Ο Παράκελσος  υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της Αναγέννησης και ένα μεγάλο και ανεξιχνίαστο μυστήριο μέχρι σήμερα. Ο τεράστιος όγκος των γραπτών του αναδύει εμπνευσμένες ενοράσεις και αυστηρή κριτική έως και αποδοκιμασία στον ακαδημαϊσμό και τους δασκάλους που αναπαρήγαγαν στείρα τη γνώση. Οι μόνες εξαιρέσεις, αποτελούν ο Ερμής, ο Αρχέλαος, ο Μοριένος κ.α, στα έργα των οποίων αναφέρεται με επιδοκιμασία. Ο γιατρός δεν πρέπει να αρκείται στις ακαδημαϊκές γνώσεις του, αλλά πρέπει να είναι αλχημιστής και φιλόσοφος.

Η φιλοσοφία κατά τον Παράκελσο, δεν είχε καμία απολύτως σχέση με τη δική μας αντίληψη της ύλης. Η «φυσική φιλοσοφία» που εφάρμοζε ήταν σοφία «sapientia» και γνώση «scientia». Η φιλοσοφία του ήταν μυστηριακή,(αρκάνουμ). Οι πρωτόγονες νοητικές καταστάσεις και οι ψυχικές προβολές αποκάλυπταν την ασυνείδητη ταύτιση του υποκειμένου με το αντικείμενο. Η Scientia ήταν μια επίδραση κρυμμένη στη φύση και για να την αποκαλύψει κανείς ως μυστήριο χρειάζεται η μαγεία. Η ΙΕΡΑ ΜΑΝΙΑ με  άλλα λόγια που καταλαμβάνει τον δημιουργό και βοηθά ώστε να διυλιστεί, να εξαγνιστεί και να εκλεπτυνθεί. Στην φιλοσοφία ενυπάρχει η γνώση , ολόκληρη η σφαίρα της γνώσης και αυτό επιτυγχάνεται με την πρακτική (practica). Η φιλοσοφία είναι δηλαδή η πρακτική της σφαίρας. (practica globuli) ή  sphaerae.

Από την ομιλία που εκφώνησε ο G.C.Young (στο σπίτι που γεννήθηκε ο Παράκελσος, στο Einsiededeln, Canton Schwyz, τον Ιούνιο του 1929, υπό την αιγίδα της Λογοτεχνικής Λέσχης της Ζυρίχης και δημοσιεύτηκε στο Der Lesezirkel), παραθέτω ένα απόσπασμα για να θαυμάσουμε το νοητικό οπλοστάσιο του ανθρώπου ή να προβληματιστούμε για το μυστικιστικό στοιχείο της μαγείας που τον έλκει. Το σημαντικό είναι πως η συνθετική και αντιληπτική ικανότητα δεν έχει πρόβλημα ορίων, όπως βλέπουμε και στον Παράκελσο. Η υψηλότερη κοσμογονική αρχή κατά τον Παράκελσο, που αντιστοιχεί στο δημιουργό των Γνωστικών, είναι ο Υλίαστρος ή Ύλαστρος, ένας σύνθετος όρος που αποτελείται από τις λέξεις ύλη και astrum ή άστρο και έχει την έννοια της «κοσμικής ύλης». Μοιάζει κάπως με το «Ένα» του Πυθαγόρα και του Εμπεδοκλή, ή την Ειμαρμένη των Σοφιστών, μια πρωτόγονη αντίληψη της αρχέγονης ύλης ή ενέργειας.

