Έκθεση Α’ Λυκείου: Αγωγή προφορικού και γραπτού λόγου – Κριτήριο αξιολόγησης

Της Έρης Ναθαναήλ*

Ἡ ἀγωγή εἶναι μια εὐρύτερη ἔννοια ποὺ ἀνάγεται στὴ θεμελιώδη διαδικασία τοῦ ἄγω, τοῦ «δείχνω τὸν δρόμο». Ἔτσι ἔφθασε ἡ αγωγὴ νὰ δηλώνει τὴν πορεία κάποιου, τὸν τρόπο καὶ τὸν δρόμο ποὺ ακολουθεῖ, τὸ πῶς φέρεται στοὺς γύρω του, τὴ συμπεριφορά του.

Μιλώντας γιὰ ἀγωγὴ τοῦ λόγου, δηλώνουμε τὴν ἀνάγκη καθοδήγησης τῶν νέων στὴν ἐπικοινωνία τους, στὴ χρήση τῆς γλώσσας τόσο σὲ προφορικό, ὅσο καὶ σὲ γραπτὸ επίπεδο. Καὶ εἶναι αὐτὴ ἡ καθοδήγηση πολύτιμη, ἴσως ἡ πιο (μακροπρόθεσμα) σημαντικὴ στὴ ζωὴ τοῦ ἄνθρώπου. Ὁ τρόπος ποὺ θὰ ἐπικοινωνεῖ μὲ τοὺς ἄλλους: δημιουργικά, ἀποτελεσματικά, μὲ εἰλικρίνεια γιὰ πραγματικὴ συνάντηση μὲ τὸν ἄλλο.

Γιατὶ καὶ ἡ γλώσσα τοῦ ἀνθρώπου ἐπιδέχεται καλλιέργεια. Χρειάζεται ἀγωγή. Εἶναι ὁ λόγος τοῦ καθενός μας ἕνας ὁλόκληρος κόσμος. Καὶ χρειάζεται ἄσκηση καὶ γνώση καὶ τεχνικὲς γιὰ νὰ βαδίζεις στοὺς δρόμους, στὰ μονοπάτια, στὶς λεωφόρους καὶ στὶς δαιδαλώδεις διαδρομὲς τῆς γλωσσικῆς ἐπικοινωνίας.
Ἕνα σύνθετο σύμπαν ἀπὸ ἐπικοινωνιακὲς προθέσεις, ἀπὸ γνωστικὲς ἀναζητήσεις, ἀπὸ λεπτὲς νοηματικὲς συνάψεις, ἀπὸ συνδέσεις μὲ τὸν ἔξω κόσμο, μὲ πρόσωπα, μὲ πράγματα, μὲ καταστάσεις, κι ὅλα αὐτὰ μέσα σὲ ἕνα προκατασκευασμένο πλαίσιο ποὺ εἶναι ὁ μηχανισμὸς καὶ ἡ παρακαταθήκη κάθε γλώσσας.
Ἔτσι καλὴ ἀγωγὴ λόγου εἶναι αὐτὴ ποὺ ἔχει ἀσκήσει τὸν ἄνθρωπο νὰ ὁδηγεῖ σωστὰ τὴν ἐπικοινωνία του, νὰ τὴν ἐλέγχει, νὰ κυριαρχεῖ πάνω σὲ αὐτὴν καὶ νὰ φτάνει σὲ ἀποτελέσματα!

Ἡ ἀγωγή μας νὰ μιλᾶμε καὶ νὰ γράφουμε δημιουργικά, κατάλληλα γιὰ τὴν περίσταση, μὲ πειθώ, μὲ ἀποδοχή, μὲ ἄνεση, μὲ ποιότητα εἶναι ἡ κατεξοχὴν ἀγωγὴ ποὺ μπορεῖ νὰ ἀποκτήσει ὁ άνθρωπος. Γιατὶ –χρειάζεται νὰ τὸ ξαναποῦμε;– ἡ γλώσσα μας εἶναι ἡ σκέψη μας, ἡ γλώσσα μας εἶναι ὁ κόσμος μας, ἡ γλώσσα μας εἶναι ἡ ταυτότητά μας, ἡ γλώσσα μας εἶναι ἡ ἴδια ἡ ὕπαρξή μας. Κι αὐτὸς ὁ κόσμος ἄγεται, καλλιεργεῖται, καθοδηγεῖται, ἀλλὰ δὲν πρέπει νὰ ἄγεται καὶ νὰ φέρεται…

