«Εγώ μόνος μπορώ να σώσω τη Γη;»
Γράφει η Δήμητρα Ανδρίτσιου
Ως ωχαδερφισμός εννοείται η παθητική στάση κάποιου με σκοπό την αποφυγή των ευθυνών του ή του καθήκοντός του. Προέρχεται από τη φράση Ωχ αδερφέ! που δηλώνει αδιαφορία και αναλγησία για τα γενικότερα προβλήματα. Παραβάλλεται με τον όρο ζαμανφουτισμός, ο οποίος προέρχεται από τη γαλλική έκφραση jem‘ enfous (στα παλιά μου τα παπούτσια).
(ορισμός του ωχαδερφισμού από Wikipedia.com)
Απορείτε γιατί ένα άρθρο για το περιβάλλον ξεκινάει με την ετυμολογία του όρου του ωχαδερφισμού; Η απάντηση είναι πως αυτή είναι η στάση των περισσότερων Ελλήνων (και άλλων λαών σίγουρα) απέναντι στα προβλήματα του περιβάλλοντος.
Η δικαιολογία τα τελευταία 5 χρόνια για τη στάση αυτή είναι η οικονομική κρίση. Είναι δυνατόν να ασχολούμαστε με τα δέντρα που καίγονται, ή με την καφέ αρκούδα που απειλείται με εξαφάνιση όταν έχουμε σοβαρότερα προβλήματα;
«Άσε μας κοπέλα μου! Εδώ δεν έχουμε να φάμε. Το περιβάλλον θα σκέφτομαι τώρα;»
Αλλά και πιο πριν, όταν η οικονομική κρίση φάνταζε ανέκδοτο, η πλειοψηφία των ανθρώπων βρισκόταν σε άγνοια και άρνηση. Οι αντιδράσεις ποίκιλαν όταν πληροφορούσες τους ανθρώπους για τα οικολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Από ένα στιγμιαίο βλέμμα λύπης και απάντηση του στυλ «αχ, ναι, τι κρίμα» που σε κλάσματα δευτερολέπτου είχε αντικατασταθεί από τις συνηθισμένες σκέψεις για το φαγητό της ημέρας, το λογαριασμό της ΔΕΗ που έπρεπε να πληρωθεί κτλ μέχρι την πλήρη αδιαφορία και άρνηση και απαντήσεις του τύπου «εγώ θα σώσω τον πλανήτη; Άντε, παράτα με».
Οι περισσότεροι άνθρωποι όταν ακούμε ή βλέπουμε τη λέξη περιβάλλον, τη σκεφτόμαστε ως κάτι ξέχωρο από μας, μακριά μας, κάτι με το οποίο δεν έχουμε καμία απολύτως σχέση. Κι όμως, αν δούμε τον ορισμό της λέξης θα δούμε πως «περιβάλλον» θεωρείται το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων που αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν την ποιότητα ζωής, την ανάπτυξη της κοινωνίας και γενικότερα την οικολογική ισορροπία. Το περιβάλλον αποτελούν το έδαφος, το υπέδαφος, τα υπόγεια και επιφανειακά νερά, η θάλασσα, ο αέρας, η χλωρίδα, η πανίδα (μέρος της οποίας είμαστε κι εμείς), οι φυσικοί πόροι και τα στοιχεία πολιτισμού έτσι όπως διαμορφώθηκαν από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Τα παραπάνω στοιχεία, με την πάροδο των αιώνων, έχουν έρθει σε μια πολύπλοκη κατάσταση αλληλοεπιδράσεων και ισορροπιών και έχουν διαφοροποιηθεί σε πολλά μικρά και μεγάλα οικοσυστήματα. Ο άνθρωπος είναι μέρος αυτού του συστήματος. Επιδρά σ’ αυτό με τις διάφορες δραστηριότητές του αλλά και δέχεται τις επιδράσεις του αφού είναι κομμάτι του περιβάλλοντος.
Όταν, λοιπόν, λες πως το περιβάλλον δεν σε αφορά τότε πλανάσαι πλάνην οικτρά. Την ίδια πλάνη έχεις κι όταν λες ότι δεν μπορείς να κάνεις τίποτα για να το σώσεις. Φέρεις το δικό σου μερίδιο ευθύνης για την καταστροφή του. Όταν, π.χ., αφήνεις όλα τα φώτα στο σπίτι ανοιχτά, όταν δεν ανακυκλώνεις ή το κάνεις με λάθος τρόπο, όταν χρησιμοποιείς το αυτοκίνητο παντού, όταν βρωμίζεις τη θάλασσα και την παραλία με τα σκουπίδια σου, όταν δεν εξεγείρεσαι που το εργοστάσιο της περιοχής αδειάζει τα απόβλητα στο διπλανό ρυάκι, όταν δεν διαμαρτύρεσαι στο βουλευτή της περιοχής σου για την έλλειψη οικολογικών θεμάτων στην ατζέντα του.
Το περιβάλλον είσαι εσύ. Αν το αφήσεις να καταστραφεί, ουσιαστικά θα καταστραφείς εσύ. Η Γη εξάλλου έχει τρόπο να επιβιώσει, να μεταλλαχτεί… το ανθρώπινο είδος είναι αυτό που δεν θα επιβιώσει.
Και όσο για την οικονομική κρίση και την απάντηση-καραμέλα: «τώρα έχουμε σοβαρότερα προβλήματα να λύσουμε», θα ήθελα να παραθέσω ένα απόσπασμα από την αγαπημένη μου ταινία Battle in Seattle, ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ για τις επιτυχημένες διαμαρτυρίες ακτιβιστών στο Σιάτλ των ΗΠΑ με αφορμή το συνέδριο που πραγματοποίησε εκεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου το 1999.
Δημοσιογράφος (προς ακτιβιστή που διαμαρτύρεται για τον αφανισμό ενός είδους χελώνας): Όλοι αγαπάμε τις χελώνες, αλλά δεν υπάρχουν πιο σημαντικά προβλήματα στον κόσμο που πρέπει να αντιμετωπιστούν;
Ακτιβιστής: Αν πιστεύεις πως ο κίνδυνος αφανισμού ενός είδους είναι διαφορετικό πρόβλημα από τα προβλήματα ανεργίας, πληθωρισμού, της ποιότητας του περιβάλλοντος ή του φαγητού μας που χειροτερεύει τότε μάλλον δεν μπορείς να δεις τη σχέση τους. Όλα συνδέονται.
