Γιώργος Μέρκατας

Του Γιώργου Μέρκατα

Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε ότι ο εκπαιδευτικός που καλείται να διδάξει το μάθημα της Θεματογραφίας στο Λύκειο πρέπει να χαρακτηρίζεται από κάποια βασικά στοιχεία όπως η ειδημοσύνη, δηλαδή η επαρκής γνώση του αντικειμένου, η διδακτική και παιδαγωγική δεξιότητα και φυσικά η εμπειρία. Σίγουρο είναι ότι ο εκπαιδευτικός θα χρειαστεί και κάποιες άλλες αρετές όπως διαίσθηση, δημιουργικότητα και πραγματική διάθεση για έμπνευση των μαθητών.

Ας μιλήσουμε όμως για το «μικροκείμενο». Το μικροκείμενο είναι το απόσπασμα που δίνεται στους μαθητές (10-12 σειρών), από το οποίο ζητάμε να παραχθεί η μετάφραση. Το απόσπασμα αυτό δεν μπορεί να είναι οποιοδήποτε αρχαιοελληνικό κομμάτι. Πρέπει να είναι πεζό κείμενο αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων της αττικής διαλέκτου (όπως αναφέρει η ύλη του Υπουργείου Παιδείας).

Όπως είναι κατανοητό το μικροκείμενο αποτελεί μικρότερο κομμάτι ενός μεγαλύτερου συγγράμματος και φυσικά αυτό οδηγεί σε ένα είδος αποκλεισμού από το ευρύτερο νόημα που φέρει. Η δυσχέρεια αυτή μπορεί να λυθεί κατά ένα τρόπο, παρέχοντας στους μαθητές κάποιες πληροφορίες για το ευρύτερο έργο του συγγραφέα.

Τα κείμενα που πρέπει να διδάσκονται οι μαθητές από τους φιλολόγους αλλά και τα κείμενα των εξετάσεων πρέπει να χαρακτηρίζονται από μία σχετική νοηματική αυτοτέλεια ενώ θα πρέπει να αναφέρονται σε κάτι σημαντικό αξιακά. Μπορεί να είναι ένα απόσπασμα από μία μάχη, περιγραφή ήθους, ανάλυση φιλοσοφικών ιδεών, γενικότερα θέματα που προωθούν κάτι ενδιαφέρον.

Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι οι φιλόλογοι πρέπει να τονίζουν στους μαθητές τους την ταυτότητα του κειμενικού αποσπάσματος (όνομα συγγραφέα, έργο, λογοτεχνικό είδος). Σε όλες τις τάξεις τα λογοτεχνικά είδη και τα χαρακτηριστικά τους έχουν ειπωθεί. Χρήσιμο είναι κάποια βασικά χαρακτηριστικά να αναφερθούν ξανά στη Β΄ αλλά και στη Γ΄ Λυκείου, ώστε ο μαθητής να κατανοήσει ότι τα κείμενα που έχει μπροστά του ακολουθούν κάποιους «κανόνες».

Ο μαθητής πρέπει να έρθει αντιμέτωπος με όλα τα κειμενικά είδη, ενώ οι φιλόλογοι πρέπει να ξεφύγουν από πιθανές εμμονές που έχουν με συγκεκριμένους συγγραφείς ή κλάδους. Η ξεχωριστή διδασκαλία κάθε λογοτεχνικού είδους θα αναφερθεί εκτενώς σε άλλο άρθρο.

Είναι, λοιπόν εμφανές ότι ο μαθητής πρέπει να κατανοήσει ότι κάθε κείμενο έχει ιδιαιτερότητες και ακολουθεί μία λογική πορεία, ώστε όταν μεταφράζει να μην οδηγείται σε παραλογισμούς.

Σημαντικό στοιχείο στην διδασκαλία του αγνώστου παίζει η ετυμολογία και η έμφαση στο λεξιλόγιο. Ο μαθητής πρέπει να παροτρυνθεί στην αναζήτηση της σημασίας των λέξεων και να αντιληφθεί ότι έχει να κάνει με τις ίδιες σχεδόν λέξεις όπως στα Νέα Ελληνικά, μόνο που η εννοιολογική τους χροιά έχει αλλάξει λίγο, πολύ ή και καθόλου. Σημασία δεν έχει τόσο η πιστή μετάφραση αλλά η συνολική θεώρηση και κατανόηση του αποσπάσματος.

Η διαδικασία, όπως είναι γνωστή, της αποδόμησης του μικροκειμένου αλλά και οποιουδήποτε κειμένου είναι, κείμενο-περίοδος-πρόταση-φράση (κώλον). Η διαδικασία της μετάφρασης είναι μία επίπονη επιστημονική διαδικασία και έτσι ο μαθητής πρέπει να κατανοήσει ότι χρειάζεται την απόλυτη προσοχή και αφοσίωση. Τα κείμενα θα ήταν καλό να μεταφράζονται ναι μεν αποσπασματικά αλλά σε ενιαίο χρόνο. Ο ενιαίος χρόνος βοηθά σε μεγάλο βαθμό την συνολική θεώρηση του νοήματος.

Τέλος, πρέπει να πούμε ότι υπάρχουν πολλά ζητήματα που μπορούν να αναλυθούν σχετικά με το Άγνωστο κείμενο, όπως πρακτικά ζητήματα, ζητήματα βιβλιογραφίας και υλικού, εξομάλυνσης κειμένου κτλ. Σε επόμενα άρθρα θα προσπαθήσουμε να αναπτύξουμε κάποια ακόμα ζητήματα.

__________________

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Τσιότρας. Ι. Βασίλης, Η Αρχαία Ελληνική Θεματογραφία στο Λύκειο, Εκδόσεις τυπωθήτω, Αθήνα 2008.

Μέρκατας Γιώργος*
Φιλόλογος, ΜSC Συστηματικής Φιλοσοφίας

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook