«Τα Ακίνητα και η σχέση τους με την Παγκόσμια Κρίση»
Γράφει ο Γρηγόρης Σκάθαρος
Οι σύγχρονες οικονομίες είναι τόσο στενά συνδεμένες μεταξύ τους, ώστε αν μια από αυτές νοσήσει η ασθένεια μεταφέρεται αστραπιαία σε όλες τις υπόλοιπες. Όλοι οι μελετητές συμφωνούν ότι η σημερινή κρίση χρέους ξεκίνησε το 2006 από τις ΗΠΑ και την αδυναμία των πολιτών της να αποπληρώσουν τα στεγαστικά δάνεια που είχαν πάρει. Ακούγεται οξύμωρο και αρκετοί ακόμη αδυνατούν να κατανοήσουν το πώς είναι δυνατό η κρίση των στεγαστικών δανείων σε μια μακρινή χώρα να επηρεάσει το μέγεθος της σύνταξης που θα πάρει στο μέλλον και τις περικοπές στην δημόσια υγεία. Ας πιάσουμε όμως το νήμα της ιστορίας από την αρχή.
Δυστυχώς, η Ευρώπη το 2006 βρίσκεται σε μια κατάσταση απόλυτης ευφορίας. Tα μηνύματα που έρχονται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού αν και είναι ανησυχητικά φαίνεται ότι δεν την αγγίζουν. Κυριαρχεί η άποψη ότι η συνεχής ανάπτυξη των τελευταίων ετών έχει δημιουργήσει ένα δίχτυ προστασίας γύρω από τις οικονομίες της και σαφώς δεν θα ασχοληθεί με μια χούφτα αναξιόπιστων καταναλωτών που δεν μπορούν να είναι συνεπής απέναντι στις υποχρεώσεις τους. Η αυλή της Ευρώπης καιγόταν, αυτή όμως εξακολουθούσε να κοιτάζει αμέριμνη από το παράθυρο της.
Η κατάρρευση άρχισε το 2006 με την πτώση των τιμών των κατοικιών και την αύξηση των μη εξυπηρετούμενων ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου και κατηγορίας alt+A. Τον Απρίλιο του 2007 κήρυξε πτώχευση η New Century Financial Corporation, ένας από τους μεγαλύτερους χορηγούς ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου. Ακολούθησε η πτώχευση της Northern Rock, μεγάλης στεγαστικής τράπεζας του Ηνωμένου Βασιλείου η οποία τελικά δεν μπόρεσε να διασωθεί και κρατικοποιήθηκε το Φεβρουάριο του 2008. Την ίδια τύχη είχαν και οι Fannie Mac και Freddie Mac, δυο μεγάλες στεγαστικές τράπεζες ημιδημόσιου χαρακτήρα οι οποίες μπαίνουν υπό κρατική εποπτεία και αυτές κατά την διάρκεια του 2008.
Η ημερομηνία όμως που έμελλε να αλλάξει το χρηματοπιστωτικό σύστημα και να πάρει την σημερινή του μορφή είναι η 15 Σεπτέμβρη του 2008. Εκείνη την ημέρα η κυβέρνηση των ΗΠΑ αφήνει την Lehman Brothers, με ιστορία 158 ετών, να πτωχεύσει : προφανώς οι αρχές των ΗΠΑ δεν μπορούν να γνωρίζουν ότι αυτό θα πυροδοτούσε το πάγωμα τον πιστώσεων παγκοσμίως και να κάνει την κρίση χρέους, κρίση εμπιστοσύνης. Εδώ νομίζω βρίσκεται και το κομβικό σημείο της κρίσης που ξέσπασε. Έπρεπε η κυβέρνηση των ΗΠΑ να διασώσει την Lehman Brothers; Έχοντας τη γνώση των όσων ακολούθησαν είναι εύκολο να απαντήσουμε με ένα απλό ναι, την εποχή όμως εκείνη κανείς δεν γνώριζε τον βαθμό που οι τράπεζες ήταν εκτεθειμένες στα τοξικά ομόλογα. Όταν αργότερα έγινε η εκκαθάριση της τράπεζας η αρχές βρέθηκαν μπροστά σε ένα βουνό από αυτά. Η επακόλουθη πιστοληπτική υποβάθμιση της AIG, αν και η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε πάρει το μάθημά της και προσπάθησε να την διασώσει με μια ένεση 85 δις δολαρίων, οδήγησε στο απόλυτο μπλοκάρισμα στις διατραπεζικές χρηματαγορές αποκαλύπτοντας τις μικροοικονομικές αδυναμίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η Morgan Stanley και η Goldman Sachs που ακολούθησαν την μοίρα τον υπολοίπων ώθησαν την παγκόσμια οικονομία στην χειρότερη χρηματοπιστωτική κρίση κα ύφεση από την δεκαετία του 1930.
