Κριτήριο αξιολόγησης – Έκθεση Γ’ Λυκείου: Παγκόσμια κρίση, πρότυπα και ανθρωπισμός

Της Έρης Ναθαναήλ

ΚΕΙΜΕΝΟ: Πώς εμπνέουμε ο ένας τον άλλο;

Καλαίσθητη και συγκινητική η διαφήμιση του Johnnie Walker «Keep Walking Greece» («Συνέχισε να περπατάς Ελλάδα»). Εμψυχωτικό το τραγούδι που τη συνοδεύει («You will never walk alone»), αρχετυπικό το κεντρικό της μοτίβο (ο θρίαμβος της ελπίδας απέναντι στις αντιξοότητες), ζεστές και οικείες οι φυσιογνωμίες των συμπολιτών μας που απεικονίζονται. Το μήνυμα: ακόμα κι αν βιώνουμε τα προβλήματά μας ατομικά, δεν είμαστε μόνοι. Η κρίση μάς φέρνει κοντά. Μια νέα συλλογικότητα αναδύεται. «Εμπνέουμε ο ένας τον άλλο» αναφέρει η επιγραφή στο τέλος της διαφήμισης.

Πράγματι. Το σημαντικό όμως δεν είναι τόσο η διαπίστωση όσο το ερώτημα: «Πώς εμπνέουμε ο ένας τον άλλο;». Πώς δημιουργείται η νέα συλλογικότητα; Όπως ο άνθρωπος που επιβιώνει από ένα πολύ σοβαρό ατύχημα συνήθως επανεξετάζει τα ουσιώδη του βίου του, έτσι και η δραματική επιδείνωση των υλικών όρων της ζωής αναδιατάσσει τις συλλογικές μας προτεραιότητες. Μετράμε τα πράγματα διαφορετικά. Αλλάζει το οντολογικό επίπεδο αναφοράς – ανακαλύπτουμε τη σχέση μας με τον κόσμο, την οποία γνωρίζαμε, αλλά, αστόχαστα αυτάρκεις, προσπερνούσαμε. Έχοντας βιώσει την απειλή της υπαρξιακής ανασφάλειας, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για μια διαυγασμένη συλλογικότητα, η οποία γνωρίζει στοχαστικότερα τους όρους της συγκρότησής της.

Επιστρέφω στο ερώτημα: Πώς εμπνέουμε ο ένας τον άλλο; Η ανθρωπολογία της διαφήμισης -ο ακατάβλητος άνθρωπος ως ατομική μονάδα- δεν μας βοηθά να δούμε τις διαδραστικές ρίζες της αλληλο-έμπνευσης. Δεν αρκεί να προτρέπουμε τον εαυτό μας να μην καταβληθεί από τις αντιξοότητες («κράτα το κεφάλι σου ψηλά και μη φοβάσαι το σκοτάδι»)· είμαστε αδύναμοι, για να είμαστε αυτάρκεις και ανήμποροι να αυτο-προωθηθούμε. Χρειαζόμαστε ενέργεια, για να προχωρήσουμε. Χρειαζόμαστε την αναγεννητική υπενθύμιση ότι μπορούμε να υπάρξουμε διαφορετικά, ότι έχουμε δυνατότητες που δεν γνωρίζαμε καν. Χρειαζόμαστε κάποιον να μας εμπνεύσει.

Μας εμπνέουν άνθρωποι με ηγετική παρουσία. Άνθρωποι που δεν διεκπεραιώνουν απλώς ένα ρόλο, αλλά βάζουν τον εαυτό τους με πάθος μέσα σε αυτόν. Ηγέτες που δεν δείχνουν απλώς τον δρόμο, αλλά τον περπατούν. Άνθρωποι με αρχές, όραμα και αυταπάρνηση, που βλέπουν την ηγετική θέση τους όχι ναρκισσιστικά, αλλά ως δυνατότητα να υπηρετήσουν κάτι που τους υπερβαίνει – ένα κοινό όνειρο, ένα συλλογικό έργο. Τέτοιοι άνθρωποι μας εμπνέουν με το παράδειγμά τους. Η συμπεριφορά τους γίνεται μέτρο αναφοράς. Ο ηγέτης που θέτει απαιτητικούς στόχους δεν πτοείται. Η προσαρμογή θέλει χρόνο. Ο καθένας μας εστιάζεται αναπόφευκτα στον μικρόκοσμό του, βραχυπρόθεσμα. Ο ηγέτης βλέπει τη μεγάλη εικόνα, μακροπρόθεσμα.

Πού θα βρούμε τέτοιους ανθρώπους; Στην Ελλάδα της χρεοκοπίας είναι απίθανο να τους βρούμε στην πολιτική. Αυτοί που, όλα τούτα τα χρόνια, μερίμνησαν κυρίως για το κομματικό και προσωπικό τους συμφέρον, έχουν περιέλθει σε γενική ανυποληψία – επιτέλους! Ο δημόσιος βίος όμως βρίθει από περιπτώσεις αφανών ηγετών που κάνουν μικρά θαύματα – εμπνέουν με το παράδειγμά τους. Από αυτούς θα πάρουμε κουράγιο. Τέτοιοι άνθρωποι θα μας δώσουν ενέργεια και ελπίδα. Αν αυτοί έκαναν κάτι αναζωογονητικά διαφορετικό, μπορούμε και εμείς, στα δικά μας μέτρα, να κάνουμε τη διαφορά.

