SPQR: Το όραμα της Ρώμης
Γράφει ο Γρηγόρης Σκάθαρος
«Έχουν περάσει πάνω από 600 χρόνια από την πτώση της Ρώμης, και όμως, η άποψη μας για τον κόσμο δεν διαφέρει και πολύ από αυτή που επικρατούσε τα χρόνια εκείνα. Ο κόσμος μας έχει περιχαρακωθεί από τους αετούς που έφεραν μαζί τους οι λεγεώνες. Η απόφαση της Ρώμης να σταματήσει την επέκτασή της στον Ρήνο θεωρώντας ότι πέραν αυτού δεν υπήρχαν οικονομικά οφέλη διαμόρφωσε την ιδέα της Ευρώπης που έχουμε ακόμη και σήμερα…»
Θα ξεκινήσουμε το σημερινό μας σημείωμα με ένα μικρό πείραμα. Ρωτήστε κάποιον φίλο σας να σας απαντήσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα μπορεί στην ερώτηση: « πες μου μια Ευρωπαϊκή χώρα » – μπορείτε να το κάνετε και στον εαυτό σας αν θέλετε. Η πιθανότητα να σας πει την Πολωνία είναι μηδαμινή. Γιατί άραγε; Δεν ανήκει η Πολωνία στην μεγάλη Ευρωπαϊκή οικογένεια; Δεν την συνδέει η πολύχρονη ιστορία της με την Ευρώπη; Η επιλογή της Πολωνίας ήταν τυχαία. Το ίδιο μάλλον συμβαίνει και με όλες τις ανατολικές χώρες. Νομίζω ότι η πιθανότητα να πάρετε μια απάντηση του τύπου Γαλλία, Ιταλία ή Ισπανία είναι πολύ πιο αυξημένη ακόμη και από αυτή της Γερμανίας. Τι είναι όμως αυτό που μας οδηγεί στο να θεωρούμε κάποιες χώρες περισσότερο Ευρωπαϊκές από κάποιες άλλες;
Η απάντηση στα πιο πάνω ερωτήματα είναι: η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία! Η Ρώμη βρίσκεται παντού ολόγυρά μας, βρίσκεται κάτω από κάθε μεγάλη Ευρωπαϊκή πόλη, όπως και στις ερήμους της Αφρικής και σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Η ιδέα της Ρώμης βρίσκεται ακόμη στο ασυνείδητο του Δυτικού μας πολιτισμού. Όπως ακριβώς η ευδιάκριτη Ρωμαϊκή οδοποιία διασχίζει τη Ευρώπη, έτσι και το βαθύ ανεξίτηλο αποτύπωμα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας διατηρείται πάνω στον δυτικό πολιτισμό μας.
Έχουν περάσει πάνω από 600 χρόνια από την πτώση της Ρώμης, και όμως, η άποψη μας για τον κόσμο δεν διαφέρει και πολύ από αυτή που επικρατούσε τα χρόνια εκείνα. Ο κόσμος μας έχει περιχαρακωθεί από τους αετούς που έφεραν μαζί τους οι λεγεώνες. Η απόφαση της Ρώμης να σταματήσει την επέκτασή της στον Ρήνο θεωρώντας ότι πέραν αυτού δεν υπήρχαν οικονομικά οφέλη διαμόρφωσε την ιδέα της Ευρώπης που έχουμε ακόμη και σήμερα. Ίσως η Ευρωπαϊκή ιστορία να ήταν εντελώς διαφορετική αν ο Βάρος δεν έχανε τις λεγεώνες του στα σκοτεινά Γερμανικά δάση και οι λεγεώνες έστηναν τους αετούς τους πιο μακριά. Το σύμβολο της Ρώμης ήταν η λύκαινα που βυζαίνει τον Ρωμύλο και τον Ρώμο, και συμβόλιζε την αγάπη και την προστασία που πρόσφερε η Ρώμη στους πολίτες της. Το πραγματικό όμως σύμβολο της αυτοκρατορίας είναι ο αετός.
Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας πολλοί ήταν αυτοί που προσπάθησαν να σφετεριστούν το σύμβολο της και να δημιουργήσουν την Νέα Ρώμη. Από τον Καρλομάγνο και τον Κάιζερ μέχρι τον Μουσολίνι και τον Χίτλερ ο αετός της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας είναι το σύμβολο που χρησιμοποιήθηκε για να υποδηλώσει την Αναγέννηση και την δύναμη που ευελπιστούσαν να προσδώσουν στα έθνη τους. Η PAX ROMANA ακόμη μας στοιχειώνει, με τελευταίο παράδειγμα τις ΗΠΑ που μάταια προσπαθούν να πείσουν ότι είναι οι συνεχιστές της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Κατά την προεκλογική περίοδο ο σημερινός Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα εμφανιζόταν να μιλά κάτω από μια πιστή απομίμηση του αετού που έφεραν οι Ρωμαϊκές λεγεώνες και στο βάθος μια σειρά από κίονες. Ο συνειρμός που γεννιόταν ήταν άμεσος: “ εμείς είμαστε η Νέα Ρώμη και θα εγκαθιδρύσουμε την PAX AMERIKANA”. Αυτό είναι και ένα από τα κλισέ των πολιτικών αναλύσεων, ότι η Αμερική είναι ο διάδοχος της Ρώμης . Δεν γνωρίζω αν αυτό είναι αλήθεια, αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι η Αμερική το πιστεύει και, δυστυχώς, με βάση αυτό πορεύτηκε τα τελευταία χρόνια.
Από την άλλη πλευρά και από πολλές απόψεις, η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να θεωρηθεί ως ο κληρονόμος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας – μια προσπάθεια να ενοποιηθεί αυτή η τεράστια , ανόμοια και ετερόκλητη ήπειρος με τον τρόπο που το έκαναν οι Ρωμαίοι, να δημιουργηθεί μια ενιαία αγορά, ένα ενιαίο νόμισμα, μια πολιτική ένωση. Η διαφορά, φυσικά, είναι ότι αυτή τη φορά δεν το κάνουμε με τη βία και την αιματοχυσία, αλλά με το φιλικό δέλεαρ της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ένας νους , μια βούληση, μια κυβέρνηση! Plurimae gentes, unus populus – πολλά έθνη, ένας λαός. Πότε ήταν η τελευταία φορά που η ήπειρος είχε αυτά τα χαρακτηριστικά; Ποτέ, μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Θα αναφερθούμε πολλές φορές, στα μελλοντικά μας σημειώματα, στην Ρώμη και στην κληρονομιά που άφησε στην Ευρώπη και στο πως αυτή επηρεάζει ακόμη τη σύγχρονη Ευρωπαϊκή σκέψη, αλλά κυρίως αυτό που πρέπει να μας προβληματίσει είναι το αν η σκέψη αυτή είναι ακόμη επίκαιρη ή αν πρέπει να την εγκαταλείψουμε. Μολονότι το σημερινό μας θέμα δεν ήταν καθαρά οικονομικό, θεωρήσαμε σκόπιμο να αναφερθούμε σε αυτό γιατί επηρεάζει άμεσα την οικονομική ζωή όχι μόνο της Ευρώπης αλλά και του κόσμου ολόκληρου.