Τις συνέπειες των πιο πάνω γεγονότων τις βιώνουμε σήμερα και, όπως δείχνουν τα πράγματα, θα βιώνουμε για πολλά ακόμη χρόνια. Ο σεισμός του 2006 τραντάζει ακόμη τα θεμέλια της παγκόσμιας οικονομίας και θέτει τις κυβερνήσεις όλων των κρατών μπροστά στα άμεσα προβλήματα που δημιούργησε η τεράστια οικονομική συρρίκνωση εξαιτίας της παγκόσμιας ύφεσης. Το πρώτο μεγάλο πρόβλημα που δημιουργήθηκε είναι αυτό της ανεργίας. Τα ποσοστά της ανεργίας σε Ευρώπη και Αμερική καλπάζουν πλέον σε διψήφια ποσοστά με αυτά των νέων να ξεπερνούν σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες το 30%. Η οικονομική κρίση επέφερε απώλεια χιλιάδων εργασιακών θέσεων οι οποίες δεν γίνεται να αναπληρωθούν με μια χλιαρή οικονομική ανάπτυξη. Η αύξηση της ανεργίας -και ειδικά της μακροχρόνιας, όπως δυστυχώς συμβαίνει και στην χώρα μας- οδηγεί στην αύξηση των μη εξυπηρετούμενων ενυπόθηκων δανείων και των πτωχεύσεων. Οι πλειστηριασμοί ακινήτων παρουσιάζουν αύξουσα πορεία τα τελευταία χρόνια και αναμένεται να αυξηθούν ακόμη περισσότερο όσο η κρίση βαθαίνει. Οι τράπεζες δεν ενδιαφέρονται για ακίνητα και δημοπρασίες, ο λόγος δημιουργίας και ύπαρξης τους είναι η αγορά και πώληση χρήματος. Εδώ παρουσιάζεται το φαινόμενο της αρνητικής ανάδρασης, δηλ. το ήδη εξασθενημένο τραπεζικό σύστημα παρουσιάζει μια μειωμένη διάθεση στην χορήγηση δανείων κάτι το οποίο με την σειρά του οδηγεί σε νέα συρρίκνωση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Ο φόβος των τραπεζών ότι οι καταναλωτές δεν θα μπορέσουν να αποπληρώσουν τα δάνεια έκλεισε τις κάνουλες του χρήματος που έρρεαν στην πραγματική οικονομία.
Ένα δεύτερο φαινόμενο που δημιούργησε η κρίση και θα το βιώσουν οι νεώτερες γενιές στο μέλλον είναι η δραματική μείωση των συντάξεων. Η συνεχιζόμενη κρίση εξανέμισε το ενεργητικό των ταμείων και τα αποθεματικά τους ( κάτι ανάλογο συνέβη και με το περίφημο PSI αφού μετά το αναγκαστικό κούρεμα τα ασφαλιστικά ταμεία έχασαν τις καταθέσεις τους). Οι δυτικές χώρες έχουν μεγάλη παράδοση στην συνταξιοδοτική πρόνοια αλλά κατά τις τελευταίες δυο δεκαετίες έχουν περικοπές στην δημόσια ασφάλιση και δόθηκαν κίνητρα στους ενδιαφερόμενους να επιλέξουν ιδιωτικά προγράμματα ασφάλισης ( κάτι που τους τελευταίες μήνες άρχισε δειλά – δειλά να ακούγεται και στην Ελλάδα). Η γήρανση του πληθυσμού -που συνεπάγεται αυξημένες συνταξιοδοτικές δαπάνες- σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση θα αποτελέσει ένα πραγματικό τεστ αντοχής για τα δημόσια οικονομικά όλων των Ευρωπαϊκών χωρών τα επόμενα χρόνια. Αν και δεν είναι εύκολο να κάνουμε μακροχρόνιες προβλέψεις τα στοιχεία δείχνουν ότι η μείωση των συντάξεων θα αποτελέσει μονόδρομο για τις δυτικές οικονομίες τα επόμενα χρόνια.
__________________________________________________________
Δείτε ακόμη: «Μαθήματα Οικονομίας…» του Γρηγόρη Σκάθαρου