Οι Αρχέτυπες εικόνες ανήκουν γενικά στην ανθρωπότητα και μπορούν να εμφανιστούν από μόνες τους σε οποιονδήποτε νου, σε οποιονδήποτε τόπο και χρόνο, με μόνη προϋπόθεση την ύπαρξη κατάλληλων συνθηκών για την επανεμφάνιση τους. Η κατάλληλη στιγμή για να συμβεί κάτι τέτοιο είναι όταν καταρρέει μια συγκεκριμένη αντίληψη του κόσμου, σαρώνοντας όλες τις θεωρίες που υποτίθεται ότι προσφέρουν τις τελειωτικές απαντήσεις στα μεγάλα προβλήματα της ζωής. Είναι γνωστό πως όταν όλοι οι διωγμένοι Θεοί επιστρέψουν και βρουν καταφύγιο μέσα στον ίδιο τον άνθρωπο, αυτός – σε απόλυτη συμφωνία με τον ψυχολογικό νόμο-θα αναφωνήσει: «Ipse philosophous,daemon, heros, dues et omnia»,(ο ίδιος είναι φιλόσοφος, δαίμονας, ήρωας, Θεός και όλα).

Η μυστηριακή φιλοσοφία - ΠΑΡΑΚΕΛΣΟΣΕίναι επίσης γνωστό ότι αν εξαφανιστεί μια θρησκεία που εξυμνεί το πνεύμα, θα εμφανιστεί στη θέση της μια αρχέγονη εικόνα της δημιουργικής ύλης. Η υπέρτατη αρχή του Παράκελσου, σε απόλυτη αντίθεση με τη χριστιανική άποψη, είναι εντελώς υλιστική. Η πνευματική αρχή παίρνει τη δεύτερη θέση, που στην περίπτωση αυτή είναι η anima munti (η ψυχή του κόσμου) που εκπορεύεται από την ύλη, ο «Ιδεός» ή «Ιδης» το «Mysterium magnum» ή ο «Limpus major» (μεγάλος κύκλος), ένα πνευματικό όν, ένα αόρατο και μη απτό πράγμα. Ο «Limpus» είναι ένας κύκλος. Ο έμψυχος κόσμος είναι ο μεγαλύτερος κύκλος, ο άνθρωπος είναι ο «Limpus minor», ο μικρότερος κύκλος, δηλαδή ο μικρόκοσμος. Κατά συνέπεια, όλα όσα είναι έξω είναι και μέσα, όλα τα πάνω είναι και κάτω. Ανάμεσα σε όλα τα πράγματα που εμπεριέχονται στο μεγαλύτερο και στο μικρότερο κύκλο κυριαρχεί η «αντιστοιχία» (corespondentia), μια ιδέα που φτάνει στην κορύφωση της με τον Homo maximus (ο γιγάντιος άνθρωπος) του Σβέντεμποργκ, τη γιγάντια ανθρωποποίηση του σύμπαντος.

Για τον Παράκελσο, τόσο ο άνθρωπος όσο και ο κόσμος είναι συναθροίσματα έμψυχης ύλης, μια ιδέα που με τη σειρά της συγγενεύει με τις επιστημονικές αντιλήψεις που εμφανίστηκαν στα τέλη του δέκατου ενάτου αιώνα. Ο ίδιος διέθετε μια διάνοια που χαρακτηρίζει τις μεταβατικές περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας Όπως όμως συμβαίνει με κάθε ανελέητο νεωτεριστή που απορρίπτει την αυθεντία και την παράδοση, διέτρεχε τον κίνδυνο να οπισθοδρομήσει από αντίδραση, αλλά για τον Παράκελσο η πρόοδος και η αλλαγή ήταν ο δρόμος που φώτισε. Σήμερα, συμβολίζει ως μεγάλος πρωτοπόρος της ιατρικής της εποχής του και την σημαντική αλλαγή στο τρόπο που βλέπουμε την ζωή και την δημιουργία.

