνα Μερκούρη και μάς παρότρυνε μέσα από τους αγώνες της να τα αποκαλούμε «Μάρμαρα του Παρθενώνα». Σήμερα, με εντελώς αδικαιολόγητο τρόπο κάποιοι τα αποκαλούν «Ελγίνεια», χρίζοντας με αυτόν τον τρόπο τον Έλγιν – και κάθε σύγχρονο «Έλγιν» – νόμιμο κάτοχό τους. Και το ανησυχητικό είναι ότι αυτός ο αβάσιμος χαρακτηρισμός έχει υιοθετηθεί από το σύνολο των Ελλήνων .
Πολλά κομμάτια του πολιτισμού μας έχουν χαθεί. Και μάλιστα κάθε μορφής πολιτισμού. Υλικού, ηθικού, πνευματικού… Κάποιοι «φρόντισαν» στο παρελθόν να μας απαλύνουν από το «βάρος» τους. Μερικά από αυτά, βέβαια, φροντίσαμε κι εμείς οι ίδιοι να τα διαγράψουμε από τη ζωή μας.
Ας περιοριστούμε, όμως, στα «Μάρμαρα του Παρθενώνα» που σήμερα κοσμούν με την αίγλη και το αστείρευτο «φως» τους ένα χώρο ξένο, αφιλόξενο κι ασύμβατο σε σχέση με αυτόν για τον οποίο δημιουργήθηκαν πριν από πολλούς αιώνες. Και μιλάμε βέβαια για τον ιερό λόφο της Ακρόπολης, κάτω από τον γαλάζιο αττικό ουρανό που ενέπνευσε τόσους και τόσους να υμνήσουν τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό και τα επιτεύγματά του. Τα Μάρμαρα δεν ήταν ερημικά δημιουργήματα, αλλά τμήμα ενός περίλαμπρου δημιουργήματος, το οποίο υπέστη ουκ ολίγες φορές τη βάναυση αντιμετώπιση πολλών.
Επώνυμοι κι ανώνυμοι στο παρελθόν, αλλά και στις μέρες μας, τάχθηκαν στο πλευρό της ελληνικής γνώμης, διατρανώνοντας την άποψή τους ότι τα Μάρμαρα πρέπει να επιστρέψουν στη γενέτειρά τους. «Φωνή βωόντος εν τη ερήμω»… Ανταπόκριση καμιά… Βλέπετε τα συμφέροντα είναι πολλά και κάθε διαφορετική άποψη και θέση αντικρούεται σθεναρά.
Ανησυχητικό όμως δεν είναι τόσο το γεγονός ότι οι φωνές των Ελλήνων και μη προσκρούουν κάθε φορά πάνω σε αντικρουόμενα συμφέροντα και παγιωμένες εδώ και δεκαετίες αντιλήψεις. Το ανησυχητικό είναι ότι στη συνείδηση κάθε Έλληνα έχει παγιωθεί ο χαρακτηρισμός «Ελγίνεια Μάρμαρα», λες κι ο Έλγιν τα δημιούργησε και δικαιωματικά του ανήκουν. Ο χαρακτηρισμός αυτός δεσπόζει και σε κείμενα έγκριτων αρθρογράφων, δοκιμιογράφων… και μπολιάζει για τα καλά στο μυαλό του ανυποψίαστου αναγνώστη.
Τα ανησυχητικά όμως φαινόμενα δε σταματούν εδώ. Ο μαθητής – τρια πρέπει υπομονετικά να διανύσει μια πορεία δώδεκα συναπτών σχολικών ετών μέχρι να φτάσει στη Γ΄ Λυκείου, όπου λόγω αναλυτικού προγράμματος σπουδών στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, θα μάθει – επιτέλους – ότι κάποτε ο Λόρδος Έλγιν στέρησε από την Ελλάδα και τους Έλληνες ένα κομμάτι του πολιτισμού τους (να ήταν βέβαια κι ο μόνος…).
Πέρα, λοιπόν, από μεμονωμένες πρωτοβουλίες, η αλήθεια είναι ότι ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρξε κάποια οργανωμένη προσπάθεια ενημέρωσης κι ευαισθητοποίησης της ελληνικής κοινής γνώμης γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα. Ίσως για κάποιους «αρμοδίους» το θέμα δεν ήταν και τόσο ιδιαίτερα σοβαρό ή μάλλον δεν «πωλούσε» όσο οι ίδιοι θα ήθελαν…
«Πόσο άθλια, πόσο μοναχική, πόσο άδεια είναι για τον ταξιδιώτη η Αθήνα»… έγραφε κάποτε ο John Galt. «Πόσο άδεια κι άθλια είναι η ζωή κάθε Έλληνα που δεν τιμά και δε σέβεται το παρελθόν του» θα συμπλήρωνα…
