«Στους κήπους του Παραδείσου»
Γράφει η Ευρυδίκη Αμανατίδου
«Κήπος και Παράδεισος, μεταφορά και πραγματικότητα» είναι η έκθεση που στεγάζεται στο ισόγειο του κεντρικού κτιρίου του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου. Και δε θα μπορούσε να είναι καταλληλότερος ο χώρος μέσα σε αυτό το σημείο της Αθήνας που μοιάζει με μικρή φιλόξενη όαση.
Αναζητώντας τον δικό του Παράδεισο, το «επί τόπου» περιηγήθηκε στη μικρή αυτή έκθεση. Οι συμβολισμοί πολλοί: το δέντρο της ζωής, ο περίκλειστος κήπος, η αναβλύζουσα κρήνη, πηγή γνώσης και σοφίας. Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι στη Γένεση την Τρίτη ημέρα της Δημιουργίας ο Θεός είπε να μαζευτούν τα νερά που βρίσκονταν κάτω από τον ουρανό σε ένα σημείο και να φανερωθεί η ξηρά. Κι ο Θεός ονόμασε την ξηρά γη και τη συγκέντρωση του νερού θάλασσα. Και μετά είπε η γη να γεννήσει βλάστηση και πράσινο και καρποφόρα δέντρα κι έτσι έγινε. Ούτε είναι τυχαίο ότι η Εδέμ συμβολίζει τη γαλήνη και την ευδαιμονία, μία κατοικία που το πάτωμά της είναι η γη, η στέγη της ο ουρανός και η επίπλωσή της αυτό που σήμερα θα αποκαλούσαμε εξωτική χλωρίδα με την έννοια της ασύλληπτης ομορφιάς που και αυτή συντείνει στην ευδαιμονία και τη γαλήνη. Σε αυτή την Εδέμ βρίσκεται το δέντρο της ζωής και το αντίστοιχο του θανάτου.
Η βυζαντινή τέχνη δε θα μπορούσε να παραβλέψει αυτά τα στοιχεία αφού τα παραδείσια τοπία φέρνουν στη μνήμη και τους -μεγίστου κάλλους- αυτοκρατορικούς και μοναστηριακούς κήπους, πάλι σε μια προσπάθεια ένδειξης σεβασμού στο θείο, αφομοίωσης των λόγων και των έργων του ή ίσως αναγνώρισης της εξουσίας των επί της γης αντιπροσώπων του.
Εντυπωσιακός είναι ο φυτικός διάκοσμος στον ξυλόγλυπτο επιτάφιο της Παναγίας από την Κίμωλο. Στέκει στην κεντρική αίθουσα της έκθεσης, έργο του ζωγράφου Δευτερεύοντος Σιφνίου από τον 19ο αιώνα. Ή πάλι δε μπορεί κανείς να μη σταθεί στις λεπτομέρειες πάνω στο μεταξωτό ύφασμα του 17ου ή 18ου αιώνα όπου μια ανδρική μορφή φέρουσα άνθη εμφανίζεται πάνω σε ένα γεφυράκι ανάμεσα στη βλάστηση σε έναν -κατά εκτιμήσεις- δομημένο κήπο.
Ευφορία, ανθοφορία και η τέρψη των αισθήσεων, το αιωνίως ρέον συνοδεύουν θρησκευτικά θέματα, κοσμώντας και συμβολίζοντας στους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους. «Η προσευχή του Ιωακείμ και της Άννας», «Η Παναγία “Ρόδον το αμάραντον” και άλλες θρησκευτικές παραστάσεις φέρουν διάκοσμο με τα χαρακτηριστικά της παραδείσιας απεικόνισης.
Αφήνοντάς πίσω μου την έκθεση και κοιτάζοντας τον κήπο του Μουσείου σκέφτηκα πως στ’ αλήθεια, δεν είναι καθόλου τυχαίος ο συμβολισμός. Μέρος κι αυτός του παριλίσιου τοπίου, ο κήπος γειτνιάζει με την παραχωμένη σήμερα κοίτη του αρχαίου ποταμού Ιλισού. Του ίδιου παριλίσιου τοπίου που αναφέρεται στον διάλογο μεταξύ Φαίδρου και Σωκράτη στον «Φαίδρο» του Πλάτωνα. Ένα τοπίο με τον πλατύ και ψηλό πλάτανο και τη λυγαριά, σκιερό, γλυκύ, γεμάτο ευωδιές με την πηγή που τρέχει κάτω από τον πλάτανο με νερό ψυχρό, με τον ήχο των τζιτζικιών και τη χλόη που σε καλεί να γείρεις εκεί το κεφάλι.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 14/4/2013.
