BULLYING ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ASPERGER
Γράφει η Νατάσσα Γιάννακα
Η σχολική ζωή για ένα παιδί με σύνδρομο Asperger είναι συνήθως ανυπόφορη. Η αυλή του σχολείου δεν είναι δομημένη, είναι μια «ζούγκλα» όπως λέει η C.Gray. Έρευνες και μελέτες δείχνουν ότι ο εκφοβισμός στην παιδική ηλικία παρουσιάζει μια συχνότητα μεταξύ 8-14 χρ. (Nansel et al. 1998; Pepler &Craig 1999; Rigby 1996). Μερικές φορές μπορεί να αρχίσει και στην προσχολική ηλικία.
Τι είναι ο εκφοβισμός
Μπορούν να δοθούν πολλές ερμηνείες. Η Gray (2004) αναλύοντας την βιβλιογραφία για τον εκφοβισμό και με την εμπειρία της με παιδιά με αυτισμό και σύνδρομο Αsperger ορίζει τον εκφοβισμό σαν επαναλαμβανόμενες αρνητικές ενέργειες (πιθανόν συνδυασμένες με αρνητικές προθέσεις) προς ένα άτομο απειλώντας και προβάλλοντας δύναμη (φυσική, λεκτική, κοινωνική και συναισθηματική) χωρίς αντίδραση.
Υπάρχει διαφορά στον εκφοβισμό , όπου εκδηλώνεται με σωματική επιθετικότητα μεταξύ των αγοριών από 4-9 χρ. και στη συναισθηματική βία μεταξύ των κοριτσιών του γυμνασίου. Τα επεισόδια συμβαίνουν συνήθως στα σχολικά λεωφορεία, κατά την ώρα της γυμναστικής η σε μέρη του σχολείου όπου δεν τα βλέπουν οι ενήλικες.
Τα πιο συχνά περιστατικά είναι προσβολές για την προσωπική καθαριότητα, η προσβλητικές χειρονομίες η σχόλια. Άλλος τρόπος βίας είναι ο κοινωνικός αποκλεισμός, το να μην συμπεριλαμβάνουν το παιδί στην ομάδα, να μην απαντάνε στις ερωτήσεις του, να τον διαλέγουν τελευταίο σε ένα παιχνίδι η μια ομάδα, το να μην το καλούν σε εν κοινωνικό γεγονός όπως π.χ. πάρτυ..
Τα παιδιά με σύνδρομο Αsperger είναι τα συχνότερα θύματα γιατί είναι αθώα, αφελή και επιθυμούν να ανήκουν σε ομάδα. Κάποιο παιδί μπορεί να του κάνει μια παρατήρηση και το παιδί με να μην μπορεί να αναγνωρίσει το νόημα, το περιεχόμενο και τις συνέπειες αυτής της παρατήρησης η του σχολίου.
Τα συνηθισμένα σχόλια είναι «ηλίθιο, φυτό, ψυχώ και γκέι».
Στρατηγικές για μείωση της συχνότητας της βίας
Για να μειώσουμε την συχνότητα της βίας είναι σημαντικό να υπάρχει μια ομάδα που θα αποφασίζει για τις συνέπειες αυτής της συμπεριφοράς, η διεύθυνση του σχολείου, δάσκαλοι ειδικοί, γονείς. (Gray 2004; Heinrichs 2003; Olweus 1993). Θα έπρεπε να υπάρχει εκπαίδευση του προσωπικού του σχολείου για το πώς να συμπεριφερθούν σε μια τέτοια περίπτωση, ποιες θα ήταν οι κατάλληλες συνέπειες.
Η Gray (2004) μιλάει για ένα πρόγραμμα πρόληψης.
• Να δώσουμε υπό μορφή χάρτη τα επικίνδυνα μέρη που το παιδί θα πρέπει να αποφεύγει.
