«Πως ο κανόνας του χρυσού έχασε τη λάμψη του»
Γράφει ο Γρηγόρης Σκάθαρος
Έντονη είναι η συζήτηση στις μέρες μας για την ανάγκη ή όχι επιστροφής στον κανόνα του χρυσού. Τι είναι όμως αυτός ο κανόνας; Γιατί αναφέρεται όλο και πιο συχνά; Πότε χρησιμοποιήθηκε και γιατί τον εγκαταλείψαμε; Υπάρχει πιθανότητα να χρησιμοποιηθεί ξανά στο μέλλον; Στα ερωτήματα αυτά θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια απάντηση.
Ο κανόνας του χρυσού έπαψε να ισχύει ουσιαστικά από το 1931, όταν η Βρετανία και οι Σκανδιναβικές χώρες αποχώρησαν από αυτόν, κατανοώντας ότι η συνεχιζόμενη πρόσδεσή τους στον κανόνα θα είχε καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία τους. Ο τυπικός θάνατος του κανόνα ήρθε το 1932 όταν η κυβέρνηση Roosvelt αποφάσισε να βγάλει τις ΗΠΑ από τον κανόνα του χρυσού για να μπορέσει να αντιμετωπίσει την ύφεση που προκλήθηκε στην οικονομία από το κραχ του 1929.
Ο κανόνας του χρυσού έχει τρία χαρακτηριστικά: Πρώτον, η κυβέρνηση κάθε χώρας καθορίζει την τιμή του χρυσού σε εγχώριο νόμισμα. Δεύτερον, η κυβέρνηση εγγυάται ότι θα αγοράζει και θα πουλάει όσο χρυσό επιθυμούν να ανταλλάξουν οι πολίτες στην τιμή που έχει καθοριστεί. Τρίτον, οι κυβερνήσεις δεσμεύτηκαν να προσδέσουν την ποσότητα του χρήματος που τυπώνουν με μια προκαθορισμένη ποσότητα χρυσού. Οι κυβερνήσεις μπορούσαν να τυπώσουν χρήμα μόνο αγοράζοντας χρυσό από το κοινό.
Ο κανόνας του χρυσού ίσχυε στο μεγαλύτερο μέρος του δέκατου ένατου αιώνα και στις αρχές του εικοστού αιώνα. Το μεγάλο του πλεονέκτημα ήταν ότι συνδεόταν στενά με την ποσότητα του χρυσού που κάθε κυβέρνηση όφειλε να έχει στα θησαυροφυλάκια της και έτσι απέκλειε την αύξηση χρήματος. Αυτό δεν επέτρεπε την εμφάνιση υψηλών ρυθμών πληθωρισμού. Το βασικό όμως μειονέκτημά του ήταν η εμφάνιση υψηλών ποσοστών ανεργίας και ο μεγάλος χρόνος που χρειαζόταν το οικονομικό σύστημα να αντιδράσει σε μια πτώση της συνολικής ζήτησης. Άρα οι οικονομίες ήταν εκτεθειμένες σε μεγάλες και βαθιές υφέσεις.
Έχοντας κατά νου το μεγάλο οικονομικό κραχ το 1929 μπορούμε να φτάσουμε στο συμπέρασμα ότι ο κανόνας του χρυσού δεν είναι η κατάλληλη μέθοδος αντιμετώπισης μεγάλων κρίσεων. Είναι αυτός που απαγόρευσε στις κυβερνήσεις των κρατών το 1929 να πράξουν ότι έκαναν οι κυβερνήσεις το 2008, όταν στα πρόθυρα της κρίσης, έκοψαν χρήμα και έτσι προστάτευσαν την παγκόσμια οικονομία από το να βυθιστεί σε ένα υφεσιακό χάος. Η καθυστερημένη αντίδραση, βέβαια , της κυβέρνησης Roosvelt δεν ανέκοψε την ύφεση στην αμερικάνικη οικονομία. Αυτή θα έπρεπε να περιμένει ακόμη 10 χρόνια μέχρι που ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος αύξησε κατακόρυφα την παραγωγή και κατά συνέπεια μείωσε την ανεργία βγάζοντας την αμερικάνικη οικονομία από το τέλμα που είχε βυθιστεί.
Άρα λοιπόν, ο κανόνας του χρυσού και εφαρμόστηκε και εγκαταλείφτηκε. Γιατί όμως εξακολουθεί να ασκεί τόση γοητεία; Γιατί τόσοι άνθρωποι συνεχίζουν να ορκίζονται στο όνομά του; Ακριβής απάντηση δεν υπάρχει. Οι λόγοι είναι κυρίως ψυχολογικοί. Οι περισσότεροι αδυνατούν να δεχθούν ότι το χρήμα που κυκλοφορεί και που με τόση ευλάβεια συγκεντρώνουν δεν έχει πια αντίκρισμα σε κάτι τόσο σπάνιο και ακριβό όπως ο χρυσός. Όλοι μας έχουμε συναντήσει άτομα – δυστυχώς κάποια από αυτά έχουν και τηλεοπτικό βήμα για να ξεδιπλώσουν την άγνοια τους- που αφού πρώτα υποστηρίζουν μετά μανίας τον κανόνα του χρυσού μετά απορούν γιατί οι κυβερνήσεις δεν κόβουν χρήμα!
