«Η γραφή στην εφηβεία»
Γράφουν: Δανάη Τόγια, Ψυχολόγος – Σοφία Θεοδωροπούλου, Κλινική Ψυχολόγος
Τι είναι η εφηβεία;
Η εφηβεία ορίζεται ως η περίοδος της ανάπτυξης κατά την οποία εξελίσσεται το πέρασμα από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση. Αυτή η μετάβαση χαρακτηρίζεται από σωματικές και ψυχικές αλλαγές.
Η διαδικασία σωματικής κι οργανικής φυσικής ωρίμανσης περιγράφεται με τον όρο “ήβη”, ενώ ο όρος “εφηβεία” περιλαμβάνει τις ψυχικές αλλαγές, οι οποίες επέρχονται με την ήβη.
Η εφηβεία είναι μια περίοδος η οποία είναι δύσκολο να οριοθετηθεί χρονικά ως προς την έναρξη και τη λήξη της. Εξαρτάται από κοινωνικές και πολιτισμικές παραμέτρους. Στην κοινωνία μας φαίνεται ότι παρατείνεται όλο και περισσότερο και δεν περιορίζεται μόνο στην χρονική διάρκεια της ήβης.
H είσοδος στην εφηβεία συμπίπτει με την άφιξη της σεξουαλικότητας. Όσον αναφορά την έξοδο από αυτή, θα λέγαμε πως πραγματοποιείται όταν ο νέος μπορέσει να λύσει τις εσωτερικές του διαμάχες, να προσαρμόσει τα θέλω του, και να επαναπροσδιορίσει την θέση του ως ενήλικας πια.
Η εφηβεία λοιπόν δεν προσδιορίζεται ηλικιακά αλλά είναι ένας χρόνος καθαρά υποκειμενικός και διαφορετικός για τον καθένα. Ενώ η είσοδος είναι προδιαγεγραμμένη για όλους, αντίθετα η έξοδος φαίνεται να είναι προαιρετική.
Τι διακυβεύεται στην εφηβεία;
Η άφιξη της σεξουαλικότητας προκαλεί έντονες εσωτερικές αναταραχές τις οποίες ο έφηβος δεν ξέρει πως να αντιμετωπίσει. Έχει πια το σώμα ενός ενήλικα που κατοικείται από τη σεξουαλική επιθυμία του ενήλικα.Ο ίδιος είναι αντικείμενο της επιθυμίας του άλλου φύλου, ενώ ταυτόχρονα βρίσκει στο σώμα του άλλου φύλου το αντικείμενο της δικής του επιθυμίας. Δυσκολεύεται όμως να αφομοιώσει και να κάνει δική του αυτή τη νέα σχέση με το σώμα του και κατ’επέκταση γεννιέται το ερώτημα της σεξουαλικότητας.
Παράλληλα, αυτές οι αλλαγές τον ωθούν να αναθεωρήσει την σχέση του με τους γονείς του. Έως τότε η σχέση αυτή είχε μια αρμονία. Οι γονείς αποτελούσαν εξιδανικευμένα πρότυπα για το παιδί, παρείχαν σωματική φροντίδα και τρυφερότητα ενώ παράλληλα έθεταν τους κανόνες στους οποίους το παιδί όφειλε να υπακούσει.
Όμως, αυτή η οικογενειακή δομή δεν επαρκεί πλέον για να απαντήσει στα καινούρια ερωτήματα που προκύπτουν στην εφηβεία με την αφύπνιση του σώματος. Ο έφηβος θέτει σε αμφισβήτηση τους γονεϊκούς και κατ‘επέκταση τους κοινωνικούς κανόνες στους οποίους είναι ενταγμένοι οι γονείς του. Αναζητά και διεκδικεί τον ιδιωτικό του χώρο και την προσωπική του ζωή.
Ο έφηβος οφείλει να αφήσει την παιδική ηλικία και στη θέση αυτής να επιθυμήσει καινούρια πράγματα, να επεξεργαστεί νέες σκέψεις, να αλλάξει παλιές συμπεριφορές και να εγκαθιδρύσει νέους δεσμούς. Πρέπει να ξαναπροσδιορίσει την ταυτότητά του και την σχέση με τους γονείς του, τους φίλους του και το άλλο φύλο. Καλείται να εξαφανιστεί ως παιδί και να ξαναγεννηθεί ως ενήλικας.
Χάνει δύο εξιδανικευμένες εικόνες : τη δική του ως παιδί, αντικείμενο αγάπης των γονιών του όπως και την ιδανική εικόνα των γονιών του. Γεννιούνται νέες επιθυμίες που ανταποκρίνονται στις καινούργιες ανάγκες του σώματος.