• Ο κώδικας συμπεριφοράς στη βία στα σχολεία και στα διαλείμματα θα ήταν χρήσιμο να περιλάμβανε συμβουλευτική ανάλογα με την ηλικία των παιδιών.
• Τα ίδια τα παιδιά θα μπορούσαν επίσης να κάνουν το δικό τους πρόγραμμα αντίδρασης στις πράξεις βίας. Το πρόγραμμα θα είχε πληροφορίες για τις βραχυπρόθεσμες συνέπειες αλλά και οι μακροπρόθεσμες θα μπορούσαν να είναι η υποχρέωση να δημιουργήσει το παιδί που άσκησε βία, φιλικές σχέσεις.
• Ένας άλλος τρόπος, είναι να ενθαρρύνουμε την δημιουργία μιας ομάδας με ψηλό κοινωνικό κύρος και με κοινωνική συνείδηση. Ο ρόλος της θα ήταν να δείχνει στο παιδί με Σ.Α. ότι μια κατάσταση δεν είναι αστεία, να καταγγείλει ένα γεγονός.
Υπάρχουν τρόποι να αντιμετωπίσει το παιδί μια δύσκολη κατάσταση. Το να αγνοήσει λέξεις και πράξεις βίας δεν είναι αρκετό. Το να αγνοήσεις τη βία σαν πρόληψη τέτοιας συμπεριφοράς είναι ένας μύθος . Το παιδί πρέπει να απαντήσει αλλά πρέπει να ξέρει τι πρέπει να πει η να κάνει.
Κυρίως πρέπει να μείνει ήρεμο, να κρατήσει την ψυχραιμία του. Για ένα παιδί με Σ.Α. είναι δύσκολο, αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει στρατηγικές αυτοεκτίμησης. Μπορεί να πει «δεν μου αρέσει αυτό σταμάτα».
Δ εν μπορεί να πει ψέματα η «δεν μ’ ενδιαφέρει» ούτε μπορεί να το αποφύγει με χιούμορ γιατί είναι πολύ δύσκολο. Θ α πρέπει επίσης να ξέρει ότι θα πρέπει να ξέρει να φεύγει από μια πολύ δύσκολη κατάσταση που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει και να απευθύνεται σ’ έναν ενήλικα η σε μια ασφαλή ομάδα παιδιών.
Bullying και σύνδρομο Asperger. Παρέμβαση στο διάλειμμα στο πρόγραμμα «friends’ play»
Το διάλειμμα
Είναι ένα μέρος τρομακτικό, όπου το παιδί συνήθως αποτελεί το αγαπημένο θύμα των άλλων παιδιών. Απομονώνεται συχνά και μιλάει μόνο του κάνοντας παράξενες κινήσεις. Βιώνει έντονο άγχος γιατί δεν μπορεί να εισχωρήσει στις ομάδες παιδιών, να καταλάβει τους κανόνες των παιχνιδιών ,να ελιχθεί, να βρει τρόπους να συνεργαστεί και να παίξει, ν’ αποκτήσει φίλους. Έχει συνήθως μια προτίμηση στις σχέσεις με ενηλίκους ( δασκάλους, συνοδούς) οι οποίοι είναι συνήθως υπομονετικοί μαζί του. Η αλληλεπίδραση και η σχέση αυτή με τον ενήλικα δημιουργεί ένα πλαίσιο ασφαλές χωροχρονικά δομημένο, όπου οι δραστηριότητες μπορούν να πραγματοποιηθούν, βελτιώνοντας έτσι τις κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού
Κύριο μέλημα του ειδικού που ασχολείται με παιδιά με σύνδρομο Αsperger ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΜΕΙΩΣΕΙ ΤΗΝ ΑΓΩΝΙΑ ΤΟΥ και να ψάξει να βρει τρόπους να το εντάξει σε μια ομάδα συνομηλίκων.
. Για το λόγο αυτό στο πρόγραμμα “friends’ play” προτείνεται μια συνοδός για το κάθε παιδί στο διάλειμμα η οποία υποστηρίζει τη συμμετοχή του παιδιού σε μια ομάδα παιδιών.
Προτείνεται ένα πρόγραμμα ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και την ηλικία των παιδιών σε συνεργασία με την συνοδό, το οποίο είναι ευέλικτο και προσαρμόζεται πάντα κάτω από τις συνθήκες που προκύπτουν .
Συχνά προτείνουμε τα ίδια παιχνίδια που έχουμε παίξει στην ομάδα « παιχνιδιού» κοινωνικών δεξιοτήτων (μήλα, μαντηλάκι……) αλλά και το παιδί καλείται να εφαρμόσει όλους τους τρόπους αμυντικής συμπεριφοράς , τις φράσεις « ατάκες» που έχει ήδη διδαχθεί με παιχνίδια ρόλων στην ατομική συνεδρία η στην ομάδα.
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ του προγράμματος friends’ play στο διάλειμμα
1-ένταξη στην ομάδα
Του μαθαίνουμε να λέει μπορώ να παίξω μαζί σας
2 -ευελιξία-συνεργασία-μοίρασμα
Θέλει να ελέγχει το παιχνίδι και δεν ανέχεται τις υποδείξεις των άλλων
Του εξηγούμε ότι είναι καλύτερα να μοιραζόμαστε τις ιδέες μας, να ακούμε προσεκτικά αυτό που θέλει ο άλλος να μας πει
3-έλεγχος αντικοινωνικής συμπεριφοράς
Αν θέλει να παίξει μόνο
του μαθαίνουμε λόγια και πράξεις άρνησης κοινωνικά αποδεκτές όπως να μην είναι επιθετικός, να ζητάει συγγνώμη
4-εξήγηση
Όταν δεν καταλαβαίνει τις συνέπειες των πράξεων του, τα συναισθήματα των άλλων και αγνοεί τι πρέπει να κάνει, του ζητάμε να φανταστεί τι μπορεί να νιώθει ο άλλος εξαιτίας του χειρισμού του
Η συνοδός
• Προτείνει τα παιχνίδια
• Οργανώνει τις δραστηριότητες
• Προσπαθεί να διορθώσει την μη κατάλληλη συμπεριφορά εξηγώντας
• Δείχνει πώς να πάρει βοήθεια
• Δείχνει πώς να σέβεται τους άλλους και να δέχεται τις υποδείξεις
• Βοηθάει το παιδί να θυμηθεί τις φράσεις « ατάκες» που έχει διδαχθεί στην ομάδα
Η Νατάσσα Γιάννακα είναι Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας & Ψυχοπαθολογίας του παιδιού, – Πανεπιστήμιο Paris V Rene Descartes , Σορβόννη – με μεταπτυχιακές Σπουδές στην Εξελικτική Ψυχολογία, στην Ψυχογλωσσολογία, στη Ψυχολογία της Ανάπτυξης και της Εκπαίδευσης του παιδιού, στη Γενική και Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία.
Το γραφείο της με έδρα τη Λάρισα λειτούργησε το 1994 και έχει σαν κύριες δραστηριότητες:
• Τη συμβουλευτική παιδιών εφήβων και ενηλίκων
• Την αξιολόγηση της νοητικής, συναισθηματικής και μαθησιακής ικανότητας των παιδιών και των εφήβων
• Τη διαγνωστική εκτίμηση βασισμένη σε σταθμισμένα τεστ
• Την αποκατάσταση και την θεραπευτική παρέμβαση σε αναπτυξιακές διαταραχές και μαθησιακές δυσκολίες
• Τη συμβουλευτική ζεύγους
• Την οργάνωση ομάδων γονέων
• Την οργάνωση ομάδων παιδιών κοινωνικών δεξιοτήτων και παιδιών με σύνδρομο Asperger
• Την οργάνωση ομιλιών και διαλέξεων σε σχολεία
• Τη λογοθεραπευτική παρέμβαση