Τότε δὲν πρόκειται γιὰ ἀγωγή, ἀλλὰ γιὰ ὑπαγωγὴ τοῦ ἀνθρώπου σὲ ἄλλη τάξη ὄντων καὶ σὲ ἄλλες σκοπιμότητες. Ἂς σημειώσουμε ἐδῶ ὅτι ἡ ἀγωγὴ τοῦ λόγου, ἡ γλωσσικὴ καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου εἶναι προϊὸν πολλῶν παραγόντων: τοῦ σχολείου, τῆς οἰκογένειας (τὶ λόγος παράγεται καὶ πόσος ἀπὸ καὶ πρὸς τὰ μέλη τῆς οἰκογένειας), τῆς ποιότητας τῶν ἀκουσμάτων, τῆς ποιότητας καὶ τῆς ποσότητας των διαβασμάτων, γενικότερα τῆς γλωσσικῆς αὐτομόρφωσης τοῦ ἀτόμου, τῆς βαρύτητας ποὺ δίνει στὴν κατάκτηση τῆς γλώσσας καὶ στὴν ἴδια τὴ γλώσσα ὡς ἀξία.

Ἡ γλωσσικὴ καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἔργο ζωῆς: ἀρχίζει μὲ τὴ γέννησή του καὶ τελειώνει μὲ τὸν θάνατό του. Καὶ πάνω ἀπ’ ὅλα εἶναι προϊὸν μακρᾶς, ἐπίπονης καὶ συνειδητῆς κατάκτησης. Δὲν εἶναι ἀποτέλεσμα ἁπλῆς παθητικῆς ἐγγραφῆς συσσωρευμένων γλωσσικῶν εμπειριῶν.

(Από το βιβλίο τού Γ. Μπαμπινιώτη «Διαλογισμοὶ γιὰ τὴ γλῶσσα καὶ τὴ γλῶσσα μας», σελ. 159 κ.εξ.) – Διατηρήθηκε η στίξη του αρχικού κειμένου.

ΘΕΜΑΤΑ

1. Ποια χαρακτηριστικά και ποιες λειτουργίες αποδίδει στη γλώσσα ο συντάκτης του κειμένου;

[ μονάδες 15]

2. Γιατί, κατά τη γνώμη του κειμενογράφου, είναι σημαντική η αγωγή του λόγου; Ποιοι παράγοντες είναι υπεύθυνοι για την αγωγή αυτή;

[ μονάδες 15]

3. Να εντοπίσετε και να γράψετε πέντε σημεία του κειμένου, όπου η γλώσσα χρησιμοποιείται συνυποδηλωτικά.

[ μονάδες 5]

4. Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

  • δηλώνουμε
  • πολύτιμη
  • μακροπρόθεσμα
  • σημαντική
  • ειλικρίνεια
  • γνώση
  • αποδοχή

[ μονάδες 15]

5. Με ποιον τρόπο αναπτύσσονται οι ιδέες της πρώτης παραγράφου του κειμένου;

[ μονάδες 10]

6. Σε ένα κείμενο (400λ.) να εκθέσετε τις απόψεις σας για την αξία της γλώσσας (προφορικού και γραπτού λόγου) τονίζοντας την αναγκαιότητα για την ορθή καλλιέργειά της.

[ μονάδες 40]

Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση του Λυκείου

1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό

 Δείτε επιλεγμένα άρθρα και εκπαιδευτικό υλικό στις ομάδες μας: Εκπαιδευτικές Σελίδες & Φιλολογικές Σελίδες

 Αν θέλετε να ενημερώνεστε μέσω facebook για όλες τις νέες δημοσιεύσεις, ακολουθήστε τη σελίδα μας επιλέγοντας τον σύνδεσμο: schooltime