Ειδομένη έτσι, η εφηβεία αποτελεί μια διαδικασία πένθους και δημιουργίας, όπου ο έφηβος καλείται να βρει τη δική του λύση.
Η γραφή ως λύση
Μπροστά στις αναταραχές που βιώνει, ο έφηβος οφείλει να επινοήσει μια απάντηση η οποία θα εμπεριέχει τα καινούρια δεδομένα που του επιβάλλονται. Με την άφιξη της ήβης, έρχεται αντιμέτωπος με ερωτήματα για τα οποία δεν έχει έτοιμες απαντήσεις. Συχνά, η γλώσσα αποτυγχάνει, οι λέξεις δεν επαρκούν για να εξηγήσουν τις αλλαγές που βιώνει. Αυτή η «ανεπάρκεια» της γλώσσας οδηγεί τους έφηβους να κάνουν χρήση της γλώσσας με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Την εξελίσσουν διαρκώς, επινοώντας καινούριες λέξεις και εκφράσεις. Αυτές οι εφευρέσεις αποτελούν προσπάθειες να βρουν τις λέξεις να διατυπώσουν αυτό που τους συμβαίνει.
Άλλοτε οι έφηβοι καταφεύγουν στην χρήση του γραπτού λόγου, στοχεύοντας την έκφραση αυτού που δεν μπορεί να ειπωθεί. Η συγγραφή στίχων, ποιημάτων, τραγουδιών, τα graffiti, τα λευκώματα και τα ημερολόγια είναι όλα παραδείγματα που συχνά συναντάμε στην εφηβεία κι εμπλέκουν τον γραπτό λόγο.
Η γραφή μπορεί λοιπόν να αποτελέσει λύση για τον έφηβο, επιτρέποντάς του να προσεγγίσει όσα του συμβαίνουν. Γι’αυτό είναι σημαντικό να δημιουργήσουμε έναν χώρο που θα δίνει την ευκαιρία σε όποιο νέο το επιθυμεί να εκφραστεί μέσω του γραπτού λόγου.
_____________________________
Επικοινωνία: 2130429942, therapatelier[at]gmail.com
Η Δανάη Τόγια σπούδασε Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο Université de Nice Sophia-Antipolis στη Γαλλία. Δούλεψε με εφήβους με οικογενειακές και κοινωνικές δυσκολίες κι ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την επιθετικότητα και τη παραβατικότητα κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Έπειτα ασχολήθηκε με την ψυχοθεραπεία ενηλίκων και την τρίτη ηλικία.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ασχολήθηκε με την ένταξη παιδιών σε σχολικό και κατασκηνωτικό πλαίσιο και συμβουλευτική γονέων. Στη συνέχεια εργάστηκε στον Ξενώνα «Αγγέλια» με εφήβους και νέους ενήλικες με αυτισμό και στο ίδρυμα «Η Θεοτόκος» με έφηβους με νοητική υστέριση.
Βρίσκεται σε συνεχή ψυχαναλυτική εκπαίδευση και εποπτεία ενώ από το 2009, είναι ενεργό μέλος της Ακαδημίας Κλινικών Σπουδών της Αθήνας (ΑΚΣΠΑ). Συμμετείχε σε ερευνητικές εργασίες με θεματολογία σχετική με την εφηβεία, τον αυτισμό και τη παιδοψυχολογία.
Σήμερα, συντονίζει θεραπευτικά εργαστήρια, κι αναλαμβάνει ιδιωτικά ψυχοθεραπείες παιδιών, εφήβων κι ενηλίκων καθώς και συμβουλευτική γονέων.
Η Σοφία Θεοδωροπούλου σπούδασε Ψυχολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλινική Ψυχολογία στο Université de Provence, Aix-Marseille I, στη Γαλλία.
Αρχικά, απέκτησε κλινική εμπειρία ως ασκούμενη Κλινική Ψυχολόγος σε δομές ψυχικής υγείας για παιδιά και ενήλικες, στη Γαλλία. Στη συνέχεια, εργάστηκε στο Ελληνικό κέντρο για την ψυχική υγεία και τη θεραπεία του παιδιού και της οικογένειας «Περιβολάκι ΙΙ» . Διατηρεί ιδιωτικό γραφείο, όπου παρέχει ψυχοθεραπεία σε παιδιά, συμβουλευτική γονέων και συντονίζει θεραπευτικά εργαστήρια για παιδιά και εφηβους με ΔΑΔ.
Παρακολουθεί, το ψυχαναλυτικής κατεύθυνσης, εκπαιδευτικό πρόγραμμα, της Ακαδημίας Κλινικών Σπουδών της Αθήνας (ΑΚΣΠΑ).
