«Ο εκπαιδευτικός ρόλος του μουσείου»
Γράφει ο Βαγγέλης Μπουναρτζής
Η λέξη «παιδεία» είναι συνώνυμη με τα μουσεία ανά τον κόσμο. Ο σκοπός, επομένως, ενός μουσείου σήμερα είναι η εκπαίδευση, είτε με έμμεσο, είτε με άμεσο τρόπο και διαδικασίες. Και μόνο το γεγονός ότι ο επισκέπτης βλέπει ένα έκθεμα, αυτό σημαίνει και υποδηλώνει την απόκτηση γνώσης. Οι εκθέσεις των μουσείων, λοιπόν, είναι αυτές που παίζουν σημαντικό ρόλο κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.
Η τοποθέτηση των εκθεμάτων κατά είδος ή κατά χρονική περίοδο ξετυλίγουν σταδιακά στον επισκέπτη την εξέλιξη της ιστορίας και της παράδοσης, μέσα από μία εσωτερική συνοχή. Έτσι, οι σημασίες κατανοούνται πιο καλά και, παράλληλα, υπάρχει μια λογική αλληλουχία, η οποία «μένει» τελικά στο μυαλό και γίνεται γνώση. Μιλάμε, λοιπόν, για μία μορφή «διήγησης» της έκθεσης των μουσείων, που για την καλύτερη κατανόηση εφαρμόζονται πολλές διδακτικές μέθοδοι μέσα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα είναι ποικίλα και απευθύνονται σε όλα τα είδη του κοινού, όπως επιστήμονες, ευρύ κοινό, τρίτη ηλικία, ΑμεΑ και κυρίως σχολεία. Η ιδέα να επισκέπτονται τα μουσεία και μικρά παιδιά με τα σχολεία τους, γεννήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, με αρχή το μουσείο του Λούβρου. Ο επισκέπτης δεν είναι, πια, ένας παθητικός δέκτης, αλλά δρα ενεργά. Με ποιους τρόπους; Με την συμπλήρωση ερωτηματολογίων, με τη σχεδίαση εκθεμάτων, με το άγγιγμα των αντικειμένων κλπ.
Τα ερωτηματολόγια μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ουσιαστικά, ως σύντομοι οδηγοί για εκμαίευση πληροφοριών και άντληση γνώσης. Με το σχέδιο αποτυπώνεται πιο καλά η οπτική εμπειρία, ενώ το άγγιγμα των αντικειμένων έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την συνειδητοποίηση της ύλης του εκθέματος. Με τους τρόπους αυτούς ο εκπαιδευόμενος οξύνει την κρίση και την φαντασία του, σε συνάρτηση με τη δημιουργικότητα.
Όσον αφορά στους μαθητές και στην επίσκεψή τους σε ένα μουσείο για εκπαιδευτικούς λόγους, αυτή είναι μια πολύ σημαντική παράμετρος. Εκεί είναι, στο μουσείο, που πολύ συχνά γίνεται η σύνδεση των όσων μαθαίνουν στο σχολικό περιβάλλον με την ιστορία και την πραγματικότητα. Η θεωρία των μαθημάτων αποκτά διάσταση αλήθειας απτής. Οι μαθητές, παράλληλα, βλέπουν το έκθεμα και το γνωρίζουν, ενώ παράλληλα εκτιμούν την προσπάθεια του δημιουργού.
Ωστόσο, η επίσκεψη μιας μαθητικής-σχολικής κοινότητας αποτελούμενη από παιδιά σε ένα μουσείο χρειάζεται καλή προετοιμασία. Σήμερα, σε όλον τον κόσμο υπάρχουν διάφορες μέθοδοι δουλειάς και προεργασίας, ώστε να οδηγήσουν στην ενεργό συμμετοχή και τη δραστηριοποίηση του μαθητή μέσα στο μουσείο. Τα ειδικά παιδαγωγικά τμήματα των μουσείων κατευθύνουν και οργανώνουν αυτή τη δουλειά, καθώς αποτελούνται από ειδικευμένους εκπαιδευτικούς στον τομέα αυτό. Απαραίτητα θεωρούνται, η καλή γνώση του σχολικού διδακτικού προγράμματος και η καλή συνεργασία με τον εκπαιδευτικό του σχολείου.
Το μουσείο διευκολύνει τον εκπαιδευτικό με την προμήθεια σχετικού, εκπαιδευτικού υλικού προς ενημέρωση και την συνάντηση για επιμορφωτικά σεμινάρια. Οι εκπαιδευτικοί με τον τρόπο αυτό γνωρίζουν και μαθαίνουν για τις διάφορες μουσειακές συλλογές και ψάχνουν τρόπους προσέγγισης των μαθητών για ενεργό συμμετοχή. Έτσι, ο μαθητής χειρίζεται το μουσείο ως μία τεράστια εγκυκλοπαίδεια.
Η έμπνευση του «Μουσείου Χωρίς Σύνορα» ανήκει στον Andre Malaux και αναφέρεται σε ενέργειες με κινητές εκθέσεις. Με τον τρόπο αυτό, ομάδες που δεν μπορούσαν να πάνε στο μουσείο, είδαν τελικά από κοντά τις μουσειακές συλλογές.
Στις μέρες μας, όλα τα μουσεία του κόσμου έχουν πλέον αναγνωρίσει την εκπαιδευτική σημασία τους προς το κοινό, είτε πρόκειται για ενήλικες, είτε για μικρά παιδιά που φοιτούν σε σχολεία. Είναι ένα μέσο, τόσο απόκτησης γνώσεων, όσο και ολόπλευρης ανάπτυξης της προσωπικότητας.
ΠΗΓΕΣ:
- Ενημερωτική Συνάντηση Μέσης και Δημοτικής Εκπαίδευσης Κεφαλονιάς και Ιθάκης, Αργοστόλι, « Το Μουσείο ως Χώρος παιδείας και η Σχέση του με το Σχολείο.
- Λουκάτος Δ. «Η Σημασία της Μουσειακής Επιμόρφωσης στα Σχολεία μας». Περιοδικό: Κεφαλονιά και Ιθάκη, Τεύχος 1, Μάρτιος 1983.
- Ρετσίλα – Ατζουλάτου Ε. «Το Μουσείο και ο Ρόλος του στην Κοινωνία». Εκδόσεις: Κουλτούρα
