Στις μέρες μας, αλλά και πάντοτε, υπήρχε (και υπάρχει) ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα Πολιτισμικά Αγαθά και τον τρόπο διαχείρισής τους. Με τον όρο «Πολιτισμικά Αγαθά», εννοούμε τα «ακίνητα και τα κινητά αγαθά που έχουν μεγάλη σημασία για την Πολιτισμική Κληρονομιά ενός λαού (π.χ., Μνημεία, Αρχαιολογικοί Χώροι, Έργα Τέχνης κ.λπ.)».

Όσον αφορά, τώρα, στον τρόπο, με τον οποίο, διαχειριζόμαστε τα Πολιτισμικά Αγαθά, υπάρχουν τρία Μοντέλα Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών, (α) το Υλικοκεντρικό Μοντέλο, (β) το Αξιοκεντρικό Μοντέλο και (γ) το Μοντέλο Ζώσας Πολιτισμικής Κληρονομιάς.

Καταρχάς, το Υλικοκεντρικό Μοντέλο εμφανίστηκε, κατά τον 19ο αιώνα μ.Χ. και δίνει έμφαση στο υλικό και την προστασία της (υλικής) κληρονομιάς. Πρόκειται για διαχείριση – ως Τεχνικό έργο – που βασίζεται στη Μελέτη αποκατάστασης του Μνημείου. Η αποκλειστική ευθύνη δίνεται στους Ειδικούς (π.χ., Αρχαιολόγοι, Συντηρητές Έργων Τέχνης κ.ά.), οι οποίοι, με τη σειρά τους, δίνουν έμφαση στην προστασία του Μνημείου, με τη μικρότερη δυνατή επέμβαση στο υλικό. Παραδείγματα στα οποία έχει εφαρμοσθεί το Υλικοκεντρικό Μοντέλο (στην Ελλάδα), αποτελούν το Ανάκτορο του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Γαλέριου στη Θεσσαλονίκη ή η Κοινοπολιτεία του Μυστρά στην Πελοπόννησο (από τη Βυζαντινή Περίοδο).

Στην εφαρμογή του Υλικοκεντρικού Μοντέλου, τώρα, οφείλονται σημαντικές επιτυχίες, ως προς τη διατήρηση του υλικού των Μνημείων, που ήταν και το ζητούμενο στα τέλη του 19ου αιώνα και στο μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα˙ κι αυτό, κυρίως, λόγω των μακρών περιόδων πολιτικής αστάθειας και πολεμικών συρράξεων (π.χ., Α΄ και Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος κ.λπ.), καθώς και λόγω της ανεξέλεγκτης ανοικοδόμησης και ανάπτυξης που επακολούθησαν στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως, οπότε, καταστρέφονταν τα Μνημεία και οι Αρχαιολογικοί Χώροι.

Όσον αφορά, τώρα, στο Αξιοκεντρικό Μοντέλο, αυτό εμφανίστηκε, κατά τη δεκαετία του ’80 και δίνει έμφαση στις αξίες που υπάρχουν, γύρω από τα εκάστοτε Πολιτισμικά Αγαθά. Με βάση αυτό το Μοντέλο, στη Διαχείριση Πολιτισμικών Αγαθών, πέρα από τους Ειδικούς (π.χ., Αρχαιολόγοι, Συντηρητές Έργων Τέχνης κ.ά.), περιλαμβάνονται και Ομάδες Ενδιαφέροντος που δεν είναι Ειδικοί, αλλά σχετίζονται με τα Πολιτισμικά Αγαθά και μπορούν να εκφέρουν λόγο για αυτά (π.χ., Μοναχοί, Ιθαγενείς ενός τόπου κ.ά.). Παράδειγμα στο οποίο έχει εφαρμοστεί το Αξιοκεντρικό Μοντέλο (στην Ελλάδα), αποτελούν τα Μετέωρα, για τα οποία έχουν λόγο και οι Ειδικοί Αρχαιολόγοι και Συντηρητές Μνημείων, αλλά και οι Μοναχοί που ζουν, εκεί.

Στόχος του Αξικοκετρικού Μοντέλου, τώρα, είναι η διαφύλαξη αξιών του παρελθόντος και του παρόντος για τις μελλοντικές γενιές των ανθρώπων. Στο Αξιοκεντρικό Μοντέλο, λαμβάνονται υπόψη όλες οι αξίες (π.χ., Θρησκευτικές, κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και πολιτισμικές αξίες) και όλες οι Ομάδες Ενδιαφέροντος (π.χ., Ειδικοί και Μη Ειδικοί). Επίσης, παρατηρείται ενεργός και διαρκής συμμετοχή της ίδιας της κοινωνίας, και η ευθύνη για τη Διαχείριση Πολιτισμικών Αγαθών δίνεται σε όλη την κοινωνία.

Μοντέλα Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών
Όσον αφορά, τώρα, στο Μοντέλο Ζώσας Πολιτισμικής Κληρονομιάς, αυτό εμφανίστηκε, το 2000 και συνεχίζει να υπάρχει, μέχρι και σήμερα. Το Μοντέλο αυτό απευθύνεται – όπως λέει και ο τίτλος του – στη Ζώσα Πολιτισμική Κληρονομιά, δηλαδή, στην Πολιτισμική Κληρονομιά που εξακολουθεί και σήμερα, να δημιουργείται και να εξελίσσεται (π.χ., Τέχνη, Πολιτιστικές Εκδηλώσεις και Πρακτικές κ.ά.). Σε αυτό το Μοντέλο, έχουμε την αρχική σύνδεση κοινωνίας και Πολιτισμικής Κληρονομιάς. Στόχος, τώρα, του Μοντέλου Ζώσας Πολιτισμικής Κληρονομιάς είναι η διαφύλαξη της συνέχειας της αρχικής σύνδεσης της κοινωνίας με την Πολιτισμική Κληρονομιά. Παραδείγματα στα οποία έχει εφαρμοστεί αυτό το Μοντέλο (στην Ελλάδα), αποτελούν διάφορες Βραβεύσεις Ιδιοκτητών που φρόντιζαν τα παλαιά (Ιστορικά) Αρχοντικά τους, η δημιουργία Τοπικών Μουσείων σε διάφορα μέρη της Ελλάδος και Δράσεις Βιώσιμης Ανάπτυξης μίας περιοχής στην Ελλάδα (π.χ., με την προώθηση τοπικών φαγητών, με την ανάδειξη της καλλιέργειας τοπικών φυτών κ.ά.).

Καταληκτικά, γίνεται κατανοητό το γεγονός, ότι υπάρχουν τρία (διαφορετικά) Μοντέλα Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών, τα οποία εφαρμόζονται, κάθε φορά, ανά περίπτωση (Πολιτισμικού Αγαθού). Μέσα από αυτά τα Μοντέλα, μπορεί να αναδειχθεί η Πολιτισμική Κληρονομιά του τόπου μας, αλλά και άλλων λαών της γης.

Του  Δημήτριου Πάνου,
Τελειόφοιτου Φοιτητή του Τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης
του Πανεπιστημίου Αθηνών

ΠολιτισμόςΤέχνες

 Αν θέλετε να ενημερώνεστε μέσω facebook για όλες τις νέες δημοσιεύσεις, ακολουθήστε τη σελίδα μας επιλέγοντας τον σύνδεσμο: schooltime