Οι άνθρωποι που εμπνέουν έχουν υψηλές απαιτήσεις από τον εαυτό τους και τους άλλους, βάζουν τον πήχυ ψηλά για όλους. «Εγώ ξέρω μια δημοκρατία. Τη δημοκρατία της προσωποποιημένης ευθύνης», λέει ο Στ. Τραχανάς (διευθυντής των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης). «Κάποιος πρέπει να αναλαμβάνει την ευθύνη των επιλογών και να είναι υπόλογος γι’ αυτές. Πρέπει σε κάποιον να σφίγγεται το στομάχι για το αν κάτι πάει καλά ή όχι».

Μας εμπνέουν οι άνθρωποι που δίνονται σε έναν συλλογικό σκοπό με αρχές, ανιδιοτέλεια και πάθος. Τέτοιοι άνθρωποι υπάρχουν παντού. Αυτό που τους κάνει υποδειγματικούς δεν είναι μόνο τα επιτεύγματά τους αλλά κάτι βαθύτερο – μας υποδεικνύουν έναν τρόπο να υπάρχουμε. Όταν έχουμε την τύχη να διασταυρωθούμε μαζί τους, νιώθουμε το ζωογόνο άγγιγμά τους· μας βγάζουν από την πεπατημένη, μας ανα-προσανατολίζουν. Ανακαλύπτουμε ότι μπορούμε να σχετιζόμαστε διαφορετικά με τον κόσμο και τον εαυτό μας – να υπάρχουμε διαφορετικά. Θέλουμε τότε να μοιραστούμε με άλλους τη χαρά της δημιουργίας που πήραμε. Γινόμαστε κι εμείς ποιητές της ζωής μας. Εμπνέουμε ο ένας τον άλλο.

 Χαρίδημος Κ. Τσούκας (καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick), Κείμενο ελαφρώς διασκευασμένο.,

«ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 11 Μαρτίου 2012

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου με 100-120 λέξεις.

Μονάδες 25

Β1. «Μας εμπνέουν οι άνθρωποι που δίνονται σε ένα συλλογικό σκοπό με αρχές, ανιδιοτέλεια και πάθος»: Να αναπτύξετε το νόημα της παραπάνω φράσης σε μια παράγραφο 70-90 λέξεων.

Μονάδες 10

Β2. Να αναφέρετε έναν τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του κειμένου («Πράγματι…τους όρους της συγκρότησής της».; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου.

Μονάδες 5

Β3. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των σημείων στίξης στα παρακάτω αποσπάσματα:

-ο ακατάβλητος άνθρωπος ως ατομική μονάδα- (διπλή παύλα)

(«κράτα το κεφάλι σου ψηλά και μη φοβάσαι το σκοτάδι»)  (παρένθεση και εισαγωγικά)

Μονάδες 3

Β4. α) υπόλογος, αναγεννητική: Να εντοπίσετε τα συνθετικά των παραπάνω λέξεων και να φτιάξετε μια νέα σύνθετη λέξη που να παράγεται από δυο συνθετικά, το ένα προερχόμενο από την πρώτη και το άλλο από τη δεύτερη λέξη.

Μονάδες 3

β) Να αιτιολογήσετε την επιλογή και χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου στο κείμενο. Τι πετυχαίνει με τη χρήση του ρηματικού προσώπου αυτού ο συντάκτης του κειμένου; 

Μονάδες 2

Β5.α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: απεικονίζονται, αναδύεται, ακατάβλητος ,αντιξοότητες, αυταπάρνηση, μερίμνησαν, πτοείται.

Μονάδες 7

β)Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:  Καλαίσθητη, εμψυχωτικό, συλλογικότητα, ουσιώδη, επιδείνωση, ανασφάλειας, προτρέπουμε, ανυποληψία, συλλογικό, ανιδιοτέλεια.

Μονάδες 5

Γ. Η Σουηδική Ακαδημία τίμησε με Νόμπελ Λογοτεχνίας τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη στις 24 Οκτωβρίου 1963 και στο επίσημο δείπνο που δόθηκε στο Δημαρχείο της Στοκχόλμης, μετά την τελετή απονομής του Νόμπελ, στις 10 Δεκεμβρίου, ο Γιώργος Σεφέρης εκφώνησε την παρακάτω ομιλία, απόσπασμα της οποίας αναφέρει: «Σ’ αυτό τον κόσμο, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν’ αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου και να βρίσκεται». Επιπλέον ο συντάκτης του κειμένου που διαβάσατε υποστηρίζει ότι χρειαζόμαστε κάποιους να μας εμπνεύσουν. Ποιοι, κατά τη γνώμη σας, θα είναι οι άνθρωποι αυτοί που θα αποτελέσουν πρότυπα της νέας τάξης πραγμάτων και ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους; Με ποιους άλλους τρόπους θα επιτευχθεί η πορεία του «Εγώ» προς το «Εσύ» στη σύγχρονη εποχή της γενικής κρίσης;

Το κείμενό σας θα δημοσιευτεί σε νεανικό περιοδικό. [500-600λ]

Μονάδες 40 

Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση Λυκείου

Ο Πρόλογος, το Κύριο Θέμα και ο Επίλογος στην Έκθεση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook