«Το Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα και ο κοινωνικός του ρόλος»
Γράφει ο Βαγγέλης Μπουναρτζής
Κατά την περίοδο 1981 με 1983 στη χώρας μας, επιχειρήθηκε για πρώτη φορά ο σχεδιασμός, η θεσμοθέτηση και η εφαρμογή μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής αλλά και ανάπτυξης της χώρας, µε θεμελιακή τη συμβολή της παιδείας σε όλες τις βαθμίδες. Ψηφίστηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο και εφαρμόσθηκε ο Νόµος Πλαίσιο για τη ∆οµή και τη Λειτουργία των ΑΕΙ (Ν.1268/82). Το Τμήμα έγινε η βασική οργανωτική ομάδα του Πανεπιστημίου. Επίσης, κατοχυρώθηκε νομικά το πανεπιστημιακό άσυλο, θεσμοθετήθηκε η λειτουργία των μεταπτυχιακών σπουδών με αποφάσεις των γενικών συνελεύσεων των Τμημάτων, καθιερώθηκε η λήψη αποφάσεων από τα κυρίαρχα όργανα των Τμημάτων, τη Γενική Συνέλευση και το Διοικητικό Συμβούλιο, ορίστηκε το όριο των 13 εβδομάδων ως διάρκεια των εξαμήνων με 2 εξεταστικές περιόδους, ενώ τέλος θεσμοθετήθηκε η συμμετοχή των φοιτητών στις εκλογές των πρυτάνεων.
Με την είσοδο στον 21ο αιώνα το Πανεπιστήμιο γίνεται μέρος των παγκόσμιων τάσεων. Ο Νόμος 3374/05, «Διασφάλιση της Ποιότητας στην ανώτατη εκπαίδευση», στρέφεται προς την αξιολόγηση των ελληνικών πανεπιστημίων, ενώ περιέχει και θέματα διασφάλισης, ποιότητας καθώς και νέους θεσμούς οικονομικής διαχείρισης. Ο Νόμος 3549/07, «Μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου για τη δομή και λειτουργία των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων», περιείχε διατάξεις σχετικά με συγκεκριμένες υποχρεώσεις των Α.Ε.Ι.: να συντάσσουν τετραετή ακαδημαϊκό-αναπτυξιακό προγραμματισμό, να υπόκεινται σε κοινωνική λογοδοσία, να εφαρμόζουν διαδικασίες διαφάνειας και να θεσπίζουν ανώτατο όριο διάρκειας σπουδών.
Με το πέρασμα λοιπόν του χρόνου, ο θεσμός του Πανεπιστημίου επηρεάζεται από τις οικονομικές συνθήκες. Το Πανεπιστήμιο έρχεται αντιμέτωπο με την εξής κατάσταση: αφενός αναπτύσσεται συνεχώς η τεχνική γνώση και η επιστήμη και αφετέρου γίνεται ολοένα και πιο αισθητή η ανάγκη για ανώτατη εκπαίδευση, ενώ από την άλλη μεριά το Πανεπιστήμιο μεταβάλλεται σε θύμα των οικονομικών συνθηκών.
Με την σειρά της υποχώρησε μπροστά στις νέες συνθήκες και η ευρύτερη λειτουργία του Πανεπιστημίου και σήμερα, τα Πανεπιστήμια αντιμετωπίζονται ως επιχειρήσεις προσφοράς εκπαιδευτικών υπηρεσιών, που οφείλουν να λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες αγοράς. Το επίπεδο σπουδών δεν έχει τη δυνατότητα να έχει ισχύ δίχως τις δυο προηγούμενες βαθμίδες.
Ορισμένα μέλη του Πανεπιστημίου έχουν υποστηρίξει ότι το Πανεπιστήμιο οφείλει να παρέχει μια γενική παιδεία και όχι να παρέχει επαγγελματικές δεξιότητες και εξειδίκευση. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης ίσως να φοβούνται ότι το Πανεπιστήμιο κινδυνεύει να γίνει ένας φορέας κατάρτισης που αφορά κυρίως τη σύνδεση του Πανεπιστημίου με τους κανόνες της αγοράς εργασίας. Από την άλλη μεριά, εκφράζεται η άποψη ότι αναπόσπαστο κομμάτι της αποστολής του Πανεπιστημίου είναι η εκπαίδευση και η κατάρτιση μέσω των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων που προσφέρει.
Μπορούμε να πούμε πως το Πανεπιστήμιο εξακολουθεί να εξυπηρετεί τρεις βασικούς σκοπούς: την παραγωγή της γνώσης, τη μετάδοση της γνώσης και τέλος την κοινωνική δέσμευση. Από αυτούς τους τρεις σκοπούς, η κοινωνική δέσμευση είναι αυτή που εμπλέκει με αμεσότερο τρόπο τους φοιτητές. Έτσι, αναβαθμίζεται η μάθηση και οι φοιτητές αποκτούν δεξιότητες και στάσεις που ενδυναμώνουν την παρουσία τους μέσα στην κοινωνία.
Μέσα λοιπόν από αυτόν τον βασικό σκοπό του Πανεπιστημίου αποδεικνύεται πως αυτό μπορεί να συνδεθεί με άμεσο τρόπο με τις ανάγκες της κοινωνίας. Μέσω της διδασκαλίας και της μάθησης τα Πανεπιστήμια μπορούν να αναπτύξουν μια συνειδητή στάση προς τα πολυάριθμα οικονομικά, εκπαιδευτικά περιβαλλοντικά, ενώ μέσω της έρευνας μπορούν να αντιμετωπίσουν τα παραπάνω προβλήματα. Σημαντική είναι η σχέση που αναπτύσσει το Πανεπιστήμιο με την αγορά εργασίας. Στην περίπτωση του ελληνικού Πανεπιστημίου αυτή η σχέση είναι πολύ περιορισμένη. Ωστόσο και εδώ ο κίνδυνος είναι εμφανής: αλλοίωση του ρόλου του Πανεπιστημίου και εμπορευματοποίησή του ακόμη και στο κομμάτι της έρευνας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Ρόκος, ∆. Αλλαγή στην Παιδεία. Παιδεία για την Αλλαγή, Εκδόσεις Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1981.
- Ρόκος, ∆. Η Εµπειρία απ’ την αλλαγή στα Πανεπιστήμια. Προβλήµατα και Προοπτικές, στο Μνήµη Σάκη Καράγιωργα, Τιµητικός Τόµος Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης Παντείου Πανεπιστημίου, 1988.
- Graham, G. The Institution of Intellectual Values: Realism and Idealism in Higher Education. Exeter: Imprint Academic, 2005.
- Dill, D.D. The management of academic culture: notes on the management of meaning and social integration. Higher Education, 11, 303-320, 1982.
- Stanton, T.K. Introduction’ in Service‐Learning in the Disciplines: Lessons from the Field. Pretoria: Council on Higher Education/JET Education Services, 2008.
