«Τα λατινικά δάνεια στην ποντιακή διάλεκτο»
Γράφει η Γιώτα Ιωακειμίδου
Είναι γνωστό ότι το υπόβαθρο της ποντιακής διαλέκτου στο μεγαλύτερο ποσοστό της είναι ιωνικό, ένα μεγάλο κομμάτι είναι ομηρικές λέξεις, 15% τούρκικες και ένα 5% άλλες επιρροές. Ανάμεσα στις άλλες επιρροές έχουμε και αυτές από την νεολατινική γλώσσα.
Το φαινόμενο του δανεισμού οφείλεται στις επαφές που είχαν με πολλούς λαούς και ήταν φυσικό να δεχτούν επιρροές. Οι επιρροές αυτές οφείλονται στην παρουσία των Ρωμαίων μετά την επικράτηση της Ρώμης στην περιοχή, όπως είναι γνωστό η λατινική ήταν επίσημη γλώσσα στην περιοχή μέχρι την εποχή του αυτοκράτορα Ηρακλείου.(6ος αιώνας μχ).
Η παρουσία των Γενουατών στον Εύξεινο πόντο για εμπορικούς σκοπούς και η δραστηριοποίηση τους στην περιοχή της Τραπεζούντας, συνετέλεσαν πιθανόν στα λατινικά δάνεια της ποντιακής. Αλλά και άλλες πόλεις του πόντου απετέλεσαν κέντρα εμπορίου των Γενουατών: Σαμψούντα, Κερασούντα, Σινώπη, Αμαστρις, Ηράκλεια ποντική.
Οι λατινικές λέξεις στα ποντιακά είναι κυρίως ουσιαστικά και επίθετα και λιγότερα ρήματα. Οι λέξεις αυτές έχουν ενταχθεί πλήρως στο κλητικό σύστημα της ποντιακής και πολλές φορές δίνουν και οικογένειες λέξεων.
- Η Κουκάρα είναι η αγκυλωτή άκρη του ξύλου, από το cogo=συλλέγω.
- Κόξα είναι ο μηρός από το coxa ισχίο, μηρός.
- Το ρήμα χοσπώνω, δίνω κάτι κρυφά και το ουσιαστικό χόσπωμα από το κουσπώνω<κουσπίν<cuspis= το δόρυ.
- Περπεντούλ, εξαρτημένο, κρεμασμένο, από το paepedulus = κρεμασμένος
- Σιναεύω, σημειώνω από το signum =σημάδι
- Σοκροχώματα, ήταν ένα έθιμο του γάμου. Στην γαμήλια πομπή έβαζαν εμπόδια τα οποία έφευγαν με φιλοδωρήματα του πεθερού. Soccer= πεθερός +χώματα =εμπόδια εδώ
- Οσπίτ΄, το σπίτι από το hospitium=ξενώνας
- Σταμνίν είναι ο στάβλος από το stabulum=στάβλος, στάνη
- Πουλίμ΄ από το pullus= στρουθί, μικρό πουλί
- Τσακούτς είναι το τσεκούρι από το secures=πέλεκυς
- Κιουκιούμ είναι μεγάλη κανάτα από μπρούντζο cucuma=κανάτα
- Κουνί είναι η κούνια από το cuna=νηπιακή ηλικία
- Παπόρ είναι το βαπόρι από το vapor=ατμός.
- Γουλέας= ο λαίμαργος και γούλα= ο λαιμός από το gula=λαιμός
- Φοσίζω =παραχώνω, φόσισμα το παράχωμα από το fodio=σκάβω, εξορύσσω, fossa= όρυγμα.
- Μουντζουρ και κατάληξη-ούριν=μουντζουριν από το muso=ρύγχος ζώου και συνεκδοχικά τα μούτρα του ανθρώπου.
- Αβουκατος από το avvocato συνήγορος, αυτός που έχει ευχέρεια λόγου
Τα λατινικά δάνεια έχουν ενταχθεί πλήρως στη διάλεκτο και στο μορφολογικό σύστημα, οι λέξεις κλίνονται κανονικά και ως εκ τούτου εκ πρώτης όψεως δεν δείχνουν να είναι προϊόντα δανεισμού και μάλιστα από τη λατινική.
