«Η Οικονομική Επιστήμη και… η Οικονομική Κρίση, Α’μέρος»
Γράφει ο Γρηγόρης Σκάθαρος
«Φοροτεχνικός σε κανάλι εθνικής εμβέλειας καλείται να απαντήσει σε ερωτήματα οικονομικής φύσης που σίγουρα ξεπερνούν τις δυνατότητές του, δημοσιογράφοι που οι οικονομικές τους γνώσεις κυμαίνονται στο επίπεδο μαθητή λυκείου, καθηγητές πανεπιστημίου που εκφράζουν απόψεις που απηχούν τον πολιτικό χώρο στον οποίο κινούνται, αυτά και άλλα πολλά παραδείγματα έχουν κάνει τον κόσμο να χάσει την εμπιστοσύνη του στην οικονομική επιστήμη και να την θεωρεί κάτι που μοιάζει με τυχερό παιχνίδι. Κι όμως όχι! Η οικονομική είναι επιστήμη εφάμιλλη των μαθηματικών και της φυσικής, έχει σύστημα και μεθοδολογία, νόμους και κανόνες…»
Tι είναι τελικά η οικονομική; Είναι επιστήμη; Ο ρόλος των οικονομολόγων θα πρέπει να είναι συμβουλευτικός ή πρέπει η κοινωνία να ακολουθεί τις υποδείξεις τους; Η αλήθεια είναι ότι τα δύο τελευταία χρόνια οι οικονομολόγοι και η οικονομική επιστήμη έχουν δεχθεί ένα ισχυρό πλήγμα. Το όνομα του πλήγματος αυτού είναι «κρίση». Γιατί δεν προβλέφθηκε; Γιατί οι οικονομολόγοι υποτίμησαν την κρίση και δεν έκαναν τις απαιτούμενες ενέργειες ώστε να μειώσουν τις επιπτώσεις της; Γιατί απέτυχαν παταγωδώς να υπολογίσουν τους συστημικούς κινδύνους; Και σε τελική ανάλυση, αν είναι επιστήμη πως γίνεται να υπάρχουν για το ίδιο θέμα τόσες διαφορετικές απόψεις;
Η μελέτη της οικονομικής μπορεί να διακριθεί σε δύο κατηγορίες: την «θετική» και την «κανονιστική» οικονομική. Ο στόχος της θετικής οικονομικής είναι η ερμηνεία του τρόπου με τον οποίο οι κοινωνία αποφασίζει για την κατανάλωση, την παραγωγή και την ανταλλαγή των αγαθών. Όσο και αν φαίνεται περίεργο οι τρείς πιο πάνω ενέργειες είναι αυτές που περιγράφουν το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας. Ο σκοπός της οικονομίας είναι τα αγαθά. Η οικονομική επιστήμη προσπαθεί να δημιουργήσει τα εργαλεία – που τις περισσότερες φορές δανείζεται από τις άλλες επιστήμες και κυρίως τα μαθηματικά – ώστε να μπορεί να προβλέψει τις αντιδράσεις της οικονομίας σε μια αλλαγή των συνθηκών. Το αντικείμενο της κανονιστικής οικονομικής είναι τελείως διαφορετικό. Η κανονιστική οικονομική διατυπώνει προτάσεις οι οποίες βασίζονται σε προσωπικές αξιολογικές κρίσεις.
Οι ασχολούμενοι με την θετική οικονομική θα πρέπει να λειτουργούν ως ανεξάρτητοι επιστήμονες. Την θετική οικονομική δεν την ενδιαφέρει το τι είναι «καλό», αλλά την απασχολεί η πραγματική λειτουργία της οικονομίας. Σε αυτό το επίπεδο ανάλυσης δεν υπάρχει πεδίο για ανάπτυξη προσωπικών αξιολογικών κρίσεων. Στο ότι η επιβολή ενός φόρου σε ένα αγαθό θα αυξήσει την τιμή του συμφωνούν όλοι οι οικονομολόγοι. Η ερώτηση όμως που θέτει η κανονιστική οικονομική για το αν δηλαδή ο φόρος είναι επιθυμητός ή όχι, είναι εντελώς διαφορετική.
Η διάκριση μεταξύ θετικής και κανονιστικής οικονομικής ενώ θα έπρεπε να είναι, και είναι πολύ εύκολη, έχει γίνει το τελευταίο διάστημα δύσκολη και δυσδιάκριτη. Τα ΜΜΕ δεν είναι άμοιρα ευθυνών για το φαινόμενο αυτό. Οι διάφοροι οικονομολόγοι που καλούν στους τηλεοπτικούς σταθμούς ή και που γράφουν στις εφημερίδες πολλές φορές, ενώ εκφράζουν προσωπικές, υποκειμενικές αξιολογικές κρίσεις πάνω σε διάφορα οικονομικά ζητήματα τα παρουσιάζουν σαν πορίσματα και αξιώματα της οικονομικής. Φοροτεχνικός σε κανάλι εθνικής εμβέλειας καλείται να απαντήσει σε ερωτήματα οικονομικής φύσης που σίγουρα ξεπερνούν τις δυνατότητές του, δημοσιογράφοι που οι οικονομικές τους γνώσεις κυμαίνονται στο επίπεδο μαθητή λυκείου, καθηγητές πανεπιστημίου που εκφράζουν απόψεις που απηχούν τον πολιτικό χώρο στον οποίο κινούνται, αυτά και άλλα πολλά παραδείγματα έχουν κάνει τον κόσμο να χάσει την εμπιστοσύνη του στην οικονομική επιστήμη και να την θεωρεί κάτι που μοιάζει με τυχερό παιχνίδι. Κι όμως όχι! Η οικονομική είναι επιστήμη εφάμιλλη των μαθηματικών και της φυσικής, έχει σύστημα και μεθοδολογία, νόμους και κανόνες… Είναι σε τελική ανάλυση μία από τις πιο βασικές επιστήμες.
Με αυτά απαντήσαμε στο πρώτο σκέλος του αρχικού μας ερωτήματος για την οικονομική επιστήμη και τον ρόλο των οικονομολόγων. Στο δεύτερο μέρος θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια εξήγηση για την κρίση και γιατί αυτή δεν προβλέφθηκε.
Διαβάστε ακόμη: Η Οικονομική Επιστήμη και… η Οικονομική Κρίση, Β’μέρος
