Από τους Φυσιοκράτες στον Κέυνς
Γράφει ο Γρηγόρης Σκάθαρος
Αναμφίβολα την μεγαλύτερη επίδραση στην οικονομική θεωρία άσκησε ο John Maynard Keyns ( Τζον Μεϊναρντ Κέϊνς ), που με το βιβλίο του «Η Γενική Θεωρία της Απασχολήσεως, Τόκου και Χρήματος» έβαλε τις βάσεις της σύγχρονης Μακροοικονομικής θεωρίας και πολιτικής. Η Κεϋνσιανή θεωρία θεμελιώνεται πάνω στην κριτική που άσκησε ο Keyns επί των θεωριών των προκατόχων του. Πριν όμως ασχοληθούμε με τον Keyns και τη θεωρία του ας δούμε το τοπίο της οικονομικής επιστήμης που προϋπήρχε και τις θέσεις που αυτό υποστήριζε.
Τα πρώτα υποτυπώδη οικονομικά συστήματα τα βρίσκουμε στα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και κυρίως στα κείμενα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Αλλά, οι κύριοι θεμελιωτές της οικονομικής επιστήμης θεωρούνται οι φυσιοκράτες (1750 – 1775), οι οποίοι αναπτύσσουν το φυσιοκρατικό μακροοικονομικό σύστημα το οποίο τόνιζε την σημασία της αγροτικής παραγωγής στην οικονομία.
Οι φυσιοκράτες προετοίμασαν το έδαφος για την εμφάνιση της κλασσικής σχολής της Πολιτικής οικονομίας. Όλη η κλασσική σχολή περιστρέφεται γύρω από το έργο του Adam Smith (Ανταμ Σμίθ), Ο Πλούτος των Εθνών. Οι κλασσικοί ( Adam Smith, Thomas Malthus, James Mill, J.B. Say, Ricardo κ.α ) δίνουν βαρύτητα στην αύξηση της προσφοράς των προϊόντων που θα οδηγήσει σε αύξηση του πλούτου της κοινωνίας και την παροχή κινήτρων για την άνοδο της απασχόλησης και του κεφαλαίου. Ο τρόπος για να επιτύχουμε τα παραπάνω; Περιορισμός των φόρων, ενθάρρυνση των αποταμιεύσεων και των επενδύσεων και το κυριότερο απ’ όλα περιορισμό των δραστηριοτήτων του κράτους στην οικονομία. Το invisible hand ( αόρατο χέρι ) είναι αυτό που ρυθμίζει την αγορά και επιφέρει την ισορροπία.
Έτσι σύμφωνα με την κλασσική σχολή η ανεργία δεν μπορεί να υπάρξει αφού στο τέλος η οικονομία θα οδηγηθεί σε συνθήκες πλήρης απασχόλησης των παραγωγικών συντελεστών. Τυχόν εμφάνιση της ανεργίας θα μπορούσε να καταπολεμηθεί μέσω της μείωσης των μισθών. Η κλασσική σχολή , εκτός του Μάλθους, δεν θεωρούσε τις οικονομικές κρίσεις σοβαρό πρόβλημα γιατί, σύμφωνα με το Νόμο του Say, στο τέλος η συνολική προσφορά θα ισορροπούσε με τη συνολική ζήτηση.
Το Μαρξιστικό μακροοικονομικό σύστημα αναπτύσσεται παράλληλα με το κλασσικό. Ο Μαρξ ασκώντας κριτική στην κλασσική θεωρία απορρίπτει το αόρατο χέρι και τον Νόμο του Say και επικεντρώνεται στις οικονομικές κρίσεις και την ανεργία. Ο Μαρξ είναι ο πρώτος που επιχειρεί να μελετήσει συστηματικά τις οικονομικές κρίσεις και να βρει τι είναι αυτό που τις γεννά. Ο Μαρξ εντόπισε τρείς βασικές αιτίες που δημιουργούν αυτές τις κρίσεις: πρώτον, θεώρησε ότι τις κρίσεις τις παράγει το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα και ότι είναι εγγενές του φαινόμενο. Δεύτερον, η υπερσυσσώρευση κεφαλαίου έχει σαν αποτέλεσμα να παρατηρείται φθίνουσα τάση στο ποσοστό του κέρδους . Μια Τρίτη αιτία των οικονομικών κρίσεων είναι κατά τον Μαρξ είναι η κλαδική ανισορροπία του καπιταλιστικού συστήματος. Η ανισορροπία και η έλλειψη αρκετής ζητήσεως σε σχέση με την προσφορά μπορούν να επηρεάσουν δυσμενώς τη διαδικασία της αναπαραγωγής και να συμβάλλουν στη δημιουργία κρίσεων.
Συμπερασματικά η θεωρία του Μαρξ περί των οικονομικών κρίσεων θεωρεί την ανεργία σαν ένα ενδογενές φαινόμενο του συστήματος της οικονομίας. Με τη βασική αυτή θέση της Μαρξιστικής θεωρίας συμφωνεί και η Κεϋνσιανή θεωρία. Η ουσιαστική τους όμως διαφορά είναι στο ότι ο Μαρξ θεωρούσε τις κρίσεις αυτές αναπόφευκτες και ότι τελικά θα οδηγήσουν τις μάζες στην ανατροπή του συστήματος. Πρόκειται για την διαλεκτική δυναμική του ιστορικού υλισμού η οποία θα οδηγήσει αναπόδραστα στην αντικατάσταση του καπιταλισμού από ένα νέο σύστημα.
Η θεωρίες των Νεοκλασικών δεν διαφέρουν πολύ από εκείνες της κλασσικής σχολής. Η ανάλυσή τους επικεντρώνεται στην γενική ισορροπία ( βραχυχρόνια και μακροχρόνια ) και αυτό με την σειρά του αποκλείει την κρατική παρέμβαση.
Αυτές ήταν οι βασικές οικονομικές σχολές μέχρι την εμφάνιση της Κεϋνσιανής θεωρίας. Μετά τον Κεϋνς, η οικονομική θεωρία δεν θα ήταν ποτέ ίδια, αποτέλεσε το σημείο τομής στην ανάλυση και αντιμετώπιση της οικονομίας ως σύνολο και έθεσε τα θεμέλια για μια επιστημονική, πλέον, προσέγγισή της. Για τον Κεϋνς θα έχουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε και άλλες φορές, αφού θα πρέπει να αναλύσουμε βαθύτερα το έργο του μιας και οι σύγχρονες οικονομίες ακόμη ακολουθούν τις «υποδείξεις» του.