Στο έργο του Paragranum, αναδύονται φιλοσοφικά ερωτήματα του πνευματικού όντος, μέσα από τις διανοητικές ανησυχίες του για την τέχνη της ιατρικής. Όλες οι τέχνες που σχετίζονται με τα φυσικά πράγματα συνολικά, πρέπει να είναι στο επίκεντρο της νόησης.   Τι είναι η  Melossina, τι είναι η Syrena, τι είναι το permuttatio (μεταμόρφωση), το transplantatio (μεταφύτευση), τι είναι πάνω από τη φύση, τι είναι πάνω από τα είδη, τι είναι πάνω από τη ζωή, τι είναι το ορατό και τι το αόρατο, τι παράγει το γλυκό και τι το πικρό, τι είναι η γεύση, τι είναι ο θάνατος, τι είναι χρήσιμο, τι ανήκει στη κουζίνα, στο κελάρι, στον κήπο, τι ανήκει στο χρόνο, τι ξέρει ένας βουνήσιος, ταιριάζει σε έναν που κάνει καθιστική ζωή, τι απαιτεί ο πόλεμος, πως επέρχεται η ειρήνη, τι δημιουργεί τους κληρικούς και τους λαϊκούς,, τι κάνει κάθε λειτούργημα, τι είναι κάθε λειτούργημα, τι είναι ο Θεός, τι είναι ο Σατανάς, τι το δηλητήριο και τι το αντίδοτο για το δηλητήριο, τι υπάρχει στις γυναίκες, τι στους άνδρες, τι ξεχωρίζει τις γυναίκες από τα κορίτσια, τι το κίτρινο από το λευκό, το λευκό από το μαύρο και το κόκκινο από το πυρόξανθο, σε όλα τα πράγματα, γιατί ένα χρώμα εδώ, ένα άλλο εκεί, γιατί κοντό, γιατί μακρύ, γιατί επιτυχία, γιατί αποτυχία και πως εφαρμόζεται αυτή η γνώση σε όλα τα πράγματα.

Σκεφτείτε, προβληματιστείτε, ζωγραφίστε τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις, δημιουργήστε ήχους και μουσική, δείτε την κίνησή τους και χορέψτε περιγράφοντας, εμπλουτίστε με σκέψεις δικές σας , ωριμάστε με τις ερωτήσεις. Φανταστείτε έναν εσωτερικό ουρανό, το ανθρώπινο σώμα να πλάθεται σαν παιδί μέσα σε ένα φωτεινό γαλαξία. Αν δεν προβληματίζεστε με αυτά και όλα τα άλλα τα άπειρα, δεν είστε δημιουργοί. Είστε απατεώνες.

 Και αφού η εκπαίδευση του κατεστημένου ποτέ δεν θα δώσει έστω ερωτήσεις τροφής για την αντιληπτική ικανότητα, αφού θεωρεί μάταιη την όξυνση της φαντασίας και στερεί την τέχνη από τη μάθηση, αφού επιμένει σαν άξεστος χωριάτης να θεωρεί άσκοπη κατανάλωση ότι δεν αποφέρει κέρδος, να ξέρεις ότι δεν σε αγαπά. Αυτός που αγαπά, καταλαβαίνει, συμπάσχει, παρατηρεί και βλέπει  πίσω από τα φαινόμενα. Το χάρισμα της αγάπης για τη δημιουργία είναι ένα μυστήριο που εξυψώνει στον ανώτατο βαθμό τον άνθρωπο. Οι νοητικές λειτουργίες πρέπει συνεχώς να διυλίζουν, να εξαγνίζουν και να εκλεπτύνουν το άγνωστο σαν να είναι χημική ουσία που μπορεί να αναλυθεί.

Ο Παράκελσος πέθανε στις 24 Σεπτέμβρη του 1541, στο Σάλτσμπουργκ, όπου και θάφτηκε στο νεκροταφείο του Αγίου Σεβαστιανού, ανάμεσα σε τροφίμους του πτωχοκομείου. 

«Ας μην ανήκει σε κάποιον άλλον αυτός που μπορεί να ανήκει στον εαυτό του».

«Ο Παράκελσος εκκίνησε την οργήν των συγχρόνων ιατρών ών δριμέως επέκρινε τας καταχρήσεις, και οίτινες κατηγόρησαν αυτόν ως απατεώνα και μάγον, δι΄ επιτυχείς θεραπείας του. Πανταχού καταδιωκόμενος υπό του μίσους αι του φθόνου των ομοτέχνων, μέχρις ου τω 1541 εφονεύθει εν Σάλτσβουργκ». Hartman. (life of P. T. Paracelcus-1887)

Θανάσης Πάνου*

© schooltime.gr